პომპეოს ვიზიტი უკრაინაში, ან ვინ დგას უმე-ის დევნის უკან?
სახელმწიფო დეპარტამენტის ყოფილი ხელმძღვანელი მაიკლ პომპეო უკრაინას ეწვია. რა როლს ასრულებს ეს ადამიანი უმე-ის დევნაში? და ვინ არის, მის გარდა, მთავარი დამკვეთი?
2023 წლის 4 აპრილს კიევში ჩავიდა აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის ყოფილი ხელმძღვანელი მაიკლ პომპეო. უკრაინის დედაქალაქში ის ვლადიმერ ზელენსკის შეხვდა. გზად აღვნიშნავთ, რომ პომპეოს თან ახლდა ზელენსკის უკრაინელი ოლიგარქი ვიქტორ პინჩუკი. შემდეგ ჩვენ დავუბრუნდებით ამას.
იმავე დღეს მაიკ პომპეო მეუ-ის ხელმძღვანელს ეპიფანი დუმენკოს შეხვდა. დუმენკოს ხელიდან სახელმწიფო დეპარტამენტის ყოფილმა ხელმძღვანელმა მიიღო მეუ-ს უმაღლესი ჯილდო - უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის ჯვარი, ხოლო დუმენკომ ამერიკული დელეგაციის წევრები თავისუფლების ჯვრის მედლებით დააჯილდოვა.
რას ნიშნავს ეს ვიზიტი და რა კავშირი აქვს მას იმ პროცესებთან, რაც ხდება უკრაინაში?
პომპეო, დუმენკო და მეუ
მეუ-ს ვებსაიტი იუწყება, რომ დუმენკოს ჰქონდა "გულითადი შეხვედრა" პომპეოსთან, რომლის დროსაც მან "მადლობა გადაუხადა... ამერიკელ ხალხს, ვინც ამ რთულ დროს უკრაინელებს ეხმარება". პომპეომ მიიღო მეუ-ს ჯილდო "უკრაინის სასიკეთოდ და რელიგიური თავისუფლების დასაცავად გაწეული მუშაობისთვის".
ზუსტად გვახსოვს, როგორ „იცავდა ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს“ ყოფილი ხელმძღვანელი. დუმენკოს მეთაურობით ორგანიზაციის შექმნის პროცესს ხომ სწორედ ეს ადამიანი კურირებდა და, ალბათ, ინიციატორიც იყო.
პომპეოს ვიზიტი უკრაინაში, სავარაუდოდ, საარჩევნო კამპანიას უკავშირდება. თუმცა, აღსანიშნავია არა მხოლოდ ამით, არამედ უპირველესად იმით, რომ ეს მოხდა უმე-ის წინააღმდეგ ხელისუფლების ბრძოლის ქარცეცხლში. კიდევ ერთი საინტერესო დეტალი: ზოგიერთი წყარო იუწყება, რომ უკრაინის პრეზიდენტთან შეხვედრისას აშშ-ის დელეგაციის შემადგენლობაში რელიგიური საკითხების ექსპერტები იმყოფებოდნენ. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ უკრაინის სახელმწიფოს მეთაურმა მიიღო ცალსახა სიგნალი შეერთებული შტატებისგან, რომ არჩეული კურსი უმე-ის სრული ლიკვიდაციისთვის სწორია? ალბათ კი. და აი რამიტომ.
პომპეო, CIA(ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო) და პატრიარქი ბართლომე
2017 წელს მაიკლ პომპეო აშშ-ს პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს უფროსად დანიშნა. როგორც CIA-ს ხელმძღვანელი, პომპეო პირველი ვიზიტით თურქეთში იმყოფებოდა. ვიზიტის მთავარი მიზანი, ამერიკული პრესის ცნობით, იყო თურქეთის მთავრობასთან შეთანხმება სირიაში ISIS-ის წინააღმდეგ ერთობლივ ბრძოლაზე.
თუმცა, ჟურნალისტების თქმით, ანკარაში ვიზიტს სხვა მიზანიც ჰქონდა - თურქეთის სპეცსამსახურებთან ერთად განეხილა ისლამური მქადაგებელი ფეთჰულა გიულენის საკითხი, რომელიც იმ დროს აშშ-ში იმყოფებოდა.
გიულენს ბრალი ედებოდა თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანის ჩამოგდების მცდელობის ორგანიზებაში. ამავდროულად, თურქეთის ეროვნული სადაზვერვო ორგანიზაცია (MIT) ეჭვობდა, რომ კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ბართლომე გარკვეულწილად მონაწილეობდა წარუმატებელ გადატრიალებაში. მაგალითად, თურქული გაზეთი Aydınııık ამტკიცებდა, რომ ბართლომემ იცოდა მოახლოებული შეხვედრის შესახებ და ამის გამო, მის დაწყებამდე ფაქტიურად სამი საათით ადრე, მან დატოვა თურქეთი.
