სამი იდუმალი სინოდი, ან რა გადაწყვიტეს მათ უმე-სთან დაკავშირებით?
ამ კვირაში გაიმართა სხვადასხვა მართლმადიდებლური ეკლესიის სამი სინოდის - უმე, რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიისა და ფანარის სხდომა. რა გადაწყვიტეს უკრაინაში ეკლესიის არსებობის საკითხზე?
ამ კვირაში გაიმართა სხვადასხვა მართლმადიდებლური ეკლესიის სამი სინოდის - უმე, რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიისა და ფანარის სხდომა. თითოეულ ამ ეპისკოპოსთა კრებას თავისი მოლოდინები ჰქონდა, მაგრამ მათი არსი ერთ საკითხზე - უკრაინულზე შეიძლება დავიყვანოთ.
ფაქტია, რომ ამ წუთებში სრულიად აშკარაა, რომ რელიგიური ვითარება ჩვენს ქვეყანაში უარესდება და ეკლესიის ირგვლივ ვნებები იმდენად მწვავდება, რომ ვერავინ განჭვრეტს, სად მიგვიყვანს ეს ყველაფერი.
ბუნებრივია, ამ სიტუაციაში თითოეულ ეკლესიას აქვს თავისი ინტერესები და წყვეტს თავის პრობლემებს.
ფანარისთვის უკრაინა სერიოზული დარტყმაა მის ავტორიტეტზე და ადეკვატური და მიუკერძოებელი გადაწყვეტილებების მიღების უნარზე. ტომოსმა არ მისცა დაპირებული ერთიანობა, მაგრამ მოიტანა ისეთი დაძაბულობა, რომელიც აქამდე არ არსებობდა და ამას ყველა მართლმადიდებელი ეკლესია ხედავს. ეს ნიშნავს, რომ პატრიარქ ბართლომეს სულ უფრო ხშირად უწევს პასუხის გაცემა არასასიამოვნო კითხვებზე.
შეიძლება ითქვას, რომ ის დაიღალა ამ კითხვებით, რადგან კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ვებგვერდზე 18 ოქტომბერს - ჩერკასის ხოცვა-ჟლეტის მეორე დღეს, წმინდა სინოდის მოახლოებული სხდომის შესახებ განცხადება გამოჩნდა. ბუნებრივია, ყოველი დარტყმა ჩერკასში მართლმადიდებელ მორწმუნეებზეწ არის დარტყმა ფანარის ავტორიტეტზე მართლმადიდებლურ სამყაროში. ამიტომ, მისი ამოცანა ამ სიტუაციაში ნათელია: როგორ უნდა მოხდეს "გადასვლები" უმე-დან მეუ-ზე არა მხოლოდ "უმტკივნეულოდ", არამედ უფრო სწრაფადაც.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როგორ დავრწმუნდეთ, რომ მეუ-ს შექმნა გამართლებულია უკრაინის მართლმადიდებლობის აშკარა ერთიანობით და ამავე დროს სრულიად დამოუკიდებელი მოსკოვისგან.
სიტუაცია ნათელია რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისთვისაც. მათ სურთ უფრო ეფექტური წინააღმდეგობა გაუწიონ ფანარის გეგმებს და დარწმუნდნენ, რომ სიტყვით მაინც არ დაკარგონ ოდნავი იმედიც კი, რომ უმე დარჩება კანონიკურ ერთობაში რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან. ბუნებრივია, ამ სინოდისგან არაფერს ველოდით, განსხვავებით თავად სინოდის წევრებისგან, რომლებიც მოსკოვში შეიკრიბნენ: მათი თვალები კიევისკენ იყო მიმართული. იმის გამო, რომ რუსეთის ეკლესიის ხელმძღვანელობას ამჟამად არანაირი კავშირი არ აქვს უმე-სთან, მხოლოდ იმის გამოცნობა შეუძლია, თუ რას „საქმიანობენ“ ისინი პანტელეიმონის მონასტერში.
ყველაზე გასაოცარი ის არის, რომ გამოცნობა მხოლოდ მათ არ დასჭირდათ.
რადგან თუ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისა და ფანარის მიზნები ნათელია, მაშინ უმე-ის მიზანი, მიზანი, რომელიც მოერგება უკრაინის დედა ეკლესიის სტატუსზე მყოფ ეკლესიებს შორის ბრძოლის ჩარჩოებს, ჯერ არ არის გასაგები ვინმესთვის. ამიტომაც ჩვენი ეკლესიის მორწმუნეები ელოდებიან თითოეულ სინოდს - იმ იმედით, რომ ეპისკოპოსები გვეტყვიან რა უნდა გავაკეთოთ არსებულ ვითარებაში, გვეტყვიან სად გაცურავს საეკლესიო გემი. ყოველივე იმის შემდეგ, რაც ახლა ხდება უმე-თან, ჩვეულებრივი ლოგიკის თვალსაზრისით, მოითხოვს რეაქციას და სასურველია, ადეკვატურ და ევანგელურ რეაქციას.
