Συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου: αποτελέσματα και σχόλια

Από το δελτίο τύπου που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Τμήματος Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης της Π.Ε.Ε., προκύπτει ότι η Ιερά Σύνοδος εξέτασε τα ζητήματα της επιβίωσης της Εκκλησίας σε συνθήκες διωγμού και έλαβε αποφάσεις για την τρέχουσα ζωή της Εκκλησίας. Εκ πρώτης όψεως, η Σύνοδος δεν εξέφρασε τίποτε καινούργιο, αλλά στην πραγματικότητα, ορισμένες διατυπώσεις ορίζουν σαφώς τη θέση της Εκκλησίας σήμερα.

Λοιπόν, σύντομος σχολιασμός στα βασικά θέματα της Συνόδου.

Θέμα Νο 1: ενημέρωση της διεθνούς κοινότητας
Απόσπασμα από το δελτίο τύπου : «Στη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου εξετάστηκε το θέμα της τρέχουσας κατάστασης σεβασμού των δικαιωμάτων της θρησκευτικής ελευθερίας των πιστών και των θρησκευτικών οργανώσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Σε σχέση με την παραβίασή τους, η Σύνοδος αποφάσισε να ενημερώσει τις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, τις ξένες χώρες και τις διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την κατάσταση αυτή».

Φαίνεται ότι όλα είναι συνηθισμένα και όχι καινούργια. Η δίωξη συνεχίζεται εδώ και αρκετά χρόνια και, φυσικά, η UOC ενημερώνει οποιονδήποτε μπορεί για το τι συμβαίνει στην Ουκρανία στον τομέα της θρησκευτικής ελευθερίας. Ωστόσο, δεν είναι όλα τόσο απλά. Γεγονός είναι ότι αυτή η απόφαση της Συνόδου ήρθε με φόντο τις πολύ σκληρές ενέργειες των ουκρανικών αρχών εναντίον δημοσιογράφων και πόρων που καλύπτουν την κατάσταση της UOC.

Στις 12 Μαρτίου 2024, η SBU συνέλαβε ορισμένους υπαλλήλους της Ένωσης Ορθοδόξων Δημοσιογράφων, κατηγορώντας τους για προδοσία και απειλώντας τους με ισόβια κάθειρξη. Τώρα κρατούνται προφυλακισμένοι σε πολύ δύσκολες συνθήκες και το εφετείο αρνήθηκε πριν από λίγες μέρες να άρει το προληπτικό μέτρο. Λίγο πριν από αυτές τις συλλήψεις, η SBU, χωρίς κανέναν λόγο, χωρίς δικαστικές αποφάσεις και ακόμη και χωρίς κυρώσεις, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας διέταξε τον αποκλεισμό του διαδικτυακού πόρου του UOJ. Παρόμοια μοίρα είχαν όλοι οι άλλοι πόροι που ενημερώνουν τους ανθρώπους για το τι συμβαίνει με την UOC.

Με άλλα λόγια, οι αρχές λένε στον κλήρο, στους πιστούς και σε όλους όσους τολμούν να υψώσουν τη φωνή τους για την υπεράσπιση της UOC: «Σώπα, αλλιώς τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα».

Από αυτή την άποψη, είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε πώς ο πραγματικός ηγέτης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Μητροπολίτης Σέργιος (Στραγκορόντσκι), ενήργησε σε παρόμοιες συνθήκες. Το 1930, όταν χιλιάδες ιερείς συνελήφθησαν και εκατοντάδες εκκλησίες καταστράφηκαν, μια συνέντευξη δημοσιεύτηκε στα σοβιετικά και ξένα μέσα ενημέρωσης στην οποία τέθηκε το ερώτημα: «Υπάρχει πράγματι δίωξη της θρησκείας στην ΕΣΣΔ και με ποιες μορφές εκδηλώνεται;" και ακολούθησε η εξής απάντηση: «Ποτέ δεν υπήρξε και δεν υπάρχει καμία δίωξη της θρησκείας στην ΕΣΣΔ. <...> Το τελευταίο ψήφισμα της Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής και του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων της RSFSR σχετικά με τις θρησκευτικές ενώσεις της 8ης Απριλίου 1929 αποκλείει εντελώς ακόμη και την παραμικρή εμφάνιση οποιασδήποτε δίωξης της θρησκείας». Μάλιστα, αυτή η συνέντευξη γράφτηκε από τον Στάλιν, τον Μολότοφ και τον Γιαροσλάβ, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την καταστροφή της Εκκλησίας, αλλά ο Μητροπολίτης Σέργιος συμφώνησε ωστόσο να εκδοθεί με το όνομά του. Η πράξη αυτή υπαγορεύτηκε από τον φόβο ότι οι καταστολές κατά της Εκκλησίας θα ενταθούν ακόμη περισσότερο. Ο Μητροπολίτης ήλπιζε ότι αυτό το καθαρό ψέμα θα βοηθούσε να τους αποκρούσει ή τουλάχιστον να τους μειώσει.

