Νομοσχέδιο περί της απαγόρευσης στην Ουκρανία της ROC: πού είναι η κατεργαριά

Θα κάνει ο Ζελένσκι με την UOC αυτό που τόσο ονειρευόταν ο Ποροσένκο; Φωτογραφία: ΕΟΔ

Τον Νοέμβριο ξεκίνησε απότομα στην Ουκρανία εκστρατεία κατά της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας. Ξεκίνησε με την προώθηση ενός σκανδάλου γύρω από το «ρωσικό» τραγούδι στη Λαύρα και τώρα υποστηρίζεται από τις έρευνες των ΕΑΟ (οι Ειδικές Υπηρεσίες της Ουκρανίας) στο Κίεβο και ήδη σε αρκετές επισκοπές. Παράλληλα, υπάρχει μια μεγάλης κλίμακας ενημερωτική εκστρατεία κατά της UOC στα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα. Στις 23 Νοεμβρίου 2022, οι αξιωματικοί των ΕΑΟ διεξήγαγαν «δραστηριότητες αντικατασκοπείας» στη Λαύρα του Κιέβου, στη Μονή Ζβερινέτς, στη διοίκηση και στα μοναστήρια της επισκοπής Σαρνένσκι. Στις 25 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκαν πρωτοφανείς έρευνες στην επισκοπή Τσερνίβτσι, στις 28 - στο Ιβάνο-Φρανκίφσκ, καθώς και στο σεμινάριο Ποστάιβ. Η «αλίευση» των ΕΑΟ είναι μικρή, αλλά κάθε έρευνα συνοδεύεται από «νικηφόρες» εκθέσεις σχετικά με την έναρξη ποινικών υποθέσεων. Παράλληλα, υπάρχουν δηλώσεις «ειδικών» σχετικά με την ανάγκη απαγόρευσης της UOC και καταγράφονται αντιεκκλησίες. Και όλα αυτά γίνονται με πολύ εντατικό ρυθμό.

Αλλά το κύριο πλήγμα για την UOC είναι νομοθετικό. Το νομοσχέδιο 8821 «Περί της διασφάλισης της ενίσχυσης της εθνικής ασφάλειας στον τομέα της ελευθερίας της συνείδησης και των δραστηριοτήτων των θρησκευτικών οργανώσεων» έχει υποβληθεί στη Βερχόβνα Ράντα. Συγγραφέας του είναι ο Μ. Κνιάζιστκι, βουλευτής του κόμματος «Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη» που είναι του Π. Ποροσένκο. Η ανάγκη για την υιοθέτηση αυτού του νόμου στην Επεξηγηματική Σημείωση εξηγείται ως εξής: «Ενώ οι ρωσικοί πύραυλοι επιτίθενται σε ουκρανικές ειρηνικές πόλεις και οι στρατιώτες και οι πολίτες μας δίνουν τη ζωή τους, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία μέσω των δομών και των ατόμων τους στο έδαφος της Ουκρανίας διέδωσε την ιδεολογία του «ρωσικού κόσμου», δικαιολογώντας την επιθετικότητα της ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τον θάνατο αμάχων» . Αυτή είναι μόνο μία φράση από μια αρκετά μακρά εξήγηση, επιλέγεται ως παράδειγμα, ως το πιο χαρακτηριστικό. Η UOC δεν αναφέρεται στο νομοσχέδιο, αλλά όλοι καταλαβαίνουν πολύ καλά εναντίον ποιας απευθύνεται. Πώς μπορείτε να το σχολιάσετε αυτό εν συντομία;

Πρώτον, η UOC είναι μέρος της ουκρανικής κοινωνίας και ένα μάλλον σημαντικό μέρος. Οι ρωσικοί πύραυλοι σκοτώνουν επίσης τους πιστούς της UOC και τους αφήνουν χωρίς στέγαση, ηλεκτρικό ρεύμα και άλλα μέσα διαβίωσης, καθώς και άλλους πολίτες. Οι πιστοί της UOC αγωνίζονται εξίσου εναντίον του επιτιθέμενου και δίνουν τη ζωή τους για την Ουκρανία, όπως και άλλοι Ουκρανοί. Περισσότερες από εκατό εκκλησίες της UOC καταστράφηκαν από ρωσικά στρατεύματα. Κοιτάξτε τουλάχιστον τη Λαύρα του Σβιατογκόρσκ!