ამიტომ, მიუხედავად იმისა, რომ სინოდები განსხვავებული იყო, მათგან მოლოდინი თითქმის იგივეა: რა ბედი ეწევა უმე-ს? რა გადაწყვიტეს ეპისკოპოსებმა, რომლებიც სტამბულში, მოსკოვსა და კიევში შეიკრიბნენ?
სტამბოლი
კიდევ ერთხელ ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ ფანარის წმინდა სინოდის მუშაობის შესახებ განცხადება კონსტანტინოპოლის ეკლესიის ვებგვერდზე 18 ოქტომბერს, ჩერკასში მორწმუნეთა ხოცვა-ჟლეტის შემდეგ გამოჩნდა. სხვადასხვა წყაროდან შეგვიძლია წავიკითხოთ, რომ უმე-ის საკათედრო ტაძრის აღებამ, სადაც ჩერკასის მიტროპოლიტი თეოდოსი მსახურობდა, შოკში ჩააგდო პატრიარქი ბართლომეოსი. მან ადრეც გამოთქვა უკმაყოფილება მეუ-ს მხრიდან უმე-ის მიმართ ძალადობის გამო და დუმენკოსაც კი მოსთხოვა უკანონობის შეჩერება. ჩერკასი გახდა კიდევ ერთი გამომწვევი მიზეზი, რამაც ნათლად აჩვენა, რომ შეუძლებელი იყო „უკრაინის საკითხის“ გადადება. ამიტომ, მოსალოდნელი იყო, რომ პატრიარქი ბართლომეოსი, რომელიც შემართებით იყო განწყობილი, მიიღებდა რაიმე გადაწყვეტილებას.
უფრო უსაფრთხოდ რომ ყოფილიყო და მოვლენები თავის ნებაზე არ მიეშვა, უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრი ანდრეი სიბიგა სასწრაფოდ სტამბოლში გაემგზავრა. ცოტა რამ არის ცნობილი იმის შესახებ, თუ კონკრეტულად რაზე ესაუბრა ფანაროტებს. საჯარო გახდა მხოლოდ პატრიარქ ბართლომეოსის თხოვნა უკრაინის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელთან უკრაინელი ეპისკოპოსების ფანარის მოსანახულებლად საზღვარგარეთ თავისუფლად მოგზაურობის შესაძლებლობის შესახებ.
მაგრამ ამ უკიდურესად მწირი გზავნილიდანაც კი შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ პატრიარქ ბართლომეოსს სურს შეხვდეს მეუ-ს იმ იერარქებს და, შესაძლოა, უმე-ს წაერმომასდგენლებს, რომლებსაც შეუძლიათ პირადად უთხრან მას ყველაფერი, რაც ხდება უკრაინაში. მაგალითად, დუმენკოს სტრუქტურაში არის დიდი რაოდენობით „ეპისკოპოსები“, რომლებიც უკმაყოფილონი არიან ეპიფანეს მართვის სტილით და ადანაშაულებენ მას ევსტრატი ზორიას მიმართ სრულ დამოკიდებულებაში. იგივე ზინკევიჩი ან შოსტატსკი დარწმუნებულნი არიან, რომ ისინი უფრო ღირსეული და გამოცდილი არიან, რათა არა მხოლოდ უხელმძღვანელონ მეუ-ს, არამედ შეეცადონ შეთანხმებას მიაღწიონ უმე-თან. ასე რომ, ბართლომეოსის თხოვნა სიბიგას მიმართ შეიძლება სწორედ ამით იყოს ნაკარნახევი - სურვილი გაიგოს სხვადასხვა მხარის მოსაზრებები, რათა მათ საფუძველზე მიიღონ გადაწყვეტილება, თუ რა უნდა გააკეთოს მეუ-სთან და დუმენკოსთან.
სიტუაციას კიდევ უფრო ამძიმებს ის ფაქტი, რომ ფანარში არის ორი საკმაოდ გავლენიანი პარტია, რომლებსაც განსხვავებული შეხედულებები აქვთ „უკრაინის საკითხზე“. ასე რომ, თუ ელპიდოფოროსის „პარტია“ მხარს უჭერს უმე-თან დიალოგის აუცილებლობას, მაშინ ემანუელის „პარტიას“, რომელსაც მხარს უჭერენ დუმენკო და ზორის, არ სურს არანაირი დიალოგი - მხოლოდ განადგურება.
