Πρωτοσύγκελος εξήγησε διαφορά σε κατανόηση πρωτείου μεταξύ Φαναρίου και ΡΟΕ

Ο Μητροπολίτης Αντώνιος δίνει διάλεξη στο KDAiS. Φωτογραφία: news.church.ua

Στις 30 Μαρτίου 2021 ο Πρωτοσύγκελος της UOC, Μητροπολίτης Μπορίσπιλ και Μπροβαρί Αντώνιος, σε διάλεξή του «Ορθόδοξη διδασκαλία για την Εκκλησία: σύγχρονες προκλήσεις και αναζήτηση απαντήσεων» στο XI Φοιτητικό Συνέδριο, μίλησε για τη διαφορά στην κατανόηση του πρωτείου στην Εκκλησία μεταξύ του Φαναρίου και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αναφέρει το Τμήμα Πληροφοριών και Διαφωτισμού της UOC.

Ο Μητροπολίτης Αντώνιος υπενθύμισε ότι σήμερα ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης επιμένει στο ιδιαίτερο καθεστώς του στην Οικουμενική Εκκλησία, το οποίο προϋποθέτει να έχει όχι μόνο το πρωτείο της τιμής, αλλά και το πρωτείο της εξουσίας.

Ο Σεβασμιώτατος σημείωσε ότι «η κατανόηση του πρωτείου στην Οικουμενική Εκκλησία έχει αποτελέσει αντικείμενο θεολογικής πολεμικής μεταξύ των Ορθοδόξων και Καθολικών Εκκλησιών για πολλούς αιώνες», καθώς «ήταν οι Ρωμαίοι επίσκοποι που άρχισαν να αφομοιώνουν μια ειδική εξουσία στην Οικουμενική Εκκλησία, κάτι που οδήγησε στο σχηματισμό του φαινομένου του παπισμού».

Ο ιεράρχης υπενθύμισε ότι «μια τέτοια κατανόηση του πρωτείου της εκκλησίας προκάλεσε απόρριψη στη Χριστιανική Ανατολή ήδη στην εποχή της Αρχαίας Εκκλησίας» και «το σχίσμα του 1054 ήταν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των επιτακτικών φιλοδοξιών των Ρωμαίων επισκόπων».

Ο Σεβασμιώτατος είπε ότι σήμερα, μετά την έναρξη διαλόγου με την Καθολική Εκκλησία, εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης ανέπτυξαν το δόγμα του πρωτείου, αλλά «αποδείχθηκε απολύτως απαράδεκτο για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία».

Στο έγγραφο της Ραβέννας του 2007, το οποίο δεν υπογράφηκε από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, συνέχισε ο Σεβασμιώτατος, «αναγνωρίζεται η ύπαρξη του πρωτείου στην Εκκλησία σε παγκόσμιο (καθολικό) επίπεδο» και «στην Ανατολή ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης καταλάμβανε θέση παρόμοια με του επίσκοπου της Ρώμης στη Δύση».

«Η αντιπροσωπεία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας βγήκε με άρνηση μιας τέτοιας διατύπωσης, σημειώνοντας ότι στην Ανατολή η επικοινωνία με το Θρόνο της Κωνσταντινούπολης δεν θεωρούταν ποτέ απαραίτητη προϋπόθεση συνοδικότητας (όπως συνέβαινε στη Δύση σε σχέση με το Θρόνο της Ρώμης – συντ.). Επομένως, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαιξε ποτέ ρόλο στην Ορθόδοξη Εκκλησία παρόμοιο με εκείνο του Ρωμαίου επισκόπου στη Δύση», τόνισε ο Σεβασμιώτατος.

Ο κύριος συντάκτης του εκκλησιολογικού μοντέλου που προωθεί σήμερα το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, είπε ο Μητροπολίτης Αντώνιος, είναι ο Ιωάννης (Ζηζιούλας), ο οποίος «βασίζει το όραμά του για την Εκκλησία στο δόγμα της Ευχαριστίας ως εκκλησιαστική συνέλευση στην οποία μόνο η Εκκλησία μπορεί να πραγματοποιηθεί».

