Εκκλησία της Ελλάδος και αναγνώριση της ΟCU: με το Φανάρι ή την Ορθοδοξία;

Η Ελληνική Εκκλησία δεν βιάζεται να αναγνωρίσει το ουκρανικό τέκνο του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Τέλη Αυγούστου του 2019 ο χώρος πληροφόρησης της Ουκρανίας αναστατώθηκε με την είδηση ότι η Εκκλησία της Ελλάδας δήθεν αναγνώρισε την ΟCU.

Οι «πατριωτικοί» θρησκευτικοί και κοσμικοί πόροι διέδωσαν την είδηση ότι η αναγνώριση είχε ήδη λάβει χώρα και ότι το θέμα αφέθηκε στις συνηθισμένες διαδικαστικές διατυπώσεις.

Επιπλέον, η πρόσφατη αναγνώριση της ΟCU από την εκκλησία της Ελλάδας ως τετελεσμένο γεγονός ανακοινώθηκε από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο: «Η πρώτη Εκκλησία που θα αναγνωρίσει την Τοπική Εκκλησία της Ουκρανίας θα είναι η αδελφική Εκκλησία της Ελλάδας».

Η Εκκλησία της Ελλάδας αναγνώρισε άραγε την ΟCU;

Ας δούμε το δελτίο τύπου της απόφασης της ΔΙΣ από 28 Αυγούστου 2019 σχετικά με το «ουκρανικό ζήτημα».

Μία μικρή προτελευταία παράγραφος αναφέρεται στο «ουκρανικό ζήτημα» στο δελτίο τύπου: «Κατόπιν εισηγήσεως των Συνοδικών Επιτροπών Δογματικών και Νομοκανονικών Ζητημάτων και Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων περί του Ουκρανικού Ζητήματος, η Δ.Ι.Σ. αναγνωρίζει το κανονικό δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχου για την παραχώρηση του Αυτοκεφάλου, καθώς και το προνόμιο του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Ελλάδος να χειρισθεί περαιτέρω το ζήτημα της αναγνωρίσεως της Εκκλησίας της Ουκρανίας». 

Πουθενά δε λέει γα την αναγνώριση της ΟCU από την Ελληνική Εκκλησία. Αναφέρεται μόνο το δικαίωμα του Φαναρίου να χορηγεί αυτοκέφαλο και το γεγονός ότι τα μέλη της Συνόδου ανέθεσαν την απόφαση για την ΟCU στον Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδος τον Μακαριότατο Ιερώνυμο. Αυτός, με τη σειρά του, αρνήθηκε ένα τέτοιο δικαίωμα και πρότεινε να ληφθεί απόφαση για το «ουκρανικό πρόβλημα» από την Ιεραρχία τον Οκτώβριο, όπου θα είναι παρούσα η πληρότητα της Εκκλησίας – περίπου 80 ιεράρχες.

Το γεγονός ότι οι Έλληνες αρχιερείς σκέφτονται με κατηγορίες του Φαναρίου αντικρούεται από τη φράση στη Σύνοδο ενός από τους ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδας σχετικά με τα μέλη της ΟCU: «Εδώ έχουμε μια ιδιόμορφη περίπτωση με αχειροτόνητους, σχισματικούς αλλά και αφορισμένους».

Η Εκκλησία της Ελλάδας περνάει πολύ δύσκολα τώρα, διότι υφίσταται πίεση και από το κύρος του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, και από την ελληνιστική αλληλεγγύη και από τη δύναμη του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, που δεν διστάζει να προωθούν τα συμφέροντα της ΟCU σε όλα τα επίπεδα, τους συντρίβουν.

Άγνωστο εάν οι Έλληνες ιεράρχες υποκύπτουν σε τόσο ισχυρή πίεση ή όχι. Είναι όμως απαραίτητο να φανταστούμε τι θα συμβεί στον Ορθόδοξο Κόσμο αν κάποιος αναγνωρίσει την ΟCU ως Εκκλησία.

Αρχικά, ας θυμηθούμε τι είναι η Εκκλησία.