სწორედ ამიტომ გამოცემა Orthodox Times, რომლის განვითარებისთვისაც აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტმა გამოყო ფული, აგვისტოში უკრაინაში ვიზიტზე საუბრისას საპატრიარქო კომისიის წევრის მიერ წაკითხულ მოხსენებაზე, წერს, რომ „დისკუსიის ატმოსფერო დაძაბული იყო.”
დაძაბულობა ნაკარნახევი იყო იმით, რომ „სინოდურმა იერარქებმა, როგორც ჩანს, ანგარიშიდან დაასკვნეს, რომ დელეგაციის ვიზიტს რაიმე დადებითი შედეგი არ მოჰყოლია“.
გარდა ამისა, Orthodox Times იტყობინება, რომ „ზოგიერთმა იერარქმა დააყენა საკითხი ახალი გამაერთიანებელი საბჭოს მოწვევის შესაძლებლობის შესახებ“ და „ზოგიერთი სინოდალური იერარქი გამოთქვამდა ეჭვს, რომ ეპიფანეს არჩევანი მეუ-ს სათავეში იყო საბოლოო ჯამში სწორი“. ასევე, გამოცემის ცნობით, „შეხვედრაზე გაჟღერდა ვარშავის მიტროპოლიტ საბას აზრი, რომელმაც შესთავაზა უკრაინის ავტოკეფალური ეკლესიის ახალი წინამძღოლის მოძიება“.
რას ნიშნავს ეს?
მინიმუმ, ის ფაქტი, რომ ფანარში სულ უფრო მეტი ეპისკოპოსი არის უკიდურესად უკმაყოფილო მეუ-ს მიმდევრების ქცევით უკრაინაში. ისევე, როგორც ისინი პირადად უკმაყოფილონი არიან ეპიფანეს და მისი უუნარობით მართოს მეუ. ამის დასტური შეიძლება იყოს კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ეგზარქოსის, კომანის ეპისკოპოსის მიქაელის წერილიც, რომელიც სინოდის სხდომაზე წაიკითხეს. ამ წერილში ეგზარქოსი უკიდურესად უარყოფითად აფასებს დუმენკოს, როგორც მეუ-ს ხელმძღვანელის საქმიანობას.
კიევი
ჩვენ არ ვიცით, რა გადაწყვიტეს უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის სინოდის წევრებმა. სინამდვილეში, უმე-ის ბოლო სინოდი გახდა ყველაზე იდუმალი. იმიტომ, რომ არც ერთი მისი გადაწყვეტილება არ გამოქვეყნებულა საეკლესიო მედიაში და არცერთ ეპისკოპოსს, ვინც სინოდის სხდომაში მონაწილეობდა მის შედეგებზე (კომენტარი, რომელიც არსებობს, არაფერს ამბობს შედეგებზე). სხვადასხვა წყაროდან მხოლოდ ის ვიცით, რომ სინოდზე მიღებულ იქნა არაერთი საკადრო გადაწყვეტილება: ახალი მმართველი ეპისკოპოსის, არქიეპისკოპოსის სერგის (ანიცოი) დანიშვნა ტულჩინის საყდარში, ასევე ორი არქიმანდრიტის ეპისკოპოსად კურთხევა. (ჩვენი ინფორმაციით, ერთი მათგანი ოდესიდანაა, მეორეზე არაფერია ცნობილი).
სინოდის ასეთმა დუმილმა გამოიწვია სხვადასხვა ჭორებისა და ვარაუდების გაჩენა იმის შესახებ, თუ რა ხდებოდა სინამდვილეში ფეოფანიაში.
გავრცელებული ხმების თანახმად, მისმა უნეტარესმა სინოდი მოიწვია მხოლოდ იმისთვის, რომ კონფიდენციალურად განეხილათ სახელმწიფოს მხრიდან უპრეცედენტო დევნის პირობებში ჩვენი ეკლესიის არსებობის შემდგომი ქმედებები. ეს ინფორმაცია სიმართლის მსგავსია, პირველ რიგში, სინოდის გადაწყვეტილებების გადაჭარბებული გასაიდუმლოებით.
