Η αντίδραση του καθολικού κόσμου στην ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών

Το έγγραφο του Βατικανού σχετικά με την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών έχει προκαλέσει διαμάχη στη RCC. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Στις 18 Δεκεμβρίου 2023, το Δικαστήριο της Πίστεως δημοσίευσε τη Διακήρυξη των Fiducia supplicans, η οποία μιλά για τη δυνατότητα ευλογίας των ομόφυλων ζευγαριών. Ταυτόχρονα, η Διακήρυξη επιβεβαιώνει το αμετάβλητο της καθολικής διδασκαλίας για τον γάμο ως ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Η ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών παρουσιάζεται όχι ως μυστήριο γάμου ή ως επικύρωση από την Εκκλησία των ομοφυλοφιλικών σχέσεων, αλλά ως ποιμαντική ευλογία δύο ανθρώπων για όλα όσα είναι καλά. Συμπερασματικά, η ευλογία των ενώσεων του ιδίου φύλου είναι απαράδεκτη, αλλά τα ομόφυλα ζευγάρια είναι ευπρόσδεκτα. Προφανώς, το Βατικανό πίστευε σοβαρά ότι μια τέτοια γλωσσική πράξη εξισορρόπησης θα ικανοποιούσε τόσο τους υποστηρικτές του παραδοσιακού δόγματος του γάμου όσο και εκείνους που υποστηρίζουν τη νομιμοποίηση των σχέσεων μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου από την εκκλησία. Αλλά δεν κατάφερε κανείς να καθίσει σε δύο καρέκλες. Οι Καθολικοί είχαν δίκιο: η δήλωση των Fiducia supplicans ανοίγει την πόρτα στην αναγνώριση ομόφυλων ζευγαριών/ενώσεων/γάμων/συμβιώσεων κ.λπ.

Καθολική αντίδραση
Καθολικοί ιεράρχες στο Καζακστάν έγραψαν στην έκκλησή τους προς τον Πάπα Φραγκίσκο: «Το γεγονός ότι η διακήρυξη δεν επιτρέπει "γάμους" ομόφυλων ζευγαριών δεν πρέπει να τυφλώνει ιερείς και πιστούς στη μεγάλη εξαπάτηση και το κακό του να επιτρέπεται η ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών». Δηλαδή, δεν πίστεψαν στις πολυάριθμες διαβεβαιώσεις της Διακήρυξης για την τήρηση του παραδοσιακού δόγματος του γάμου και κατάλαβαν σωστά ότι όλα κινούνται προς την πλήρη αναγνώριση του γάμου ομοφυλοφίλων.

«Καμία από τις προαναφερθείσες δηλώσεις της Αγίας Έδρας, ακόμη και οι πιο όμορφες δηλώσεις, δεν μπορεί να μειώσει το γεγονός ότι τέτοιες νόμιμες ευλογίες έχουν εκτεταμένες καταστροφικές συνέπειες», έγραψαν οι επίσκοποι του Καζακστάν. Ζήτησαν από τον ποντίφικα να αποσύρει την έγκρισή του για την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών και απαγόρευσαν στους κληρικούς τους να συμμετέχουν σε ευλογίες ομοφυλοφίλων.

Αν και αυτό το έγγραφο είναι αρκετά σκληρό, εξακολουθεί να είναι στο πλαίσιο της διπλωματικής εθιμοτυπίας. Αλλά σε ιδιωτικές συνομιλίες, οι επίσκοποι του Καζακστάν ήταν πιο ειλικρινείς. Για παράδειγμα, ο επίσκοπος Αθανάσιος Σνάιντερ, σε συνέντευξή του στο περιοδικό The Remnant, είπε: «Εφαρμόζοντας τη Διακήρυξη των Fiducia supplicans, ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής θα μπορούσε να δώσει μια "ποιμαντική ευλογία" στην παράνομη ένωση του Ηρώδη και της Ηρωδιάδος. <... >Αυτό το έγγραφο και η κατάφωρη χρήση ευσεβών λόγων μου φάνηκε ένα φαρισαϊκό τέχνασμα και μια παρωδία του φυσικού και αποκαλυφθέντος νόμου».