Η ελπίδα του δεν δικαιώθηκε, οι αρχές συνέχισαν να καταστρέφουν την Εκκλησία με διπλάσια δύναμη και τα έτη 1937 και 1938 ήταν μπροστά.

Με τη σημερινή της απόφαση, η Ιερά Σύνοδος της UOC δήλωσε ότι δεν πρόκειται να επαναλάβει το λάθος του Μητροπολίτη Σεργίου, δεν πρόκειται να πει ψέματα για την απουσία διώξεων, αλλά, αντίθετα, θα μεταφέρει την αλήθεια με όλους τους διαθέσιμους τρόπους. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα τόσο προς τις ουκρανικές αρχές όσο και προς τους ίδιους τους πιστούς της UOC: η Εκκλησία δεν υποχωρεί και δεν θα είναι δυνατό να φιμωθεί η δίωξη εναντίον της.

Θέμα Νο. 2: αυτοπροσδιορισμός της UOC
Απόσπασμα από το δελτίο τύπου : «Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας είναι αυτοδιοικούμενη και ανεξάρτητη στη διαχείριση της Εκκλησίας του Χριστού, η οποία με ποιμαντική ευθύνη καλύπτει τα σύνορα του ουκρανικού κράτους. Τονίστηκε επίσης ότι, από το 1990, το κέντρο ελέγχου της UOC βρίσκεται στο Κίεβο».

Αυτά τα λόγια σημαίνουν ότι η UOC εξακολουθεί να θεωρεί τον εαυτό της τη μόνη κανονική εκκλησία στην επικράτεια της Ουκρανίας. Δεν αναγνωρίζει την OCU, δεν τη θεωρεί ως αντικείμενο διαπραγματεύσεων για την ενοποίηση των θρησκειών και αρνείται να αποδεχθεί την έννοια των παράλληλων δικαιοδοσιών στην Ουκρανία. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική θέση, δεδομένου ότι πρόσφατα γίνεται πιο συχνά λόγος για την ανάγκη να ξεκινήσει με κάποιο τρόπο η διαδικασία διαπραγμάτευσης.

Ας υπενθυμίσουμε ότι η UOC στο Συμβούλιο στις 27 Μαΐου 2022 στη Θεοφανία έθεσε τρεις προϋποθέσεις για διαπραγματεύσεις:

· Να σταματήσει η κατάληψη εκκλησιών και η βία κατά των πιστών της UOC.

· Να αναγνωριστεί το γεγονός ότι η OCU δεν είναι αυτοκέφαλη (βλ. Τόμος).

· Να επιλυθεί το θέμα των μη κανονικών αγιασμών των «ιεραρχών» της ΟCU.

Η OCU απέρριψε αυτά τα αιτήματα, αποκαλώντας τα τελεσίγραφα. Τώρα υπάρχουν φωνές για την ανάγκη να ξεχάσουμε αυτές τις τρεις προϋποθέσεις και να ξεκινήσουμε τις διαπραγματεύσεις χωρίς καμία προϋπόθεση. Η διατύπωση των αποφάσεων της σημερινής Συνόδου καθιστά σαφές ότι η θέση της UOC δεν έχει αλλάξει και εξακολουθεί να θεωρεί τον εαυτό της τη μόνη κανονική Εκκλησία στην Ουκρανία.