Δεύτερον, υπάρχουν υποστηρικτές του «ρωσικού κόσμου» μεταξύ των πιστών της UOC; Ναι, υπάρχουν, όπως είναι μεταξύ κυβερνητικών αξιωματούχων, αστυνομικών, υπαλλήλων της Εθνικής Φρουράς και ούτω καθεξής. Αυτή είναι η βάση για την έγκριση νόμων που απαγορεύουν αυτά τα όργανα; Το ερώτημα είναι ρητορικό.

Τρίτον, το ίδιο το νομοσχέδιο είναι διατυπωμένο πολύ πονηρά – δεν υπάρχει πουθενά αναφορά στην UOC σε αυτό. Αλλά σχεδόν κανείς δεν αμφιβάλλει εναντίον ποιας πραγματικά στρέφεται. Στα μάτια των απλών ανθρώπων, οι διανομείς του «ρωσικού κόσμου» είναι εκείνοι στους οποίους βρήκαν μερικές εφημερίδες «Russian Herald». Και δεν έχει σημασία ότι αυτοί οι άνθρωποι στέλνουν τρόφιμα και απαραίτητα πράγματα σε φορτηγά πολλών τόνων για να υποστηρίξουν τους Ουκρανούς στρατιώτες και τους πολίτες που επλήγησαν από τον πόλεμο. Δεν έχει σημασία ότι ευλογούν τους ενορίτες τους να πάνε να υπερασπιστούν την Ουκρανία με τα όπλα στα χέρια τους και οι παντρεμένοι ιερείς στέλνουν συχνά τα δικά τους παιδιά, λαμβάνοντας πίσω φέρετρα.

Αλλά ας γυρίσουμε στο νομοσχέδιο. Μάλιστα, προτείνει να νομιμοποιηθούν δύο σημεία: πρώτον, να απαγορευτούν οι δραστηριότητες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και όλων των οργανώσεων που συνδέονται με αυτήν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο έδαφος της Ουκρανίας και, δεύτερον, να εξασφαλιστεί για την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας το αποκλειστικό δικαίωμα να ονομάζεται «Ορθόδοξη».

Απαγόρευση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας

Η απαγόρευση των δραστηριοτήτων της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας διατυπώνεται στο άρθρο 4 του νομοσχεδίου ως εξής: «Οι δραστηριότητες της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας, οι θρησκευτικές οργανώσεις (ενώσεις) που αποτελούν άμεσα ή ως συνιστώσες άλλης θρησκευτικής οργάνωσης (ένωσης) αποτελούν μέρος της δομής (αποτελούν μέρος) της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς και τα θρησκευτικά κέντρα (διοικήσεις) που αποτελούν μέρος ή αναγνωρίζουν (δηλώνουν) σε οποιαδήποτε μορφή υποταγή σε κανονική, οργανωτική ή άλλη τα ζητήματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας απαγορεύονται στο έδαφος της Ουκρανίας».

Κατά τη διάρκεια του πολέμου και λαμβάνοντας υπόψη την υποστήριξη της ηγεσίας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για την επιθετικότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αυτή η απαγόρευση μπορεί να φαινόταν δικαιολογημένη με κάποιο τρόπο, αλλά το γεγονός είναι ότι θρησκευτικές οργανώσεις που θα βρίσκονταν στην Ουκρανία και ταυτόχρονα θα αποτελούσαν μέρος της δομής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν υπάρχουν τώρα.

Σε γενικές γραμμές, η UOC είναι ανεξάρτητη από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία από το 1990, όταν υπό τον νόμιμο Μητροπολίτη Κιέβου Φιλάρετο (Ντενισένκο) έγινε αυτοτελής και ανεξάρτητη στη διοίκηση. Και αν κάποιες στιγμές (για παράδειγμα, η ευλογία από τον Πατριάρχη του νεοεκλεγέντος Μητροπολίτη Κιέβου) θα μπορούσαν προηγουμένως να φανούν σε κάποιον στοιχείο υποταγής, τότε μετά τις αποφάσεις της Συνόδου της UOC στη Φεοφανία στις 27 Μαΐου 2022, με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός από την Ευχαριστιακή (ούτε καν κανονική), η UOC δεν συνδέεται με τη ROC.