Οι επίσκοποι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο Μαλάουι της Αφρικής μίλησαν επίσης κατά της απόφασης του Βατικανού να ευλογήσει τα ομόφυλα ζευγάρια και δήλωσαν ότι «ευλογίες οποιουδήποτε είδους για ενώσεις ομοφυλοφίλων οποιουδήποτε είδους δεν επιτρέπονται στο Μαλάουι για ποιμαντικούς λόγους».

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Διακήρυξη των Fiducia Supplicans αντιτάχθηκαν περισσότεροι από 500 ιερείς, οι οποίοι δήλωσαν ότι «ανοίγει τις πύλες για ευλογίες σε ζευγάρια του ιδίου φύλου στην Καθολική Εκκλησία».

Ο πρώην πρόεδρος της Συνόδου για το Δόγμα της Πίστης, ο Γερμανός καρδινάλιος Gerhard Müller, χαρακτήρισε την ευλογία του γάμου ατόμων του ιδίου φύλου βλασφημία. Παραθέτω: «Η ευλογία μιας πραγματικότητας που αντιτίθεται στη δημιουργία δεν είναι μόνο αδύνατη, αλλά και βλασφημία». Επέκρινε επίσης την προσπάθεια να απεικονιστεί η ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών ως αθώα πράξη από έναν ιερέα σε ανθρώπους που τον πλησίασαν. «Παρατηρήστε ότι δεν είναι μόνο οι αμαρτωλοί άνθρωποι που ευλογούνται εδώ. Ευλογώντας ένα ζευγάρι, ευλογείτε την ίδια την αμαρτωλή σχέση», τόνισε ο καρδινάλιος. Αυτός, καθώς και ο επίσκοπος του Καζακστάν Αθανάσιος Σνάιντερ, προέκτειναν το Ευαγγέλιο στη σημερινή κατάσταση. «Ο Ιησούς δεν θα καταδικαστεί σήμερα απλώς επειδή ήταν ο Μεσσίας, αλλά θα έπρεπε να καθίσει στη φυλακή στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις ευρωπαϊκές χώρες επειδή διακήρυξε ότι ο γάμος μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας είναι αληθινός», δήλωσε ο Gerhard Müller.

Αλλά ο αρχιεπίσκοπος Κάρλο Μαρία Βιγκάνο, επί μακρόν επικριτής του Πάπα Φραγκίσκου και πρώην νούντσιος του Βατικανού στις Ηνωμένες Πολιτείες, προχώρησε περισσότερο στην οργή του για την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών. Χωρίς περαιτέρω διπλωματικές περιστροφές, αναφέρθηκε στον πάπα και σε ολόκληρη την ιεραρχία του ως υπηρέτες του σατανά. Παράθεση: "Η δήλωση σπάει επιτέλους το πέπλο της υποκρισίας και της εξαπάτησης της Bergoglian (Bergoglio είναι το επώνυμο του Πάπα Φραγκίσκου - Ed.) ιεραρχίας, δείχνοντας αυτούς τους ψεύτικους ποιμένες γι' αυτό που πραγματικά είναι: υπηρέτες του σατανά και των πιο ζηλωτών συμμάχων του». Ο Βιγκάνο αποκάλεσε το σύγχρονο Βατικανό «βδέλυγμα της ερήμωσης» και τον Πάπα Φραγκίσκο «σφετεριστή που κάθεται στο θρόνο του Αποστόλου Πέτρου» και «αμαρτάνει ενάντια στο Άγιο Πνεύμα». Ας θυμηθούμε ότι, σύμφωνα με τα λόγια του Χριστού, η βλασφημία εναντίον «του Αγίου Πνεύματος δεν θα συγχωρεθεί, ούτε σε αυτόν τον κόσμο ούτε στον  μελλοντικό κόσμο» (Κατά Ματθαίον 12:32).

Αλλά η αντίδραση του καθολικού κόσμου στη Διακήρυξη των Fiducia Supplicans δεν ήταν εντελώς αρνητική. Υπήρχαν και εκείνοι που την υποδέχτηκαν. Για παράδειγμα, στην Ιταλία, ένας καθολικός ιερέας εγκατέστησε μια σκηνή γέννησης ΛΟΑΤ στην εκκλησία του, στην οποία τοποθέτησε τη μορφή της Μητέρας του Θεού και μιας άλλης γυναίκας.

Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία ως προς το τι εννοούσε ο ιερέας με αυτό, είπε ότι «ήθελε να δείξει ότι οι οικογένειες δεν είναι πλέον παραδοσιακές». Όλοι αυτοί οι Καθολικοί συμφωνούν μαζί του, οι οποίοι όχι μόνο εγκρίνουν την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών, αλλά και την απαιτούν άμεσα από τον Πάπα Φραγκίσκο.

Οι υποστηρικτές της φιλελευθεροποίησης στην Καθολική Εκκλησία, φυσικά, βλέπουν τη Διακήρυξη των Fiducia supplicans ως νίκη τους, αλλά μακριά από το να είναι οριστική, μόνο ως ένα βήμα προς την εξίσωση των παραδοσιακών γάμων με τους γάμους ομοφυλοφίλων. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν θα ικανοποιηθούν με την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών και θα απαιτήσουν από την Εκκλησία να αναγνωρίσει τις ομοφυλοφιλικές ενώσεις τους ως πλήρη γάμο και να δώσει ευλογία για αυτό το είδος συμβίωσης.

Επιπτώσεις για το Βατικανό
Προφανώς, η Διακήρυξη των Fiducia supplicans προοριζόταν ως έγγραφο ικανό να συμφιλιώσει τόσο τους υποστηρικτές όσο και τους αντιπάλους της αναγνώρισης του γάμου των ομοφυλοφίλων. Αλλά φαίνεται να έχει εξελιχθεί στο αντίστροφο: οι αντίπαλοι της ευλογίας των ενώσεων του ιδίου φύλου δεν ήταν ικανοποιημένοι με τις διαβεβαιώσεις της Διακήρυξης για την τήρηση των παραδοσιακών διδασκαλιών και οι υποστηρικτές των ΛΟΑΤ δεν ήταν καθόλου ικανοποιημένοι που ευλογούνταν διαφορετικά από τους παραδοσιακούς γάμους. Με αυτόν τον τρόπο, η Διακήρυξη επιδείνωσε περαιτέρω τον διχασμό στον καθολικισμό κατά μήκος των γραμμών των ΛΟΑΤ. Τι θα μπορούσε να συμβεί στη συνέχεια;

Είναι πολύ απίθανο ο Πάπας Φραγκίσκος να συμμορφωθεί με το αίτημα των επισκόπων του Καζακστάν και να αποσύρει την έγκρισή του για τη Διακήρυξη των Fiducia supplicans. Πρώτον, θα σήμαινε ότι ο πάπας έχει παραδεχτεί το λάθος του, και οι Πάπες, όπως γνωρίζουμε, δεν έχουν άδικο. Φυσικά, η παπική έγκριση της Διακήρυξης των Fiducia supplicans δεν είναι η διακήρυξη ενός δογματικού δόγματος από καθέδρας, το οποίο αναγνωρίζεται ως κριτήριο της αλήθειας. Παρ' όλα αυτά, ο πάπας δεν μπορεί να παραδεχτεί το λάθος οποιασδήποτε από τις αποφάσεις του, καθώς αυτό θα υπονόμευε την εξουσία του ποντίφικα και θα δημιουργούσε αμφιβολίες για την ορθότητα των άλλων αποφάσεών του.

Δεύτερον, ο Πάπας Φραγκίσκος λαμβάνει υπόψη τη γνώμη ενός σημαντικού μέρους των Καθολικών που τάσσονται υπέρ της αναγνώρισης των γάμων του ιδίου φύλου. Και είναι πιθανό ότι στον καθολικισμό υπάρχουν ακόμη περισσότεροι από αυτούς από τους υποστηρικτές της παραδοσιακής διδασκαλίας. Και τρίτον, θα ερχόταν σε αντίθεση με την εσωτερική πεποίθηση του ίδιου του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος είναι γνωστό ότι συμπαθεί τους ΛΟΑΤ ανθρώπους.

Έτσι, η δήλωση των Fiducia supplicans θα είναι έγκυρη. Το ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό θα εφαρμοστεί. Από αυτή την άποψη, η θέση των Ουκρανών Ελληνοκαθολικών είναι ενδιαφέρουσα. Η επίσημη ιστοσελίδα της UGCC δημοσίευσε μια ανακοίνωση, υπογεγραμμένη από τον επικεφαλής της UGCC, Σβιατοσλάβ Σεβτσούκ, η οποία δηλώνει ότι η Διακήρυξη φέρεται να ισχύει μόνο για τους Ρωμαιοκαθολικούς και όχι για τις Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες και ότι «δεν έχει νομική ισχύ για τους πιστούς της Ουκρανικής Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας». Ιησουίτικο στιλ στα καλύτερά του. Ο Σεβτσούκ προσπαθεί να προσποιηθεί ότι μιλάμε για κάποιες παραδόσεις που η UGCC έχει το δικαίωμα να έχει δικές της, διαφορετικές από τον Ρωμαιοκαθολικισμό.