თურქულ მედიაში ფანარს ყველაზე ხშირად „აშშ-ს საელჩოს თურქეთში“ უწოდებენ, პატრიარქ ბართლომეს კი CIA-ს ინფორმატორად მიიჩნევენ. ამიტომ, როგორც „ბოროტი ენები“ ამბობენ, როცა თურქეთში ფანარის ხელმძღვანელთან ვითარება ზღვარზე გადაიზარდა (შეგახსენებთ, რომ გადატრიალებაში მონაწილეობის ეჭვმიტანილი ათობით თურქი ოფიცერი დახვრიტეს), CIA-ს ხელმძღვანელი პომპეო როგორც კურატორი, პირადად მის „გადასარჩენად“ მივიდა.
ალბათ, პომპეომ გაწეული სამსახურისთვის ბართლომეოს მცირე „კეთილგანწყობა“ სთხოვა - მონაწილეობა მიეღო მეუ-ს შექმნაში. იმის გამო, რომ 2017 წლის შემდეგ (როდესაც პომპეო ეწვია ანკარას) თავად ბართლომემ და მისმა ახლო წრემ აქტიურად დაიწყეს "უკრაინაში ერთი ადგილობრივი ეკლესიის" სამომავლო შექმნის შესახებ გაჟღერება.
ფილარეტი, სახელმწიფო დეპარტამენტი და მეუ
რა თქმა უნდა, შეუძლებელია იმის თქმა, რომ ემეუ-ს პროექტი 2017 წელს გამოჩნდა. გასაგებია, რომ ამაზე ბევრად ადრე იყო საუბარი, მაგრამ არ იყო შესაბამისი პირობები მისი განხორციელებისთვის. და მხოლოდ მაშინ, როდესაც ყველაფერი "შემუშავდა" - პროექტმა მიიღო "სივრცე" და არსებობის საწყისი.
მართლაც, მეუ-ს შესაქმნელად "სპეციალური ოპერაციის" ყველა დეტალი მომზადდა მათ განხორციელებამდე დიდი ხნით ადრე. ამას ადასტურებს საარქივო ვიდეო, სადაც „პატრიარქი“ ფილარეტ დენისენკო ყვება, თუ როგორ განხორციელდება ეს „სპეციალური ოპერაცია“.
ასე რომ, ჯერ კიდევ 2021 წელს, დენისენკომ გამოაცხადა, რომ მისი ორგანიზაცია გაერთიანდება უამე-თან (თუ უმე უარს იტყვის), და უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესია "შეძლებს დროებით არსებობას უკრაინის ტერიტორიაზე, როგორც რუსეთის მართმადიდებლური ეკლესია უკრაინაში". ჯერ კიდევ 2021 წელს ფილარეტი დარწმუნებული იყო, რომ „ჩვენ აღიარებულნი ვიქნებით სხვა ადგილობრივი ეკლესიების და, უპირველეს ყოვლისა, მსოფლიო საპატრიარქოს მიერ“.
ასეთი თავდაჯერებულობა მარტივად აიხსნება, რადგან დენისენკოს უახლოესმა თანამოაზრემ, კიევის მართლმადიდებლური სასულიერო აკადემიის მასწავლებელმა დიმიტრი სტეპოვიკმა თქვა, რომ ის პირადად 13-ჯერ ახლდა ფილარეტს შეერთებულ შტატებში, სადაც შეხვდა ამერიკელ ლობისტს გუს ბილირაკისს, რომლის მამაც, იყო ფანარის არქონტი და თავად გასი ლობირებდა კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ინტერესებს აშშ-ს კონგრესში.
ასე რომ, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ფილარეტის ვიზიტები სახელმწიფო დეპარტამენტში დიდი ხნით ადრე დაიწყო, ვიდრე მან 2001 წელს გამოაცხადა უმე-ის განადგურების გეგმა, რომელიც დღეს ჩვენს თვალწინ ხორციელდება.
სახელმწიფო დეპარტამენტი, უბკე და უმე-ის განადგურება
მაგრამ მხოლოდ ფანარი და სახელმწიფო დეპარტამენტი არიან დაინტერესებული უკრაინაში უმე-ის არარსებობით?
რათქმაუნდა არა. კიდევ ერთი მხარე, უბკე, აქტიურ მონაწილეობას იღებს უმე-ის განადგურებაში. და მიუხედავად იმისა, რომ უბკე-ის ხელმძღვანელმა, სვიატოსლავ შევჩუკმა 2023 წლის იანვარში განაცხადა, რომ ის წინააღმდეგი იყო უმე-ს „დიდი სატანჯველი“ მიეღო, მისი მრევლის საქმეები საწინააღმდეგოს მოწმობს.
მაგალითად, უკრაინის იმ რეგიონებში, სადაც ეს რელიგიური ორგანიზაციაა გაბატონებული, უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ეკლესიები ან საერთოდ არ არსებობს, ან მათი რიცხვი არითმეტიკული შეცდომისკენ მიდის. გარდა ამისა, უნიატები, როგორც მღვდლები, ასევე საეროები, აქტიურ მონაწილეობას იღებენ უმე-ის ტაძრების დანგრევაში. სწორედ დღეს, ლვოვის მერმა, უნიატმა ანდრეი სადოვოიმ, სიხარულით განაცხადა, რომ მან გაანადგურა "მოსკოვის საპატრიარქოს ბოლო ეკლესია" ქალაქში. დაანგრიეს ექსკავატორით.