Τότε ποιους προσπαθούν να απαγορεύσουν στην Ουκρανία οι συντάκτες του νομοσχεδίου; Παρά το γεγονός ότι τόσο τα νόμιμα έγγραφα, οι δηλώσεις της Ιεράς Συνόδου της UOC και του Προκαθημένου της, όσο και οι ιδιαιτερότητες της θείας λειτουργίας μαρτυρούν την πλήρη ανεξαρτησία της UOC, οι εχθροί της την αποκαλούν σκόπιμα UOC-MP και τη δομή της ROC. Δηλαδή, ο κίνδυνος του νομοσχεδίου είναι ότι η UOC μπορεί απλά να «θεωρηθεί» μέρος της ROC και, κατά συνέπεια, να απαγορεύσει τις δραστηριότητές της.

Ακόμη πιο ασαφής είναι η διατύπωση του άρθρου 3 του νομοσχεδίου: «Οι δραστηριότητες ξένων θρησκευτικών οργανώσεων που άμεσα ή έμμεσα, μεταξύ άλλων μέσω δημόσιων ομιλιών ηγετών, υποστηρίζουν ένοπλη επίθεση κατά της Ουκρανίας απαγορεύονται στο έδαφος της Ουκρανίας».

Και πάλι, στην πραγματικότητα, μια απολύτως λογική πρόβλεψη, αν όχι για τους βάσιμους φόβους ότι οι εχθροί της UOC θα αναζητήσουν σχολαστικά οποιαδήποτε προσχήματα, οποιεσδήποτε δηλώσεις ιεραρχών ή ιερέων, προκειμένου να απαγορεύσουν ολόκληρη την UOC.

Η λεξούλα «έμμεσα» παρέχει πολύ ευρείες ευκαιρίες. Για παράδειγμα, είναι δυνατόν να απαγορευτεί η UGCC (ως μέρος του RCC) με βάση τις τελευταίες δηλώσεις του Πάπα Φραγκίσκου σχετικά με την αγάπη για τον ρωσικό πολιτισμό και ότι ο πόλεμος προκλήθηκε από το «γάβγισμα του ΝΑΤΟ» στις πύλες της Ρωσίας.

Η διατύπωση του νομοσχεδίου «ξένες θρησκευτικές οργανώσεις» είναι λίγο ασαφής, τελικά η UOC σίγουρα δεν εμπίπτει σε αυτό. Αλλά, φαίνεται, κατά τη διάρκεια των εργασιών για το νομοσχέδιο, αυτό το λάθος θα διορθωθεί και η λέξη «ξένες» θα αφαιρεθεί.

«Ορθόδοξοι» είναι μόνο στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας

Εάν κάτι μπορεί ακόμα να συζητηθεί σχετικά με το θέμα των απαγορεύσεων ROC στο έδαφος της Ουκρανίας, τότε η διάταξη ότι μόνο οι οργανώσεις που συνδέονται με την OCU μπορούν να ονομαστούν «Ορθόδοξες» είναι απολύτως παράλογη και απαράδεκτη.

Άρθρο 2 του νομοσχεδίου διατυπώνεται ως εξής: «Μια θρησκευτική οργάνωση, συμπεριλαμβανομένης θρησκευτικής κοινότητας, χρησιμοποιεί στο όνομά της (τόσο πλήρες όσο και συντομευμένο) τη λέξη «Ορθόδοξος» ή «Ορθόδοξη» στις αντίστοιχες πτώσεις μόνο εάν αυτή η θρησκευτική οργάνωση σε κανονικά και οργανωτικά θέματα υπάγεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. <... > Με απόφαση του διοικητικού οργάνου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, η λέξη «Ορθόδοξος» ή «Ορθόδοξη» στις αντίστοιχες πτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από άλλες θρησκευτικές οργανώσεις».

Δηλαδή, πρόκειται για μια προσπάθεια «ιδιωτικοποίησης» της Ορθοδοξίας από ένα οικοδόμημα – την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Για να ονομαστεί ορθόδοξος, είναι απαραίτητο να υποταχθεί στον Σεργκέι Ντουμένκο, τον οποίο οι περισσότερες από τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες θεωρούν ένα άτομο που δεν έχει ιερό βαθμό.

