Μάχη για τον Θρόνο: Ποιος θα γίνει ο νέος Πατριάρχης της Βουλγαρικής Εκκλησίας;

Η εκλογή του νέου Πατριάρχη της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, που θα διεξαχθεί στις 30 Ιουνίου, εγείρει για πολλούς λόγους μεγάλο ενδιαφέρον και προκαλεί τεράστιες εικασίες και συζητήσεις.

Πρώτον, το ζήτημα της αναγνώρισης των Ουκρανών σχισματικών από τη Βουλγαρική Εκκλησία είναι ακόμη οξύ.

Δεύτερον, αυτό το ζήτημα σχετίζεται άμεσα με εκείνες τις δυνάμεις που, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, ασκούν καθοριστική επιρροή στα μέλη της βουλγαρικης Ιεράς Συνόδου: Φανάρι,  Μόσχα ή Σοφία.

Τρίτον, ο νέος Πατριάρχης μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο τόσο στον δρόμο που θα ακολουθήσει η Βουλγαρική Εκκλησία όσο και στην «ισορροπία δυνάμεων» στην παγκόσμια Ορθοδοξία.

Σε κάθε περίπτωση, όλους μας ενδιαφέρει εξαιρετικά ποιος θα γίνει ο Πατριάρχης Βουλγαρίας. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση.

Διαδικασία και έκπληξη
Έτσι, στον πρώτο γύρο των εκλογών, η Ιερά Σύνοδος της BOC κατήρτισε το τριπρόσωπο για τις επερχόμενες Πατριαρχικές εκλογές. Οι τρεις υποψήφιοι είνα: ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βράτσας Γρηγόριος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βιντίν Δανιήλ και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λόβετς Γαβριήλ. Αυτό είναι ένα σημαντικό γεγονός, και να γιατί.

Η εκλογή του Πατριάρχη της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας διεξάγεται με ειδική διαδικασία. Πρώτα η Σύνοδος επιλέγει τρεις υποψηφίους. Τις περισσότερες φορές, οι ιεράρχες ψηφίζουν πολλές φορές μέχρις ότου ένας από τους υποψηφίους λάβει 10 ψήφους από τα μέλη της Συνόδου και εφόσον πρέπει να είναι τρεις υποψήφιοι, γίνεται η διαδικασία πολλαπλής ψηφοφορίας για κάθε υποψήφιο.

Είναι ενδιαφέρον ότι, σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκλογές, που κέρδισε ο αείμνηστος Πατριάρχης Νεόφυτος, αυτή τη φορά η Σύνοδος τις ολοκλήρωσε ταχύτερα από το αναμενόμενο. Αυτό δείχνει ότι οι τρεις υποψήφιοι ικανοποίησαν πλήρως τους συνοδικούς, πράγμα που σημαίνει ότι επήλθαν ορισμένες συμφωνίες εντός της Συνόδου.

Σε αυτό το σημείο θα εκφρασούμε μια επιφύλαξη ότι οι Βούλγαροι ιεράρχες μπορούν να χωριστούν υπό όρους σε τουλάχιστον δύο ομάδες: η πρώτη είναι η δέσμευση για συνεργασία με το Φανάρι και η δεύτερη είναι η διατήρηση ισχυρών σχέσεων με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ας προχωρήσουμε. Μπορεί να υποτεθεί ότι ήταν δυνατή η επίτευξη συμφωνίας ακριβώς λόγω των τριών υποψηφίων, τουλάχιστον ο ένας είναι συμβιβαστική φιγούρα, η οποία αυτή τη στιγμή ταιριάζει και στα δύο μέρη. Θα μιλήσουμε για το ποιος είναι αυτός αργότερα. Ας σημειώσουμε αμέσως ότι ο ρόλος του Πατριάρχη στη Βουλγαρική Εκκλησία δεν είναι τόσο μεγάλος όσο σε ορισμένες άλλες χώρες. Ο Πατριάρχης πρέπει να συνεργάζεται στενά με τους μητροπολίτες (αρχηγούς επισκοπών), αφού η εξουσία του είναι περιορισμένη. Επιπλέον, μεταξύ των υπαλλήλων του Πατριαρχείου (ακόμη και μεταξύ αυτών που δεν έχουν ιερό βαθμό) από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και, ας πούμε, κατά παράδοση, υπάρχουν πολλοί που είναι αρκετά ικανοί να ασκήσουν κάποια επιρροή στον Πατριάρχη. Άρα ο Προκαθήμενος της Βουλγαρικής Εκκλησίας πρέπει να είναι ένα πρόσωπο με διαπραγματευτικές ικανότητες που μπορεί να διατηρήσει την ειρήνη και τη σταθερότητα εντός της Εκκλησίας, καθώς και στις σχέσεις της με τον «έξω κόσμο».