ის, რომ უნიატები არიან დაინტერესებული უმე-ის განადგურებით, ამას კიდევ ერთი ფაქტი ადასტურებს. გახსოვთ, ჩვენი სტატიის დასაწყისში ვთქვით, რომ პომპეოს თან ახლდა პინჩუკი ზელენსკის ვიზიტის დროს?
ასე რომ, 20 იანვარს (შევჩუკის ინტერვიუს მომდევნო დღეს, სადაც მან ისაუბრა იმაზე, თუ როგორ მოქმედებს რმე უმე-ზე), უკრაინის პირველმა ლედიმ ოლენა ზელენსკამ და უბკე-ის ფილადელფიის არქიეპისკოპოსმა, უკრაინის კათოლოიკური უნივერსიტეტის პრეზიდენტმა ბორის გუძიაკმა გამართეს სადისკუსიო პანელი უკრაინულ სახლ დავოსში. ღონისძიების ორგანიზატორი იყო ვიქტორ პინჩუკის ფონდი და ამავე პინჩუკის მიერ დაფუძნებული საერთაშორისო საინვესტიციო და საკონსულტაციო ჯგუფი EastOne. ამ დისკუსიის დროს ელენა ზელენსკაიამ და უბკე-ის ეპისკოპოსმა, რომლებიც აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ მაიდანზე 2013-2014 წლებში განვითარებულ მოვლენებში, „განიხილეს უკრაინისა და რუსეთის ფედერაციის მომავალი“. დისკუსია უკრაინის პრეზიდენტის YouTube არხმა გაავრცელა.
ანუ, სახელმწიფოს მეთაურის მეუღლე უბკე-ის ეპისკოპოსთან ერთად განიხილავს ქვეყნის მომავალს. ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ უკრაინის ხელისუფლება უნიატთა გარდა ვერავის ხედავს უკრაინის მომავალში? ალბათ კი. როგორი იქნება ეს "მომავალი"?
ვატიკანი, ფანარი და უკრაინა
თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ პომპეო თან ახლდა პინჩუკს, რომელიც რაღაცნაირად იყო დაკავშირებული უნიატებთან და ლობირებდა მათ ინტერესებს, ეს „მომავალი“ მართლმადიდებელ ქრისტიანებს კარგს არ მოუტანს.
სახელმწიფო დეპარტამენტის ყოფილი ხელმძღვანელის, მეუ-ს დამფუძნებლის და აშშ-ს პრეზიდენტობის ერთ-ერთი მთავარი კანდიდატის, პომპეოს ვიზიტი ზელენსკისთან უნდა ნიშნავდეს, რომ უკრაინის ხელისუფლებამ მიიღო სიგნალი, რომ უმე-ის განადგურებით ისინი მიდიან სწორი მიმართულებით.
თავის მხრივ, სახელმწიფო დეპარტამენტის უკან, რომელიც იწყებს უმე-ის განადგურებას, დგას "მოციქულ პეტრეს მემკვიდრის", ანუ ვატიკანის ჩრდილი. უბკე არის მხოლოდ ინსტრუმენტი, რომლითაც სახელმწიფო დეპარტამენტი ასუფთავებს ვატიკანისთვის "Drang nach osten", ანუ შეტევას აღმოსავლეთში.
უკრაინული მართლმადიდებლობა ამ თვალსაზრისით დიდად ერევა ვატიკანის გეგმებში აღმოსავლეთის კათოლიციზაციის შესახებ. უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ადგილი არ არის იმ „ეკლესიების ერთობაში“, რომელსაც ახლა აქტიურად ამზადებს პაპის ტახტი და ფანარი.
კიევის რუსეთი, შემდეგ კი ლიტვის სამთავრო, გალიცია და ბოგდან ხმელნიცკის დროინდელი უკრაინა ყოველთვის იყო კათოლიკური ეკლესიისთვის სასურველი ობიექტი. შევჩუკმა, ისევე როგორც უბკე-ისა და ფანარის წარმომადგენლებმა, არაერთხელ თქვეს, რომ უკრაინა უნდა გახდეს პლატფორმა, რომელზეც მოხდება კათოლიციზმისა და მართლმადიდებლობის „გაერთიანება“. ამ გაერთიანების თარიღიც კი უკვე დადგენილია - 2025 წელი. ამიტომ ყველა პროცესი, რომელსაც ჩვენ ვაკვირდებით, ასე გამწვავდა.
ჩვენს ქვეყანას, თითქმის არსებობის დასაწყისიდანვე, მოუწია ბრძოლა მართლმადიდებლური სარწმუნოების აღიარების უფლებისთვის. უკრაინელების იმ თაობებმა, რომლებიც ჩვენამდე ცხოვრობდნენ, შეინარჩუნეს ღმერთის რწმენა და გადმოგვცეს.
ვიმედოვნებთ, რომ შევინარჩუნებთ. რადგან სხვაგვარად არც ღმერთი გვაპატიებს და არც ისტორია.