Όπως γνωρίζουμε από τα λόγια του Σωτήρα, η Εκκλησία είναι το Σώμα Του. Σώμα που δεν χωρίζεται, δεν πολλαπλασιάζεται, δεν αναπαράγεται. Όλα τα είδη χριστιανικών ομολογιών και ονομασιών που προκύπτουν ως αποτέλεσμα των διαδοχικών σχισμάτων δεν είναι η Εκκλησία του Χριστού, αν και αυτοονομάζονται έτσι.

Υπάρχει μόνο μία εκκλησία στον κόσμο και αυτή είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία. Η κατανομή της σε Τοπικές μονάδες είναι υποθετική και απαραίτητη για την ευκολία της διοικητικής διαχείρισης. Η εκκλησία στη Γεωργία, την Τουρκία, τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Αυστραλία, την Αφρική και ούτω καθεξής - όλες αυτές είναι μια ενιαία Εκκλησία, είναι το Σώμα του Χριστού.

Επομένως, είναι εξαιρετικά σημαντικοί οι κανόνες εκκλησίας που διατηρούν αυτή την ενότητα. Ένας από αυτούς είναι ο κανόνας «μία πόλη – ένας επίσκοπος», που καθιερώθηκε ακόμα κατά την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο. Η ουσία του είναι ότι οποιαδήποτε επικράτεια μπορεί να είναι η δικαιοδοσία ενός μόνο επισκόπου. Μιλώντας με σύγχρονους όρους, σε μία χώρα μπορεί να λειτουργεί μόνο μία Τοπική Εκκλησία με έναν Προκαθήμενο. Δεν μπορούν να είναι δύο, τρεις, δέκα ή δεκαπέντε. Ναι, υπάρχουν εξαιρέσεις, κυρίως σε χώρες όπου κυριαρχεί ο μεταναστευτικός πληθυσμός, αλλά κι αυτές κάποια στιγμή θα πρέπει να επιλυθούν από την Εκκλησία.

Στην επικράτεια της σύγχρονης Ουκρανίας η Εκκλησία υπήρξε για περισσότερο από χίλια χρόνια. Αρχικά ήταν μέρος του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, μετά – της Ρωσίας. Τώρα η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει το καθεστώς ευρείας αυτονομίας. Αλλά πάντα στη γη μας υπήρχε και υπάρχει μια Εκκλησία – μέρος μίας Εκκλησίας του Χριστού.

Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζεται από απόλυτη παγκόσμια Ορθοδοξία. Ο Προκαθήμενος και οι επίσκοποί της αναγνωρίζονται από όλες τις Τοπικές Εκκλησίες. Επικοινωνούν μαζί τους, λειτουργούν μαζί τους.

Με τη δημιουργία από τον Φανάρι της ΟCU στη θέση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Ορθόδοξο Κόσμο τίποτα δεν έχει αλλάξει. Για τα ονομαστήρια του Μακαριωτάτου Ονούφριου ήρθαν αντιπροσωπείες από 11 Τοπικές Εκκλησίες. Οι αρχιερείς εξ ονόματος των Προκαθήμενών τους μεταβίβαζαν πολλά τα έτη στον Μητροπολίτη Κιέβου και συλλειτουργούσαν.

Και τώρα, ας υποθέσουμε, οι Έλληνες ιεράρχες δεν αντέχουν την πίεση και αναγνωρίζουν την ΟCU ως Εκκλησία. Τι συμβαίνει σ' αυτήν την περίπτωση; Σύμφωνα με τον κανόνα «μία πόλη – ένας επίσκοπος» και συνηθισμένη λογική, όπου δεν μπορούν να υπάρχουν δύο Εκκλησίες στην ίδια επικράτεια, για τους Έλληνες αρχιερείς η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (UOC) απλώς εξαφανίζεται. Η θέση της παίρνει η ΟCU.