Η επιλογή των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Γρηγορίου, Γαβριήλ και Δανιήλ ήταν έκπληξη για πολλούς. Σημειώστε ότι οι περισσότεροι ειδικοί περίμεναν άλλα ονόματα. Για παράδειγμα, αντί του Μητροπολίτη Δανιήλ περίμεναν τον Μητροπολίτη Ναούμ του Ρουσένσκι, ο οποίος ανήκει στον στενότερο κύκλο φίλων του Μπόικο Μπορίσοφ - ένα πρόσωπο που στη Βουλγαρία πολύ συχνά δεν έχει μεγάλη, αλλά αποφασιστική επιρροή. Επιπλέον, τον Μητροπολίτη Ναούμ, έστω και σιωπηρά, υποστήριξε ο Μητροπολίτης του Πλόβντιβ Νικόλαος, ο οποίος θεωρείται το πιο ισχυρό μέλος της Συνόδου της BOC και ανοιχτός υποστηρικτής του Φαναρίου (θυμηθείτε την πρόσφατη συλλειτουργία του με τους Ζοριά και Λότις στην Κωνσταντινούπολη). Και επομένως, η αποτυχία του Μητροπολίτη Ρουσένσκι να συμπεριληφθεί στον κατάλογο των υποψηφίων εκλήφθηκε από πολλούς ως αποτυχία των Φαναριωτών. Όμως, μας φαίνεται, μια τέτοια κρίση είναι πρόωρη.

Το γεγονός είναι ότι στη λίστα υπάρχει το όνομα ενός που σίγουρα δεν θα γίνει Πατριάρχης (ή έχει τις πιο λίγες πιθανότητες για αυτό) - του Μητροπολίτη Βιντίν Δανιήλ και υπάρχει το όνομα ενός που μπορεί να κανονίσει και τα δύο μέρη - του Μητροπολίτη Βράτσας Γρηγόριος.

Ήταν αυτός που έλαβε τις περισσότερες ψήφους στον πρώτο γύρο. Αυτή η ιεραρχία δεν προκαλεί πολλές διαμάχες και φαίνεται να είναι η πιο αποδεκτή από όλους. Ο Γρηγόριος έχει την υποστήριξη πολλών επισκόπων, καθιστώντας τον ισχυρό υποψήφιο. Το ερώτημα είναι πόσο πιστός είναι στο Φανάρι;

Μητροπολίτης Βράτσας Γρηγόριος
Και εδώ είναι το πιο ενδιαφέρον. Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι ο Μητροπολίτης Γρηγόριος είναι ένα πρόσωπο που παίρνει μια μετριοπαθή και μάλιστα φιλορωσική θέση. Αυτό όμως σημαίνει ότι αφού γίνει Πατριάρχης θα συνεχίσει τη γραμμή του; Κατά τη γνώμη μας, ορισμένα γεγονότα δείχνουν ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν.

Για παράδειγμα, πιθανότατα, ήταν ο Μητροπολίτης Γρηγόριος που κάλεσε τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να συμμετάσχει στις εκλογές και την ενθρόνιση του Πατριάρχη Βουλγαρίας. Γιατί σκεφτόμαστε έτσι; Επειδή δεν υπήρξε απόφαση της Ιεράς Συνόδου επ' αυτού, και ορισμένοι Βούλγαροι πολιτικοί και ιεράρχες δήλωσαν ότι η πρόσκληση του αρχηγού του Φαναρίου στη Σόφια ήταν προσωπική πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Νικολάου, ο οποίος με τη σειρά του δύσκολα θα αποφάσιζε να κάνει κάτι τέτοιο, βήμα χωρίς την ευλογία του τοποτηρητή.

Δεύτερον, ο ίδιος ο Νικόλαος και άλλοι κληρικοί και ειδικοί που τον στηρίζουν, τονίζουν συνεχώς ότι ο νέος Πατριάρχης πρέπει να μπορεί να βρίσκει συμβιβασμούς και να μην είναι πολιτικός, αλλά στοργικός πατέρας.