«Επομένως το πρωτείο του επισκόπου σε τοπικό επίπεδο εκδηλώνεται, πρώτα απ’ όλα, όταν προεξάρχει στην λειτουργία, δηλαδή στη ευχαριστιακή συνέλευση. Σε τοπικό επίπεδο το πρωτείο εκδηλώνεται στη Σύνοδο των Επισκόπων», και «η φωνή και το πρόσωπο της Συνόδου μπορεί να είναι μόνο προσωπικότητα, δηλαδή, ο Προκαθήμενος... Απ’ αυτήν την άποψη η Τοπική Εκκλησία προσωποποιείται από την οργανική ενότητα των ατόμων στο πρόσωπο του Προκαθημένου», σημείωσε ο Μητροπολίτης Αντώνης.

Ένας άλλος θεολόγος του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος (Λαμπρυνιάδης) πιστεύει ότι το πρωτείο και στα τρία επίπεδα της ύπαρξης της Εκκλησίας (επισκοπική, τοπική και οικουμενική) είναι μοναδικής φύσης και πιστεύει ότι στην Εκκλησία στο οικουμενικό επίπεδο πρέπει να υπάρχει προσωπικό πρωτείο.

Μεταφέροντας τη τριαδολογία (η οποία μιλά για μοναρχία ή το πρωτείο του Θεού Πατέρα στην Αγία Τριάδα – συντ.) στον τομέα της εκκλησιολογίας, ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος ισχυρίζεται ότι «στην Εκκλησία το πρωτείο σε παγκόσμιο επίπεδο δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί από ένα θεσμό, αλλά μόνο από ένα άτομο».

«Με μια τέτοια άποψη, η απόρριψη του προσωπικού πρωτείου στην Οικουμενική Εκκλησία γίνεται παραμόρφωση του δόγματος της Αγίας Τριάδας. Η διδασκαλία ότι ο πρώτος ιεράρχης στην Οικουμενική Εκκλησία λαμβάνει τις εξουσίες του από τη Σύνοδο, κατά τη γνώμη του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρα, ισοδυναμεί με τον ισχυρισμό ότι η πηγή της μοναρχίας του Πατέρα είναι ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα», τόνισε ο Μητροπολίτης Αντώνης.

Επιπλέον, ο Σεβασμιώτατος Αντώνιος λέει, σύμφωνα με τον Ιωάννη (Ζηζιούλα), «οι κατηγορίες της κανονικής τάξης αντικατοπτρίζουν τις πραγματικότητες της θεϊκής τάξης».

«Με αυτήν την προσέγγιση, το ζήτημα του εκκλησιαστικού πρωτείου δεν είναι πλέον θέμα ανθρώπινου νόμου, μεταφέρεται στη σφαίρα του θεϊκού νόμου. Με αυτόν τον τρόπο το πρωτείο στην Καθολική Εκκλησία λαμβάνει θεϊκή κύρωση», τόνισε ο Πρωτοσύγκελος της UOC.

Από τις διδασκαλίες του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου και του Μητροπολίτη Ιωάννη (Ζηζιούλα), πιστεύει ο Μητροπολίτης Αντώνιος, προκύπτει ότι «ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (ή μάλλον ο Οικουμενικός) μετατρέπεται σε ένα είδος «εταιρικής προσωπικότητας» στο οποίο ενσωματώνεται το πρωτείο σε παγκόσμιο επίπεδο».

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Σεβασμιώτατο, «η θέση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι θεμελιωδώς διαφορετική». Έτσι, «στο επίπεδο της επισκοπής, το πρωτείο ανήκει στον κυβερνόντα επίσκοπο. Από αυτόν οι ιερείς και οι διάκονοι λαμβάνουν τις εξουσίες τους. Με τον ίδιο τρόπο ο επίσκοπος έχει το δικαίωμα του εκκλησιαστικού δικαστηρίου στην επισκοπή. Σε τοπικό επίπεδο το πρωτείο ανήκει στον Προκαθήμενο της Εκκλησίας. Προεδρεύει στις Συνόδους των Επισκόπων της Τοπικής Εκκλησίας, έχει το δικαίωμα να μιλήσει εκ μέρους της Εκκλησίας του».