Ας θυμηθούμε μόνο μία από αυτές τις δηλώσεις:

«Διό υπεγραμμίσθη προπαντός ο δόλιος ρόλος του αυτοκαλουμένου «Επιτίμου Πατριάρχου Κιέβου και πάσης Ρως-Ουκρανίας» κ. Φιλαρέτου και διετυπώθησαν θεολογικαί επιφυλάξεις, ως προς την αγιοπνευματικήν εγκυρότητα των υπ' αυτού τελεσθεισών χειροτονιών, δοθέντος ότι η θεία Χάρις δεν επενεργεί, όταν ο τελετουργός είναι καθηρημένος, αφωρισμένος και αναθεματισμένος˙ και ότι ο κανονικώς χειροτονών Επίσκοπος δεν ενεργεί εξ ιδίας δυνάμεως, αλλ' εξ ονόματος της Εκκλησίας, μοναδικού φορέως της χάριτος του Θεού. Διερωτώμεθα κατά πόσον η επαναφορά του κ. Φιλαρέτου εις την κανονικήν τάξιν καθιστά αυτομάτως εγκύρους τας τελεσθείσας υπ' αυτού χειροτονίας. Παρέμεινεν ο κύριος ρυθμιστής εις την κληθείσαν Ενωτικήν Σύνοδον, την εκλέξασαν τον υπ' αυτού ακύρως «χειροτονηθέντα» κ. Επιφάνιον»,

από την Επιστολή (εκ μέρους της Ιεράς Συνόδου της Αλβανικής Εκκλησίας) του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο

Και τώρα αυτό το άτομο, ο Σ. Ντουμένκο, πρέπει όχι μόνο να είναι σεβαστό ως νόμιμος επίσκοπος, αλλά και να καθορίζει ποιος είναι Ορθόδοξος και ποιος όχι. Όχι μόνο οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και οι μεσαιωνικοί ηγέτες μικρότερου διαμετρήματος δεν σκέφτηκαν αυτό, αλλά και οι ηγεμόνες της Ρωσίας, που τόσο επικρίνονται σήμερα. Τον XVI αιώνα, διακηρύχθηκε η αρχή: «αυτού η δύναμη, δική του η θρησκεία», και για να είμαστε πιο ακριβείς – «αυτού η περιοχή, δική του η θρησκεία» («cujus regio, ejus religio»), η οποία έθεσε τα θεμέλια για ομολογιακές αντιπαραθέσεις και πολέμους για τους επόμενους αιώνες. Και τώρα θέλουν να το αναβιώσουν στην Ουκρανία. Για ποιο λόγο; Να δημιουργηθεί φιλονικία στην ουκρανική κοινωνία, η οποία σήμερα έχει τέτοια ανάγκη να ενωθεί απέναντι στον εχθρό, τον επερχόμενο δύσκολο χειμώνα και στις άλλες προκλήσεις;

Πολύ παράξενο φαίνεται ότι τον ΧΧΙ αιώνα το κράτος καθορίζει ποιος είναι Ορθόδοξος και ποιος μη Ορθόδοξος! Πού φαίνεται ότι κυβερνητικά στελέχη ή ακόμα και λαϊκοί βουλευτές καθορίζουν τι είναι κανονικό και τι όχι κανονικό! Δεν είναι η Ουκρανία μια νομική δύναμη της οποίας το Σύνταγμα κατοχυρώνει την αρχή του διαχωρισμού Εκκλησίας και Κράτους και το δικαίωμα κάθε πολίτη στην ελευθερία της συνείδησης και της κοσμοθεωρίας! Πώς μπορεί ένα δημοκρατικό κράτος να θεωρείται κράτος που παρεμβαίνει τόσο ανοιχτά σε εκκλησιαστικά ζητήματα! Ακόμη και η απαγόρευση των δραστηριοτήτων των θρησκευτικών οργανώσεων ωχριά μπροστά στην προοπτική απαγόρευσης του ονόματος «Ορθόδοξος».

Συμπεράσματα

Πρώτον, είναι απαραίτητο να εκφράσουμε μια έντονη διαμαρτυρία ενάντια στις προσπάθειες ιδιωτικοποίησης της Ορθοδοξίας υπέρ μιας από τις ουκρανικές ομολογίες, και ούτε καν των πιο πολυάριθμων (θα σιωπήσουμε για την κανονικότητα). Ας ελπίσουμε ότι οι βουλευτές του λαού γνωρίζουν τον παραλογισμό τέτοιων προτάσεων και δεν θα τις υποστηρίξουν. Αυτό θα είναι ένα προφανές σκούπισμα των ποδιών σχετικά με το Σύνταγμα της Ουκρανίας, το οποίο δίνει σε όλους τους πολίτες την ελευθερία να πρεσβεύουν τη μία ή την άλλη πίστη ή να μην πρεσβεύουν καθόλου.