Για παράδειγμα, ο Αρχιμανδρίτης Νικάνωρ, ηγούμενος της μονής προς τιμή των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, ανέφερε το παράδειγμα του Πατριάρχη Νεοφύτου, ο οποίος, κατά τη γνώμη του, πληρούσε όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις - ενός στοργικού, σοφού πατέρα, όχι πολιτικού. Ωστόσο, ως ενδεικτικό σημείο του πώς ακριβώς πρέπει να προσεγγίζει ο Πατριάρχης τα πιο πιεστικά ζητήματα της σύγχρονης Ορθοδοξίας, ανέφερε την κατάσταση με την OCU.

Μιλώντας στο κανάλι «Dneven Red», ο Αρχιμανδρίτης Νικάνωρ είπε ότι «όταν ήρθαν εδώ να τελέσουν ιερείς από το Άγιο Όρος (Άθως), από τη Μονή Εσφιγμένου, που είχαν ήδη λειτουργήσει μαζί με την OCU, θέλαμε να λάβουμε μια ευλογία για την άφιξη τους, και η έκκληση του Πατριάρχη ήταν «και να συλλειτουργήσετε».

Δηλαδή, συνέχισε ο Αρχιμανδρίτης Νικάνωρ, ο Πατριάρχης Νεόφυτος «δέχτηκε αυτούς τους ανθρώπους τον Σεπτέμβριο, λίγο πριν εισαχθεί οριστικά στο νοσοκομείο, και παρόλο που δεν μπορούσε πλέον να επικοινωνήσει τόσο ενεργά, υπήρχε μεγάλη χαρά στο πρόσωπό του από το γεγονός ότι βρισκόταν με αυτούς τους ανθρώπους. Και αυτοί οι άνθρωποι συλλειτούργησαν με τους Ουκρανούς και αναγνώρισαν τη νέα ουκρανική εκκλησία. Αυτός είναι ο Πατριάρχης Νεόφυτος, ήταν ένας καλός και ακριβής Πατριάρχης, ο νέος πρέπει να συνεχίσει αυτό το έργο, αλλά να έχει εξουσία μεταξύ του λαού».

Δεν είναι γνωστό πόσο αληθεύουν τα όσα είπε ο Αρχιμανδρίτης Νικάνωρ για τη θέση του Πατριάρχη Νεοφύτου σχετικά με την OCU, αλλά η συνάντησή του με τον ηγούμενο Βαρθολομαίο από τη Μονη Εσφιγμένου οπωσδήποτε έγινε. Και επομένως, είναι πολύ πιθανό λίγο πριν το θάνατο του επικεφαλής της BOC να υπήρξε κάποια κίνηση προς την OCU.

Ας επιστρέψουμε στον Γρηγόριο: μπορούμε να πούμε ότι από αυτή την προοπτική, οι σημερινές «φιλορωσικές απόψεις» αυτού του Μητροπολίτη μπορεί να αλλάξουν την ίδια μέρα που θα γίνει Πατριάρχης; Πολύ πιθανό. Επιπλέον, ο Μητροπολίτης Γρηγόριος δεν δήλωσε ανοιχτά τη θέση του ούτε για την OCU ούτε για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (ούτε, ας εκφράσουμε μια επιφύλαξη, για το Φανάρι).

Μητροπολίτης Λόβετς Γαβριήλ
Την ίδια ώρα, ένας άλλος υποψήφιος, δηλαδή ο Μητροπολίτης Λόβετς Γαβριήλ, είναι γνωστός για την ανοιχτή υποστήριξή του στη Ρωσία. Δραστηριοποιείται στα ΜΜΕ και δεν διστάζει να υπερασπιστεί το κανονικό σύστημα της Εκκλησίας. Μίλησε επίσης επανειλημμένα κατά της OCU και υπέρ της UOC. Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι είναι πολύ επιφυλακτικός αυτή τη στιγμή και προτιμά να μην κάνει σκληρές δηλώσεις. Αλλά και σε αυτή την κατάσταση, βρίσκει λόγια να τονίσει την απόστασή του από το Φανάρι.

Για παράδειγμα, μόλις μια μέρα πριν, δήλωσε ότι «Κεφαλή της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ο Κύριος Ιησούς Χριστός, αλλά δεν υπάρχει επίγειος επικεφαλής όλων των Εκκλησιών» .

