Τι πραγματικά συνέβη κατά την επίσκεψη του Βούλγαρου Πατριάρχη στο Φανάρι;

Μεταξύ των Πατριαρχών Βουλγαρίας και Κωνσταντινουπόλεως πραγματοποιήθηκε εξ αποστάσεως μονομαχία. Φωτογραφία: СПЖ

Η επίσκεψη του Πατριάρχη Βουλγαρίας Δανιήλ στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη Δεκεμβρίου 2025 αποτέλεσε γεγονός που εξωτερικά φαινόταν ως μια συνηθισμένη χειρονομία αδελφικής επικοινωνίας μεταξύ δύο Τοπικών Εκκλησιών. Ωστόσο, πίσω από τις πρωτόκολλες διατυπώσεις, τις επίσημες ομιλίες και τις αμοιβαίες χαιρετισμούς κρύβεται ένας ολόκληρος κόμβος σοβαρών προβλημάτων, που σχετίζονται τόσο με την εσωτερική κατάσταση στην Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία, όσο και με τη γενική εκκλησιαστική σύγκρουση γύρω από την αναγνώριση της Π.Ε.Ο.Ο. (Πολωνική Εκκλησία Ουκρανίας).

Για να κατανοήσουμε τι ακριβώς συνέβη στο Φανάρι, είναι σημαντικό να εξετάσουμε αυτή την επίσκεψη όχι απομονωμένα, αλλά σε ένα ευρύτερο εκκλησιαστικό-πολιτικό πλαίσιο.

Γιατί πραγματοποιήθηκε αυτή η επίσκεψη

Αμέσως σημειώνουμε ότι το ταξίδι του Πατριάρχη Δανιήλ στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν προσωπική του πρωτοβουλία. Αντίθετα, βρέθηκε δεσμευμένος από τις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, εντός της οποίας υπάρχει εδώ και καιρό μια ομάδα αρχιερέων που προσανατολίζονται προς το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και υποστηρίζουν την πορεία του.

Η ιδιαιτερότητα της εκκλησιαστικής διοίκησης στη Βουλγαρία έγκειται στο ότι ο Προκαθήμενος δεν διαθέτει τον βαθμό ελευθερίας που έχουν, για παράδειγμα, οι Πατριάρχες ορισμένων άλλων Τοπικών Εκκλησιών. Είναι απλά υποχρεωμένος να εκτελεί τις συνοδικές αποφάσεις, ακόμα και αν προσωπικά δεν συμφωνεί με αυτές.

Ως αποτέλεσμα, ο Πατριάρχης Δανιήλ βρέθηκε, ουσιαστικά, σε θέση ομήρου του συνοδικού μηχανισμού της Βουλγαρικής Εκκλησίας.

Επίσης, σημειώνουμε ότι η σύνθεση της αντιπροσωπείας που τον συνόδευσε στο Φανάρι δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τυχαία. Για παράδειγμα, μεταξύ των συμμετεχόντων στην αντιπροσωπεία ήταν ο μητροπολίτης Σταροζαγόρσκι Κυπριανός, ο οποίος στις 19 Μαΐου 2024 σημειώθηκε ότι συλλειτούργησε με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο μαζί με τον Ευστράτιο Ζορέα. Φυσικά, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι όλη η σύνθεση της αντιπροσωπείας μπορεί να αποδοθεί στην αποκαλούμενη «προφανάρια πτέρυγα» στη Βουλγαρική Εκκλησία. Αλλά το γεγονός της παρουσίας του μητροπολίτη Σταροζαγόρσκι υποδεικνύει ότι η επίσκεψη, σε κάποιο βαθμό, μπορεί να θεωρηθεί όχι μόνο στο πλαίσιο της προσέγγισης με την Κωνσταντινούπολη, αλλά και στο πλαίσιο της περαιτέρω αποδοχής της απόφασης της σχετικά με την Π.Ε.Ο.Ο.

Βραβείο ως σύμβολο και ως σήμα

Αξίζει ιδιαίτερης προσοχής η απόφαση της Συνόδου της Βουλγαρικής Εκκλησίας να βραβεύσει τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο με το ανώτατο εκκλησιαστικό βραβείο – το παράσημο του Αγίου Ιωάννη του Ρίλσκι. Τυπικά, το βραβείο απονεμήθηκε «για την υπέρβαση του σχίσματος» στην ιστορία της Βουλγαρικής Εκκλησίας. Και υπάρχει πραγματικά λόγος για ένα τέτοιο βραβείο. Το 1998 στον καθεδρικό ναό του Αγίου Αλεξάνδρου Νέφσκι στη Σόφια πραγματοποιήθηκε Πανορθόδοξη Σύνοδος, που είχε προταθεί από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Αλλά στην πραγματικότητα το σχίσμα ξεπεράστηκε όχι χάρη σε αυτή τη σύνοδο, αλλά λόγω της αλλαγής της κατάστασης στο βουλγαρικό πολιτικό σκηνικό.

Επομένως, το υπονοούμενο της απονομής του παράσημου στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες.

Το θέμα είναι ότι στα ελληνικά ΜΜΕ, η βράβευση παρουσιάστηκε ως επιβεβαίωση ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως υποτίθεται ότι είναι ειρηνοποιός και θεραπευτής των σχισμάτων στην παγκόσμια Ορθοδοξία. Είναι κατανοητό ότι μια τέτοια παρουσίαση αυτού του βραβείου έχει έναν στόχο: να δείξει ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος κάνει τα πάντα σωστά όχι μόνο στο πλαίσιο της Βουλγαρίας, αλλά και στο πλαίσιο της Ουκρανίας. Ουσιαστικά, τα ελληνικά ΜΜΕ προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν αυτό το βραβείο για να δικαιολογήσουν τις ενέργειες της Κωνσταντινούπολης σχετικά με την παροχή του Τόμου στην Π.Ε.Ο.Ο.

Δύο ομιλίες — δύο εκκλησιολογίες

Το κλειδί για την κατανόηση του τι συνέβη στο Φανάρι – είναι η σύγκριση των ομιλιών των δύο Πατριαρχών. Αν δούμε τα λόγια τους επιφανειακά, μπορεί να φαίνεται ότι μιλούσαν για το ίδιο πράγμα: για την ενότητα της Εκκλησίας, την αδελφότητα, την αγάπη και την πίστη στην Παράδοση. Αλλά αν ακούσουμε προσεκτικά το νόημα των λεγομένων, γίνεται προφανές ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τη φύση της Εκκλησίας και την εξουσία σε αυτήν.

Έτσι, στην ομιλία του, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπογραμμίζει διαρκώς τον ιδιαίτερο ρόλο του θρόνου της Κωνσταντινούπολης στην παγκόσμια Ορθοδοξία. Μιλάει για το Φανάρι ως «Μητέρα Εκκλησία», για τον θρόνο, «που αγκαλιάζει και στεφανώνει όλη την γη», και ξανά υπογραμμίζει τον πρωτεύοντα ρόλο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως στο έργο της διατήρησης της ενότητας της Ορθοδοξίας.