Αλλά η Διακήρυξη των Fiducia supplicans δεν είναι μια περιγραφή των εθίμων, αλλά μια δογματική δήλωση που εκδόθηκε από το Δικαστήριο της Πίστεως και εγκρίθηκε από τον επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας. Με το καθεστώς του, εκτείνεται σε ολόκληρο τον καθολικό κόσμο, του οποίου το UGCC είναι μέρος. Η δήλωση του Σεβτσούκ θα πρέπει να εκληφθεί ως μια προσπάθεια να καθησυχάσει εκείνους τους υποστηρικτές της UGCC που δεν δέχονται την ευλογία των γάμων ομοφυλοφίλων, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία στην UGCC σήμερα. Αλλά ας δούμε τι θα πει ο Σ. Σεβτσούκ αν η Βερχόβνα Ράντα νομιμοποιήσει τους γάμους ομοφυλοφίλων στην Ουκρανία (Θεός φυλάξοι, βέβαια) και οι αρχές μας αρχίσουν να ασκούν πίεση στις θρησκευτικές οργανώσεις σε αυτό το θέμα.

Αλλά τόσο για την UGCC όσο και για εκείνους τους καθολικούς ιεράρχες σε διάφορες χώρες που έχουν δηλώσει ότι δεν θα συμμορφωθούν με τις διατάξεις της Διακήρυξης των Fiducia supplicans σχετικά με την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών, ενδέχεται να προκύψουν σημαντικά προβλήματα. Ας φανταστούμε μια κατάσταση όπου δύο ομοφυλόφιλοι άνδρες με το κείμενο της Διακήρυξης έρχονται στον Svyatoslav Shevchuk και λένε κάτι σαν το εξής: «Είμαστε ένα ομόφυλο ζευγάρι, παρακαλώ ευλογήστε μας "έτσι ώστε όλα τα αληθινά, καλά και ανθρώπινα πολύτιμα στη ζωή και τις σχέσεις μας να εμπλουτιστούν, να θεραπευτούν και να εξυψωθούν από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος"» (απόσπασμα από τη Διακήρυξη). Ο Σεβτσούκ ή οι επίσκοποι του Καζακστάν αρνούνται να τους ευλογήσουν, αυτοί οι ομοφυλόφιλοι θα γράψουν μια καταγγελία στο Βατικανό για τη μη συμμόρφωση με τη Διακήρυξη, θα απαιτήσουν τη λήψη μέτρων και, φυσικά, θα προωθήσουν αυτήν την άρνηση. Και τι γίνεται αν δεν υπάρχει μόνο ένα, αλλά δεκάδες ή εκατοντάδες τέτοια ομοφυλόφιλα ζευγάρια;

Θα μπορέσει το Βατικανό να ανεχθεί, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα, μια κατάσταση στην οποία η Διακήρυξη των Fiducia supplicans θα γίνεται σεβαστή σε ορισμένες χώρες και όχι σε άλλες; Πιθανότατα, ναι. Αλλά θα μπορέσει η Καθολική Εκκλησία να διατηρήσει την ενότητά της σε μια τέτοια κατάσταση, όταν ορισμένοι ιεράρχες θεωρούν ότι η ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών είναι αντίθετη με την Αγία Γραφή και τη διδασκαλία της Εκκλησίας και επομένως κατηγορηματικά απαράδεκτη, ενώ άλλοι ιεράρχες συμμετέχουν ενεργά σε μια τέτοια ευλογία; Είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς.

Ο αγώνας μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων των ΛΟΑΤ ατόμων στον καθολικισμό θα συνεχιστεί και θα φτάσει στο αποκορύφωμά του όταν έρθει η ώρα για το κονκλάβιο των καρδιναλίων να εκλέξει νέο πάπα. Το ζήτημα της στάσης των υποψηφίων για τη θέση του Πάπα απέναντι στα ΛΟΑΤ άτομα μπορεί να είναι ένα από τα κύρια κριτήρια εκλογής. Και μπορεί να υποτεθεί ότι όποιος πάπας εκλεγεί, οι υποστηρικτές της αντίθετης θέσης δεν θα συμφωνήσουν με μια τέτοια εκλογή, και δεδομένης της ιστορικής εμπειρίας του καθολικισμού, μπορούμε κάλλιστα να δούμε την κατάσταση με την ύπαρξη ενός πάπα και ενός αντιπάπα.

