რას ნიშნავს პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის აღდგენა?
საფრანგეთში რესტავრირებული ღვთისმშობლის ტაძარი გაიხსნა. ხუთი წლის წინ მჟკ-მ დაწერა, თუ რატომ დაიწვა იგი. ახლა დროა დავწეროთ რას ნიშნავს მისი აღდგენა.
სტატია „რატომ დაიწვა ღვთისმშობლის ტაძარი“ გამოქვეყნდა ამ ტრაგიკული მოვლენის შემდეგ, 2019 წლის 15 აპრილს. შემდეგ ცეცხლმა გაანადგურა ყველაფერი, რისი განადგურებაც შეიძლებოდა საკათედრო ტაძარში და რომ არა მეხანძრეების თავდაუზოგავი შრომა, ეს ტაძარი 850 წლიანი ისტორიით შესაძლოა საერთოდ არ დაქვემდებარებოდა აღდგენას.
ნოტრ დამის ხანძარი, 2019 წელი. ფოტო: Le Figaro
იმ დროს სტატიის მთავარი იდეა იყო ის, რომ ცეცხლი შეიძლება გამხდარიყო ევროპის ქრისტიანობის უარყოფის სიმბოლო. რომ საფრანგეთში, ისევე როგორც ევროპის სხვა ქვეყნებში, ქრისტიანობა გახდა ზედმეტი და ამიტომ ქრისტიანული ეკლესიებიც ზედმეტია. სწორედ ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო ხანძრის ნამდვილი მიზეზი. ახლა კი ღვთისმშობლის ტაძარი აღდგენილია. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ჩვენი ვარაუდები მცდარი იყო? რომ კიდევ არსებობს ადამიანებში ქრისტიანული რწმენის აღდგენის იმედი? რომ შეიძლება კვლავ აღდგეს ძველი დიდება, ისევე როგორც ნოტრ დამი? მოდით შევხედოთ და დავფიქრდეთ.
გახსნის ცერემონია
გახსნის ცერემონია გრანდიოზული იყო. ღონისძიებაზე 1500-მდე სტუმარი იყო მიწვეული: პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები, საზოგადო და რელიგიური მოღვაწეები. მათ შორის იყვნენ 40-ზე მეტი ქვეყნის პრეზიდენტი და პრემიერ-მინისტრი, მათ შორის ბრიტანეთის პრინცი უილიამი, აშშ-ის არჩეული პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი, აშშ-ის ამჟამინდელი პირველი ლედი ჯილ ბაიდენი, გერმანიის პრეზიდენტი ჰანს შტაინმაიერი, უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი, მაროკოს მეფე მუჰამედ VI, იტალიის პრეზიდენტი. სერჯო მატარელა და ასე შემდეგ.
ტაძრის გახსნის პროგრამა 2024 წლის 7 დეკემბერს 19:00 საათზე დაიწყო და პირდაპირ ეთერში გადაიცემოდა 20-ზე მეტი ქვეყნის სატელევიზიო არხზე. ზარების რეკვისას პარიზის მთავარეპისკოპოსმა ლორან ჰულრიხმა ტაძრის კარზე სიმბოლურად დააკაკუნა თავისი კვერთხით. ეს კვერთხი განსაკუთრებულია, იგი დამზადებულია დანახშირებული შიდა ინტერიერის ნარჩენებისგან, რომელიც გადაურჩა ხანძარს.
პარიზის არქიეპისკოპოსი ლორან ჰულრიხი ტაძრის კარებზე აკაკუნებს. ფოტო: Le Figaro
შემდეგ ტაძარში საფრანგეთის პრეზიდენტი ე. მაკრონი და სტუმრები შევიდნენ და დაიწყო ღონისძიება. მაკრონმა დამსწრეებს სიტყვით მიმართა. სხვათა შორის, კითხვა, თუ საიდან წარმოთქვამდა ის სიტყვას, იყო დაბრკოლება საერო ხელისუფლებასა და კათოლიკურ სამღვდელოებას შორის. პარიზის მთავარეპისკოპოსი დაჟინებით მოითხოვდა, რომ მაკრონი გამოსულიყო გარეთ, ხოლო ხელისუფლება დაჟინებით მოითხოვდა, რომ ის ტაძრის შიგნით გამოსულიყო სიტყვით. მთავარეპისკოპოსმა განაცხადა, რომ პრეზიდენტის მიერ საკურთხევლის წინ დგომა და სიტყვით გამოსვლა შეუფერებელი იყო, რომ ტაძარი არ იყო პოლიტიკური პროკლამაციების ადგილი. საბოლოოდ, მაკრონმა მაინც შენობაში მიმართა ხალხს.