Εδώ είναι απαραίτητο να κάνουμε μια μικρή παρατήρηση και να πούμε ότι οι λέξεις "καλύπτουν τα σύνορα του ουκρανικού κράτους" δεν σημαίνουν ότι η UOC υπάρχει αποκλειστικά εντός αυτών των συνόρων. Η UOC μπορεί να δημιουργήσει κοινότητες σε εκείνες τις χώρες που δεν είναι η κανονική επικράτεια οποιασδήποτε Τοπικής Εκκλησίας, και το κάνει ενεργά για χάρη της ποιμαντικής φροντίδας για εκατομμύρια Ουκρανούς που αναγκάζονται να βρεθούν στο εξωτερικό.

Αξίζει επίσης προσοχής η δήλωση ότι η UOC είναι ανεξάρτητη και αυτοδιοικούμενη και ότι το κέντρο ηγεσίας της βρίσκεται στο Κίεβο όχι από το 2022, όταν το Συμβούλιο της UOC στη Θεοφανία εισήγαγε αλλαγές στον Χάρτη της UOC, υποδεικνύοντας πλήρη αυτονομία και ανεξαρτησία, αλλά από το 1990, όταν η Ουκρανική Εξαρχία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας μετατράπηκε σε ανεξάρτητη Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία και ο τότε Μητροπολίτης Κιέβου Φιλάρετος Ντενισένκο έλαβε τον αντίστοιχο Χάρτη από τα χέρια του Πατριάρχη Αλέξιου Β' (περισσότερα για αυτό στο άρθρο «Πάθος για τον Χάρτη του Πατριάρχη Αλεξίου Β΄» ).

Αυτό σημαίνει ότι η UOC επιμένει ότι από το 1990 η UOC έχει αυτονομία και ανεξαρτησία με την έννοια ότι το κράτος κατανοεί αυτές τις έννοιες. Πρόκειται για διοικητική, προσωπική και οικονομική ανεξαρτησία. Η σφαίρα της ιερής και ευχαριστιακής ενότητας δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης μεταξύ Εκκλησίας και πολιτείας, αφού το κράτος δεν έχει καμία αρμοδιότητα σε αυτά τα θέματα.

Καμία δήλωση, απόφαση, δήλωση αυτοκεφαλίας κ.λπ. από την πλευρά της UOC δεν μπορεί να προσθέσει κάτι στην αυτονομία και την ανεξαρτησία που απολαμβάνει η UOC από το 1990.

Η διατύπωση που περιέχεται στις αποφάσεις της Συνόδου της 10ης Απριλίου 2024 μπορεί να υποδηλώνει ότι η UOC δεν σκοπεύει να ακολουθήσει το παράδειγμα εκείνων που την καλούν να διακηρύξει ξανά, σε πιο ισχυρή γλώσσα, την ανεξαρτησία της από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, να διακηρύξει αυτοκεφαλία, ή να προβεί σε οποιαδήποτε άλλα μέτρα - ή παρόμοιες ενέργειες.

Θέμα Νο 3: ο διωγμός των κληρικών και των πιστών της UOC είναι παράνομος
Απόσπασμα από το δελτίο τύπου : «... επίσκοποι, ιερείς και λαϊκοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας υπόκεινται σε ποινικές διώξεις για αδύναμους λόγους. Ναοί και άλλες περιουσίες αφαιρούνται και οι θρησκευτικές κοινότητες επανεγγράφονται παράνομα υπέρ της νεοσύστατης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Σήμερα, περίπου χίλιοι πεντακόσιοι ναοί έχουν ήδη καταληφθεί. Οι τοπικές αρχές λαμβάνουν παράνομες αποφάσεις για την απαγόρευση της χρήσης περιουσίας από θρησκευτικές οργανώσεις της Εκκλησίας μας».

Και πάλι, συγκρίνετε αυτό με τη συνέντευξη του Μητροπολίτη Σεργίου του Στραγκορόδ το 1930.