Συνέπειες για την οικουμενική διαδικασία
Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που έχει επιδεινωθεί σημαντικά σε σχέση με την έγκριση από το Βατικανό της ευλογίας των ομόφυλων ζευγαριών είναι η περαιτέρω οικουμενική διαδικασία με την Ορθοδοξία. Ο πρώην επικεφαλής του ΤΕΕΣ της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας, Μητροπολίτης Βουδαπέστης Ιλαρίωνας, δήλωσε σε συνέντευξή του στο The American Conservative ότι η ευλογία των ΛΟΑΤ ζευγαριών, που εγκρίθηκε από τη Διακήρυξη των Fiducia supplicans, καθιστά αδύνατη τη συζήτηση για την επανένωση Καθολικών και Ορθοδόξων. Ερωτηθείς αν η Διακήρυξη ήταν το τέλος της συνομιλίας μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων σχετικά με τη δυνατότητα επανένωσης της Εκκλησίας μετά το Μεγάλο Σχίσμα του 1054, ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας απάντησε καταφατικά.

Ωστόσο, δεν είναι τόσο απλό. Το γεγονός είναι ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ήταν πολύ βυθισμένος στο θέμα της επανένωσης με το Βατικανό. Έχει θέσει σε κίνδυνο όλη την εξουσία του και δεν μπορεί να παραιτηθεί. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι μια τέτοια επανένωση είναι αναπόφευκτη. Ως εκ τούτου, μπορεί να υποτεθεί ότι οι διαδικασίες ενοποίησης μεταξύ του Βατικανού και του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης θα συνεχιστούν παρά τη δήλωση των Fiducia supplicans. Επιπλέον, το ίδιο το Φανάρι, ή μάλλον οι εκπρόσωποί του, προέβησαν σε κατηγορηματικα αναθέματα στους ΛΟΑΤ. Αρκεί να αναφέρουμε την πολυδιαφημισμένη βάπτιση των παιδιών ενός ομοφυλόφιλου ζευγαριού από τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο (Λαμπρινιάδη).

Και εδώ είναι κυριολεκτικά τα τελευταία νέα: στις 6 Ιανουαρίου 2023, ο ανοιχτά ομοφυλόφιλος Έλληνας πολιτικός Στέφανος Κασσελάκης θα παραστεί στη λειτουργία την ημέρα των Θεοφανείων στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι, την οποία θα τελέσει ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, και στη συνέχεια θα πάει μαζί του στον Κεράτιο κόλπο της Κωνσταντινούπολης για τον αγιασμό του νερού.

Πατριάρχης Βαρθολομαίος και Στέφανος Κασσελάκης. Φωτογραφία: twitter.com/skasselakis

Όλα αυτά δείχνουν ότι το Φανάρι δεν αποκλείει τη δυνατότητα ορισμένων αλλαγών στη στάση του απέναντι στα ΛΟΑΤ άτομα. Ως εκ τούτου, μπορεί να υποτεθεί ότι για το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, η ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών δεν θα αποτελέσει εμπόδιο στην ένωση με το Βατικανό.

Οι υπόλοιπες Τοπικές Εκκλησίες είναι άλλο θέμα. Δεν είναι μυστικό ότι το Φανάρι κάνει πολλή δουλειά για να πείσει αυτές τις Εκκλησίες να συμμετάσχουν στις οικουμενικές διαδικασίες. Αλλά γι 'αυτούς, η Διακήρυξη των Fiducia supplicans μπορεί να είναι ένα επιχείρημα για την άρνηση. Έτσι, ίσως το Φανάρι θα πρέπει να ενωθεί με το Βατικανό σε περήφανη μοναξιά. Και αν λάβουμε υπόψη ότι μια τέτοια ενοποίηση μπορεί να πραγματοποιηθεί στην 1700ή επέτειο της Α ́ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία θα εορταστεί το 2025, τότε μπορούμε να δούμε τις απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα πολύ σύντομα.