დავუშვათ, რომ სცენარი შეიძლებოდა განსხვავებული ყოფილიყო: დიალოგი კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოსთან. მაგრამ სავსებით შესაძლებელია, რომ მას ხელი შეუშალა (რაღაც დროით მაინც) სიბიგას სასწრაფო ვიზიტმა ფანარში. შესაძლოა, ფანარიოტებთან შეხვედრის შედეგად, საგარეო საქმეთა მინისტრმა მოახერხა ზორიასა და დუმენკოს რაიმე „დროებითი შესვენების“ მიღება. სიბიგას შეეძლო შეთანხმებულიყო პატრიარქ ბართლომეოსთან: ა) ახლა არ მიეღო კარდინალური გადაწყვეტილებები მეუ-ს ხელმძღვანელობის შეცვლასთან დაკავშირებით; ბ) მიეცათ ფანარში მისვლის შესაძლებლობა ყველა ეპისკოპოსს, რომლის ნახვაც ბართლომეოსს სურს; გ) შეიქმნას კომისია „უკრაინის საკითხის“ გადასაჭრელად.
თავის მხრივ, უკრაინის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელმა პირობა დადო, რომ ჩერკასის მსგავსი სიტუაცია აღარ განმეორდება.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სიბიგამ უბრალოდ დრო მოიგო მეუ-სთვის იმ იმედით, რომ რამდენიმე თვეში დუმენკო და ზორია, უკრაინის ხელისუფლების აქტიური დახმარებით, შეძლებდნენ "დაარწმუნონ" უმე შერიგებაზე და ან შეუერთდნენ „პატრიოტული ეკლესიის“ რიგებს, ან გაქრეს უკრაინის რელიგიური არენიდან. გამოვა თუ არა ეს, ვნახოთ. მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ გარკვეული პროცესები მიმდინარეობს და ბევრად უკეთესი იქნება, თუ ეს პროცესები გამოვლინდება. რადგან ჩრდილში ყოფნისას რისკავენ კონტროლიდან გასვლით.
მოსკოვი
მოსკოვის საპატრიარქოსთან დაკავშირებით ყველაფერი ნათელია: რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის სინოდი აგვარებდა თავის პრობლემებს და ამავდროულად ინტენსიურად ადევნებდა თვალს იმას, რაც ხდებოდა კიევსა და ფანარში. და რადგან სერიოზული გადაწყვეტილებები არც იქ და არც იქ არ მიიღეს, რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიას უკრაინაზე არაფერი უთქვამს. თუმცა... რატომ "არაფერი"? მისი თქმით, დონეცკის დეპარტამენტიდან მოხსნა ადამიანი, რომელიც მას მრავალი წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა.
იმის გათვალისწინებით, რომ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის დოკუმენტების თანახმად, უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესია თვითმმართველია და მის განყოფილებებში ეპისკოპოსები ინიშნება ექსკლუზიურად უმე-ის სინოდის მიერ, მაშინ გადაწყვეტილება მიტროპოლიტ ილარიონის პენსიაზე გაყვანის შესახებ არის ანტიკანონიკური. და აშკარად მიუთითებს, რომ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესია სხვა ეკლესიის ტერიტორიაზე შემოიჭრა. ამ შემთხვევაში, როგორ შეუძლიათ რუსეთის სინოდებმა თურქეთიდან გამოსული სინოდების საყვედური, სრულიად გაუგებარია. ეს ნიშნავს, რომ ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელსაც ისინი იღებენ უკრაინის შესახებ, ახლა შეიძლება განიხილებოდეს ეკლესიის კანონების დარღვევის პრიზმაში.
დასკვნები
უმე-ის, კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოსა და რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის სინოდების შეხვედრების შემდეგ, საიდანაც ყველას დიდი მოლოდინი გვქონდა, საქმე არც გამარტივდა და არც ნათელი გახდა. იმ გაგებით, რომ მე და თქვენ არ გვინახავს პასუხი კითხვაზე, როგორ უნდა ააგოს ურთიერთობა უკრაინის მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ ფანართან, რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან და უკრაინის სახელმწიფოსთან. ადამიანური თვალსაზრისით, ეს, რა თქმა უნდა, ცუდია.
მაგრამ, თუ ვსაუბრობთ ჩვენი უცოდინრობის სახარებისეულ განზომილებაზე, ყველაფერი მარტივია: ეკლესიამ (ნებისმიერმა) უნდა იფიქროს მხოლოდ იმაზე, თუ როგორ ააშენოს თავისი ურთიერთობა ქრისტესთან და მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს წარმატებას მიაღწევს, "ჯოჯოხეთის კარიბჭე ვერ გაიმარჯვებს მასზე". მინდა დავიჯერო, რომ უმე-მა აირჩია სწორედვ ეს გზა.