«Όσον αφορά το πρωτείο σε παγκόσμιο (καθολικό) επίπεδο, το έγγραφο της Μόσχας σημειώνει ότι η πηγή του είναι «η κανονική παράδοση της Εκκλησίας, η οποία καταγράφεται στα ιερά δίπτυχα και αναγνωρίζεται από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες». Οι κανόνες δεν προσδίδουν στον πρώτο στην τιμή επίσκοπο της Οικουμενικής Εκκλησίας καμία αρμοδιότητα εξουσίας» και η μεταφορά «του πρωτείου από το ένα επίπεδο της εκκλησιαστικής ζωής στο άλλο» είναι ουσιαστικά απαράδεκτη, τόνισε ο αρχιερέας.

«Αν μεταφέρουμε μηχανικά το πρωτείο του επισκοπικού επιπέδου στο καθολικό, αυτό θα σημαίνει την εμφάνιση του «Οικουμενικού αρχιερέα» που έχει ειδική εξουσία σε ολόκληρη την Οικουμενική Εκκλησία». Αλλά για τη Ρωσική Εκκλησία «από τη ιερατική άποψη, όλοι οι επίσκοποι είναι ίσοι, όπως όλοι οι προκαθήμενοι των Τοπικών Εκκλησιών είναι ιερατικά ίσοι», υπενθύμισε ο Μητροπολίτης Αντώνιος.

Ο Σεβασμιώτατος τόνισε ότι «από την άποψη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το περιεχόμενο του πρωτείου της Οικουμενικής Εκκλησίας» καθορίζεται από τη συναίνεση των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών».

Με άλλα λόγια, «οι Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες αναγνωρίζουν ότι ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης έχει το δικαίωμα ανάληψης πρωτοβουλιών πανορθόδοξου χαρακτήρα, καθώς και να απευθύνεται στον έξω κόσμο εκ μέρους όλης της Ορθόδοξης πληρότητας... Με αυτήν την προσέγγιση, η οικογένεια των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών ενεργεί ως ένωση ανεξάρτητων Εκκλησιών που ομολογούν την ίδια πίστη και βρίσκονται στην ευχαριστιακή επικοινωνία», που υποδεικνύει, κατ’ αναλογία, μια συνομοσπονδία.

Ωστόσο, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πιστεύει ότι η ένωση των Εκκλησιών με ίσα δικαιώματα είναι μια Προτεσταντική ιδέα και μόνο «ο Προκαθήμενος της Κωνσταντινούπολης είναι ο εγγυητής και η προσωποποίηση της ενότητας της Παγκόσμιας Ορθοδοξίας» και «ο φύλακας της αληθινής πίστης και ο εγγυητής της αυθεντικής μαρτυρίας της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο», είπε ο Μητροπολίτης Αντώνιος.

«Είναι αρκετά προφανές ότι είναι σχεδόν αδύνατο να συνδυαστούν τα δύο υποδειγμένα μοντέλα της Παγκόσμιας Ορθοδοξίας.» Γι’ αυτό, σύμφωνα με το Σεβασμιώτατο, «ο διάλογος μεταξύ των Τοπικών Εκκλησιών είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη συναίνεσης σε αυτά τα ζητήματα, τα οποία δεν θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα παραχωρήσεων στον τομέα του δόγματος, αλλά αποτέλεσμα μιας βαθιάς και υπεύθυνης μελέτης της πατερικής κληρονομιάς».

Νωρίτερα, η ΕΟΔ έγραψε ότι ο Επίσκοπος Σιλβέστρος εξήγησε πώς ερμηνεύεται ο 9ος κανόνας της Δ´ Οικουμενικής Συνόδου στο «Πηδάλιο», το οποίο φέρεται να δίνει τις εξουσίες του «οικουμενικού δικαστή» στο Φανάρι.