Σύμφωνα με τον ίδιο, «οι αυτοκέφαλες εκκλησίες είναι ίσες μεταξύ τους. Διαφέρουν ως προς την αρχαιότητα, αλλά στην εξουσία είναι ίσες, και το ανώτατο όργανο διοίκησης στην εκκλησία είναι η Σύνοδος όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Μπορούν να παρθουν αποφάσεις που πρέπει να εφαρμοστούν από όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες. Διαφορετικά, κάθε εκκλησία επιλύει τα δικά της ζητήματα μόνη της και κανείς δεν μπορεί να αρπάξει την εξουσία μιας δεδομένης εκκλησίας στην κανονική της επικράτεια». Είναι σαφές ότι αυτά τα λόγια ειπώθηκαν στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και στη γενική πολιτική του Φαναρίου. Επομένως, ο Μητροπολίτης Γαβριήλ προφανώς δεν είναι υποψήφιος τους.

Μητροπολίτης Βιντίν Δανιήλ
Ακόμη πιο σκληρές δηλώσεις κάνει ο Μητροπολίτης Βιντίν Δανιήλ, ο οποίος πολύ συχνά επικρίνει τις πολιτικές του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Επιπλέον, προεκλογικά κατηγόρησε γενικά το Φανάρι ότι εντείνει τις διώξεις κατά της UOC.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ενέργειες του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Ουκρανία δεν θεράπευσαν το σχίσμα, αλλά μόνο βάθυναν την κρίση. «Υπέγραψε και ανακήρυξε δύο μέχρι τότε μη κανονικές δομές, συνδυάζοντάς τες στο λεγόμενο Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU), και αναγνώρισε τη νεοσύστατη οντότητα ως την κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία... Όμως, αντί να βασιλεύει η ειρήνη, όπως περίμενε, πυροδότησε έναν ακόμη πιο πικρό διχασμό, στον οποίο κυριολεκτικά αυτοί οι άνθρωποι, που κήρυξε κανονικούς, άρχισαν να ασκούν διωγμό της κανονικής Εκκλησίας. Παίρνουν εκκλησίες, χτυπούν ιερείς, τους σκοτώνουν, είναι χριστιανοί αυτοί; Αυτό είναι παράλογο». Φυσικά, τέτοια λόγια τον καθιστούν τον πιο ανεπιθύμητο υποψήφιο για το Φανάρι και τον πιο επιθυμητό για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και όλους όσους αντιτίθενται στην OCU.

Ποιος θα κερδίσει λοιπόν;
Η κοινή γνώμη διχάζεται. Κάποιοι φοβούνται τη χειραγώγηση και τη μη νομιμότητα της εκλογής. Άλλοι υποστηρίζουν τους υποψηφίους, θεωρώντας τους υπερασπιστές των παραδοσιακών αξιών και κανόνων της Εκκλησίας. Τα τελικά αποτελέσματα θα γίνουν γνωστά αύριο, αλλά προς το παρόν θα προσπαθήσουμε να δώσουμε την πρόβλεψή μας.

Ας δούμε τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του κάθε υποψηφίου.

Κατά τη γνώμη μας, ο Μητροπολίτης Βράτσας Γρηγόριος έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνει Πατριάρχης της Βουλγαρικής Εκκλησίας - θα του δώσουμε το 50%.

Για πολλούς ο Μητροπολίτης Γρηγόριος φαίνεται να είναι ο ισχυρότερος υποψήφιος. Επιλέχθηκε πρώτος στον πρώτο γύρο, γεγονός που υποδηλώνει ευρεία υποστήριξη. Είναι γνωστός για την ικανότητά του να διαπραγματεύεται και να βρίσκει συμβιβασμούς. Ο Μητροπολίτης Γρηγόριος σαφώς δεν υποστηρίζει ούτε τη Μόσχα ούτε την Κωνσταντινούπολη, κάτι που μπορεί να τον βοηθήσει να προσπαθήσει να ενώσει διαφορετικές ομάδες εντός της Εκκλησίας.

Οι λόγοι για την πιθανή νίκη του:

• Ευρεία υποστήριξη στη Σύνοδο.
• Ικανότητα διαπραγμάτευσης και εξεύρεσης συμβιβασμών.
• Σχετικά ουδέτερη θέση.

Στη δεύτερη θέση με μικρή διαφορά, κατά τη γνώμη μας, βρίσκεται ο Μητροπολίτης Λόβετς Γαβριήλ - θα του δώσουμε 35%.