Δεν εναπόκειται στο κράτος και, επιπλέον, δεν εναπόκειται στον Σεργκέι Ντουμένκο να καθορίσει ποιος είναι Ορθόδοξος και ποιος όχι, ποιος μπορεί να ονομαστεί Ορθόδοξος και ποιος απαγορεύεται.

Δεύτερον, το ίδιο το μήνυμα σχετικά με την απαγόρευση των δραστηριοτήτων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία είναι απολύτως άχρηστο. Απλά επειδή στην Ουκρανία η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν διεξάγει καμία δραστηριότητα ούτως ή άλλως. Ένα ξεχωριστό σημείο είναι οι δραστηριότητες των κοινοτήτων UOC στα κατεχόμενα εδάφη. Υπάρχουν δηλώσεις από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ότι ελέγχονται από το Πατριαρχείο Μόσχας. Αλλά όλοι καταλαβαίνουμε ότι αυτό είναι από την ίδια όπερα με τις δραστηριότητες των κρατικών οργάνων της Ρωσικής Ομοσπονδίας σε αυτά τα εδάφη.

Τρίτον, η έγκριση του νομοσχεδίου με τη μορφή με την οποία υποβάλλεται προς εξέταση θα δώσει σίγουρα στους εχθρούς της UOC όπλα στον αγώνα εναντίον της. Παρόλο που το κείμενο του νομοσχεδίου δεν αναφέρει την UOC, θα εξακολουθεί να είναι δυνατό να «θεωρηθεί» ως υποκατάστημα της ROC στην Ουκρανία, παρά την ασυνέπεια αυτού με την πραγματική κατάσταση των πραγμάτων.

Τέταρτον, στην επεξηγηματική σημείωση, οι συγγραφείς αναφέρονται στην εμπειρία της Λετονίας: «Οι δραστηριότητες της ROC, των δομών και των οργανισμών της που διατηρούν οποιαδήποτε υπαγωγή στη ROC θα πρέπει να απαγορευτούν εντελώς στο έδαφος της Ουκρανίας. Η απαγόρευση αυτή συνάδει με την πρακτική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως της ελευθερίας συνείδησης, η οποία επιβεβαιώνεται από τη νομοθετική εμπειρία της Λετονίας, όπου σε νομοθετικό επίπεδο αποφασίστηκε ο διαχωρισμός της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Λετονίας από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία».

Το γεγονός ότι αυτό «αντιστοιχεί στην πρακτική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» μπορεί σίγουρα να υποστηριχθεί, αλλά αν ναι, να εγκριθεί ένας νόμος για τον διαχωρισμό της UOC από τη ROC. Αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση όχι μόνο με το Ψήφισμα της Συνόδου της UOC στη Φεοφανία της 27ης Μαΐου 2022, αλλά και σε κάποιο βαθμό με την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας για τη σύσταση της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του 1990.

Πέμπτον, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι η εκστρατεία κατά της UOC διχάζει την ουκρανική κοινωνία, δεν την ενώνει. Εκατομμύρια πιστοί της UOC δεν είναι συνεργάτες, δεν είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας και δεν στερούνται πολιτικών δικαιωμάτων. Έχουν το δικαίωμα στην πίστη τους και στην Εκκλησία τους και θα υπερασπιστούν αυτό το δικαίωμα με όλα τα νόμιμα μέσα.

Και εν κατακλείδι, θα ήθελα να θέσω στους εχθρούς της UOC ένα ερώτημα: πιστεύετε πραγματικά ότι η UOC δεν θα μπορούσε, όπως επιθυμείτε, να ενταχθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας με όλα τα πολλά εκατομμύρια μέλη της και να την απορροφήσει απλώς λόγω της αριθμητικής υπεροχής της; Θα μπορούσε, και πώς! Αλλά σε αυτή την περίπτωση, θα ήταν απαραίτητο να θυσιαστεί η ίδια η ορθόδοξη πίστη και η UOC δεν μπορεί να το επιτρέψει αυτό. Επομένως, θα υποφέρει καλύτερα, θα υπομείνει διωγμούς, καταπίεση, αδικία, αλλά δεν θα προδώσει τον Χριστό και την Εκκλησία Του, που είναι η μόνη κιβωτός σωτηρίας για τις ανθρώπινες ψυχές.