Ερώτηση: «Είναι αλήθεια ότι κληρικοί και πιστοί υπόκεινται σε καταστολή για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, συλλαμβάνονται, εκδιώκονται κ.λπ.;»

Απάντηση: «Οι καταστολές που πραγματοποιεί η σοβιετική κυβέρνηση εναντίον πιστών και κληρικών εφαρμόζονται σε αυτούς όχι για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, αλλά γενικά, όπως και άλλοι πολίτες, για διάφορες αντικυβερνητικές πράξεις».

Ερώτηση: «Είναι αλήθεια ότι οι άθεοι κλείνουν τις εκκλησίες, και πώς νιώθουν οι πιστοί για αυτό;»

Απάντηση: «Ναι, πράγματι, κάποιες εκκλησίες κλείνουν. Αλλά αυτό το κλείσιμο πραγματοποιείται όχι με πρωτοβουλία των αρχών, αλλά κατόπιν αιτήματος του πληθυσμού...»

Η Ιερά Σύνοδος της UOC πήρε ακριβώς την αντίθετη θέση. Δηλώνει ανοιχτά ότι η δίωξη είναι παράνομη και η κατάληψη εκκλησιών γίνεται παρά τη θέληση των ενοριτών. Αυτό σημαίνει ότι η UOC σκοπεύει να αντισταθεί στην ανομία και να αποκαλέσει τα πράγματα με το όνομά τους και όχι να λάβει θέση συμφιλίωσης.

Το μόνο που λείπει από τη δήλωση της Συνόδου είναι η αναφορά σε ορθόδοξους δημοσιογράφους που φυλακίστηκαν επειδή ύψωσαν τη φωνή τους για την υπεράσπιση της UOC.

Θέμα Νο 4: αντιεκκλησιαστικό νομοσχέδιο 8371
Η Σύνοδος πιστεύει ότι το νομοσχέδιο αυτό αποσκοπεί «όχι μόνο στην εκκαθάριση της UOC, που είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική ένωση στη χώρα μας, αλλά και στην παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας, που κατοχυρώνεται από το κράτος σε κάθε πολίτη». Η Σύνοδος λέει ότι το νομοσχέδιο υποδαυλίζει το θρησκευτικό μίσος και τη μισαλλοδοξία και καλεί τους βουλευτές να μην το ψηφίσουν.

Ίσως θα άξιζε σε αυτό να προστεθούν τα ακόλουθα προειδοποιητικά λόγια: «Η ψηφοφορία για αυτό το νομοσχέδιο είναι ασυμβίβαστη με το να είσαι στους κόλπους της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας». Ίσως κάποιος να σκεφτόταν...

Θέμα Νο 5: Επίκαιρα Εκκλησιαστικά Θέματα
Επίσης η Ιερά Σύνοδος:

· Άνοιξε δύο μοναστήρια, ένα για άνδρες στην επισκοπή του Χάρκοβο, η οποία υπόκειται πλέον σε σχεδόν συνεχείς επιθέσεις με πυραύλους και βόμβες, και ένα για γυναίκες στην επισκοπή Μουκάτσεβο.

· Εγκεκριμένοι ηγούμενοι για δύο ήδη υπάρχοντα μοναστήρια.

· εξέλεξε δύο πισκόπους, έναν για την επισκοπή του Κιέβου και έναν για την Οδησσό.

· δημιούργησε μια κατηχητική θεολογική σχολή στην πόλη Ντνιπρο.

· ενέκρινε λειτουργικά κείμενα προς τιμήν των νεοδοξασθέντων αγίων.

Όλα αυτά δείχνουν ξεκάθαρα ότι η Εκκλησία ζει και αναπτύσσεται παρ' όλους τους διωγμούς και την καταπίεση. Ιδιαίτερη προσοχή αξίζει το γεγονός της ίδρυσης νέων μονών και της αύξησης των μοναστηριακών καλογέρων, που καταγράφεται πρόσφατα. Αν ακόμη και σε δύσκολους καιρούς διωγμού υπάρχουν άνθρωποι που είναι έτοιμοι να αφιερώσουν όλη τους τη ζωή στον Θεό και την Εκκλησία Του, τότε θα σταθεί εκατό τοις εκατό και θα έχει μέλλον.