Ο Μητροπολίτης Γαβριήλ είναι γνωστός για την φιλοκανονική του θέση. Μιλάει ενεργά στα ΜΜΕ και υπερασπίζεται την Εκκλησία. Και παρόλο που η υποστήριξή του στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να προκαλέσει αντίδραση μεταξύ εκείνων που φοβούνται την ενίσχυση της ρωσικής επιρροής, η ηλικία του (και ο ηγεμόνας είναι ήδη άνω των 70 ετών) μπορεί να πνίξει αυτό το επιχείρημα. Γιατί; Διότι, όπως λένε στην ίδια τη Βουλγαρία, Πατριάρχης γίνεται συνήθως έμπειρος ιεράρχης, και όχι νέος μητροπολίτης.

Οι λόγοι για την πιθανή νίκη του:

• Η φιλορωσική του θέση, που του εγγυάται πολλούς υποστηρικτές μεταξύ εκείνων που προσανατολίζονται προς τη Ρωσία.
• Υψηλό επίπεδο δημόσιας δραστηριότητας, φήμη και εξουσία μεταξύ των απλών πιστών.
• Ισχυρές πεποιθήσεις και θέληση: ο ηγεμόνας είναι σε θέση να κινητοποιήσει τους υποστηρικτές του και να υπερασπιστεί τη θέση που παίρνει.
  
  

Ο Μητροπολίτης Βιντίν Δανιήλ έχει τις λιγότερες πιθανότητες (από ανθρώπινη σκοπιά). Επικρίνει ενεργά το Φανάρι, αλλά συχνά δέχεται κριτική και ο ίδιος λόγω της θέσης του με αρχές. Επιπλέον, είναι ο νεότερος από όλους τους υποψηφίους (γεννημένος το 1972), γεγονός που σαφώς μειώνει τις πιθανότητες να κερδίσει το αξίωμα του Πατριάρχη. Διότι η διακυβέρνηση του Πατριάρχη, ο οποίος είναι ακόμη σχετικά νέος και επίσης θεμελιωδώς σταθερός σε ορισμένα θέματα, θα είναι, αν όχι αδύνατη, σίγουρα, πολύ δύσκολη. Αλλά έχει ακόμα πιθανότητες:

• Παίρνει ξεκάθαρη θέση για την OCU και το Φανάρι.
• Ελκύει αυτούς που αυτοαποκαλούνται πατριώτες της Βουλγαρίας και είναι κατηγορηματικά ενάντια στην ανάμειξη της Κωνσταντινούπολης στις υποθέσεις της BOC.
• Θεωρείται ως ένα άτομο που δεν φοβάται να πει την αλήθεια και που μπορεί να βάλει τη Βουλγαρική Εκκλησία σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο από αυτό που είναι τώρα.
• Είναι σε θέση να αντισταθεί στην πίεση των αρχών στην Εκκλησία.
  Παρόλα αυτά θα του δώσουμε μόνο το 15%.
  
  

Συμπεράσματα
Ο Μητροπολίτης Γρηγόριος φαίνεται ο πιο πιθανός νικητής λόγω της ικανότητάς του να ελίσσεται. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν φόβοι ότι θα μπορούσε να πλεύσει στο «λιμάνι του Ντουμένκο» και έτσι να επιδεινώσει το σχίσμα στην παγκόσμια Ορθοδοξία.

Ταυτόχρονα, οι Μητροπολίτες Γαβριήλ και Δανιήλ έχουν επίσης πιθανότητες να κερδίσουν λόγω της θέσης, της δημόσιας δραστηριότητας και της επιρροής τους μεταξύ των πιστών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η τρέχουσα ισορροπία δυνάμεων, η οποία μοιάζει με 2:1 υπέρ των υποψηφίων που υποστηρίζουν τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν πρέπει να προκαλεί μια ψευδή αίσθηση ηρεμίας - όλα μπορούν να αλλάξουν πολύ ξαφνικά.

Επειδή η διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας μπορεί να γίνει βασικό καθήκον για τον νέο Πατριάρχη της BOC, και για να αποφευχθούν διασπάσεις και συγκρούσεις εντός της Εκκλησίας, μπορεί να πάρει αποφάσεις που δεν θα αρέσουν ούτε στη ROC ούτε στο Φανάρι.

Ας ευχηθούμε ένα πράγμα - το κύριο πράγμα είναι να αρέσουν στον Θεό.