მაკრონის გამოსვლა საკათედრო ტაძარში. ფოტო: Le Figaro
მაკრონის გამოსვლა
მისი გამოსვლა ორიგინალურობით არ გამოირჩეოდა. მან მადლობა გადაუხადა „ფრანგ ერს, ყველას, ვინც გადაარჩინა, დაეხმარა და აღადგინა პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი“, ახსენა მეხანძრეების ღვაწლი და დაასახელა 340 ათასი ადამიანი მთელი მსოფლიოდან, ვინც შემოწირულობა გაიღო ტაძრის აღსადგენად. სხვათა შორის, ლომის წილი სულ რამდენიმე მილიარდერმა შეიტანა. მაგალითად, ბეტანკურ-მაიერების ოჯახმა, რომელიც ფლობს L'Oreal-ს, 200 მილიონი ევრო შემოსწირა. იგივე თანხა შესწირა LVMH-ის (ბრენდები Christian Dior, Louis Vuitton, Givenchy, Hennessy და ა.შ.) ხელმძღვანელმა ბერნარ არნომ. კომპანია Kering-ის მფლობელმა ფრანსუა-ჰენრი პინომ (ბრენდები Saint Laurent, Gucci და Balenciaga და ა.შ.) 100 მილიონ ევროზე ნაკლები შემოწირულობა გაიღო - რეკონსტრუქციაზე ჯამში დაიხარჯა 1 მილიარდი ევრო.
მაკრონმა მადლობა გადაუხადა მშენებლებსა და რესტავრატორებს და დაასახელა მათი ლიდერები, რომლებიც ხელმძღვანელობდნენ პროცესს. საფრანგეთის პრეზიდენტის გამოსვლის დასასრული პათეტიკურად ჟღერდა: „ტაძარი არის ბედნიერი მეტაფორა იმისა, თუ როგორი უნდა იყოს ერი და მსოფლიო. <…> ღვთისმშობლის ტაძარი გვეუბნება, რომ ჩვენი ოცნებები, თუნდაც ყველაზე თამამი, შესაძლებელია ახდეს მხოლოდ თითოეული ადამიანის ნებისა და ყველას ერთგულების წყალობით. <…> ზარები დაირეკება, ორღანი გაიღვიძებს, მორწმუნეები მოვლენ სალოცავად, მსოფლიო დაინახავს, როგორ აშენდება და გარდაიქმნება ტაძარი. ჩვენ უნდა დავაფასოთ მყიფეობის, თავმდაბლობისა და მიზანდასახულობის ეს გაკვეთილი და არასოდეს დაგვავიწყდეს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია თითოეული ადამიანი და რამდენად განუყოფელია ამ ტაძრის სიდიადე ყველას საქმისგან.
ეს ფრაზა - "მორწმუნეები მოვლენ სალოცავად" - ალბათ მხოლოდ რელიგიური მოხსენიებაა აღდგენილი ტაძრის გახსნაზე გამოსვლაში. ლამაზი სიტყვები ფრანგული კულტურის სიდიადეზე, ისტორიულ მემკვიდრეობაზე, მაშველთა გამბედაობაზე და რესტავრატორების შრომისმოყვარეობაზე. მაგრამ არ არის საუბარი ქრისტიანობაზე, სამყაროს მხსნელზე, ღვთისმშობელზე, რომელიც არის ქრისტეს ყველა მორწმუნის დედა. საფრანგეთის პრეზიდენტმა სიტყვა სამი ძახილით დაასრულა: „გაუმარჯოს პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარს! გაუმარჯოს რესპუბლიკას! გაუმარჯოს საფრანგეთს! და ჩნდება ლოგიკური კითხვა: რას ეძღვნება ტაძარი? ღვთისმშობელს თუ საფრანგეთის სახელმწიფოს? რის სიმბოლოა ეს: ქრისტეს სიდიადის თუ ერის სიდიადის?