Που, σ’ αυτήν την περίπτωση, εξαφανίζονται πολλές χιλιάδες ιερείς και κοινότητες της UOC, τι γίνεται με εκατομμύρια των πιστών της;

Φυσικά, μπορούμε να πούμε ότι, δήθεν, η πραγματική ουκρανική εκκλησία είναι τώρα η ΟCU, και η UOC δεν είναι πλέον καθόλου Ουκρανική, αλλά Ρωσική. Αλλά ακόμη και αυτό το ψέμα από την άποψη της εκκλησιολογίας δεν αλλάζει τίποτα. Όποια και αν είναι η ονομασία της Εκκλησίας: ουκρανική, ρωσική, ελληνική ή βουλγαρική – όλα αυτά δεν έχουν σημασία στο πλαίσιο του γεγονότος ότι είναι πραγματική κανονική Εκκλησία, μέρος μίας Εκκλησίας του Χριστού.

Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει περισσότερους από εκατό επισκόπους, 12.500 ενορίες, εκατοντάδες μοναστήρια και εκατομμύρια πιστούς. Υπάρχουν, δεν έχουν εξαφανιστεί πουθενά.

Η Κωνσταντινούπολη μετά την ίδρυση της ΟCU δημιούργησε για τον εαυτό της μια εικονική πραγματικότητα, στην οποία η κανονική Εκκλησία στην Ουκρανία είναι η ΟCU, ενώ η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (UOC) εξαφανίστηκε για τους ιεράρχες του Φαναρίου, εξατμίστηκε.

Αν η Ελληνική Εκκλησία αναγνωρίσει την ΟCU, θα αναγκαστεί να ενταχθεί στον ίδιο πλασματικό εικονικό κόσμο.

Φυσικά, οποιοσδήποτε μπορεί να αρνείται την πραγματικότητα και να πείθει όλους για την ορθότητά του, αλλά όχι για πολύ. Οι άνθρωποι συνήθως εμπιστεύονται περισσότερο τα μάτια τους παρά τα λόγια των άλλων.

Και εδώ μπορεί να εντοπιστεί μια εκπληκτική αρμονία μεταξύ των ενεργειών των ιεραρχών του Φαναρίου και του προστατευόμενου από την ΟCU. Στα λόγια αυτών των ανθρώπων υπάρχει μια πραγματικότητα, αλλά η αντικειμενική πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.

Στον Επιφάνιο Ντουμένκο αρέσει πολύ να μιλάει περί αγάπης για τους πιστούς της UOC, απόλυτης εθελοντικότητας και πλήρης απουσίας συγκρούσεων κατά τις «μεταβάσεις» των κοινοτήτων στην ΟCU. Αλλά δεκάδες βίντεο, όπου οι ενορίτες της κανονικής Εκκλησίας, υπερασπιζόμενοι τους ναούς τους, ξυλοκοπιούνται και κλωτσιούνται από τους «αγαπημένους αδελφούς» από την ΟCU, αντικρούουν εντελώς τα λόγια του Ντουμένκο.

Όταν ακούμε ένα πράγμα από ένα άτομο, αλλά με τα μάτια μας βλέπουμε κάτι εντελώς διαφορετικό, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να παραδεχτούμε ότι αυτός ο άνθρωπος ψεύδεται.

Η νομιμοποίηση των Ουκρανών σχισματικών και η δημιουργία της ΟCU οδήγησαν σε έκρηξη διώξεων κατά της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μέλη της ΟCU κατέλαβαν εκατοντάδες εκκλησίες της, πολλοί ιερείς και ενορίτες υπέστησαν ζημιές.

Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η αναγνώριση αυτής της δομής ως Εκκλησίας από οποιονδήποτε άλλο εκτός από το Φανάρι θα επιφέρει στον Ορθόδοξο Κόσμο όχι αγάπη και ευημερία, αλλά συγκρούσεις και διαχωρισμό για πολλά χρόνια, πιθανόν για πάντα. Απλώς το σχίσμα θα διασχίσει τα σύνορα της Ουκρανίας και θα εξαπλωθεί σε όλη την Ορθοδοξία.

Θα ωφεληθεί απ’ όλα αυτά Μία Καθολική Εκκλησία του Χριστού, θα βοηθηθούν οι πιστοί της στο έργο της σωτηρίας της ψυχής: στην Ουκρανία, στην Ελλάδα και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος; Δύσκολα.