ცერემონიის გაგრძელება
მაკრონის გამოსვლის შემდეგ პარიზელმა არქიეპისკოპოსმა ლორან ჰულრიხმა სიტყვით მიმართა და სიხარულით მიესალმა ყველას „მოგესალმებით ყველას, ვინც ეკლესიაში მოდის: ქრისტიანებს, არაქრისტიანებს, არამორწმუნეებს“. კვლავ ყველაფერი საერო და დიპლომატიური სტანდარტებით მოხდა. მობრძანდით ყველამ, ნახეთ რა ლამაზია ტაძარი, გაოცდით ვიტრაჟებითა და ფრესკებით, აღფრთოვანდით სვეტებითა და ქანდაკებებით. მაგრამ რაც შეეხება ქრისტეს რწმენას, სახარების ქადაგებას? რა ვუყოთ იმას იმას, რომ ღვთისმშობლის ტაძარი აშენდა, ფაქტობრივად, იმისთვის, რომ იქ აღევლინოს ლიტურგია, რომელსაც ვერ დაესწრება ყველა „ვინც ეკლესიაში მოვა“, არამედ მხოლოდ ქრისტეს ერთგული ხალხი? მონსინიორ იულრიშმა ასევე წაიკითხა რომის პაპის მისალმება, რომელიც არ დასწრებია ცერემონიას, მაგრამ ამის შესახებ მოგვიანებით.
შემდეგ აღესრულა ღვთისმსახურება, მესა, რომელიც დაახლოებით 40 წუთს გაგრძელდა. მერე კონცერტი 2 საათზე მეტ ხანს გაგრძელდა, აჩვენეს დოკუმენტური ფილმი ტაძრის რესტავრაციაზე და ა.შ. სხვათა შორის, ბევრ ევროპულ მედიასაშუალებას საერთოდ არ უხსენებია მესა, თითქოს საერთოდ არ მომხდარა ან მისი ჩატარება იმდენად უმნიშვნელო იყო, რომ არ ღირდა მისი აღნიშვნა. მაგრამ დეტალურად იყო აღწერილი, თუ რომელი ვარსკვლავები გამოდიოდნენ კონცერტზე, რომელი სტუმრები ესწრებოდნენ და ვის არ სურდა ვისთან ჯდომა. მაგალითად, შეეცადნენ, დ.ტრამპის გვერდით არ დაესვათ ამერიკის ამჟამინდელი პრეზიდენტის ცოლი ჯილ ბაიდენი.
პაპი ფრანცისკეს არყოფნა
საფრანგეთის პრეზიდენტმა ე.მაკრონმა დიდი ხნის წინ და საჯაროდ გაუგზავნა რომის პაპ ფრანცისკეს საკათედრო ტაძრის გახსნის ცერემონიაზე მოწვევა, მაგრამ რომის პაპმა 2024 წლის ნოემბერში საჯაროდ თქვა უარი. უფრო მეტიც, მან ისე თქვა უარი, რომ დიპლომატიური ენიდან გასაგებ ენაზე თარგმნილი, საფრანგეთის ხელისუფლების სახეზე სილას დაემსგავსა. ვატიკანმა ოფიციალურად არ დაასახელა უარის მიზეზი და არც კი მიუთითა პაპის ჯანმრთელობაზე, რაც მეტ-ნაკლებად დამაჯერებლად ჩანდა (პაპი უკვე 87 წლისაა). უფრო მეტიც, ღვთისმშობლის ტაძრის ინაუგურაციამდე ცოტა ხნით ადრე რომის პაპი ინდონეზიას, ახალ გვინეას, აღმოსავლეთ ტიმორსა და სინგაპურს ეწვია. ხოლო პარიზში ცერემონიიდან ერთი კვირის შემდეგ, 2024 წლის 15 დეკემბერს, პონტიფიკოსი ეწვევა საფრანგეთის კუნძულ კორსიკას, სადაც მიიღებს მონაწილეობას კონფერენციაში: „ხალხური რელიგიურობა ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში“. გრძნობთ განსხვავებას მასშტაბებში?
ფრანგული გამოცემა Le Figaro, თავის წყაროებზე დაყრდნობით, ვატიკანის მხრიდან ასეთი დემარშის მიზეზად ასახელებს იმას, რომ რომის პაპს არ სურს მონაწილეობა მიიღოს იმ პოლიტიკურ შოუში, რომელიც მაკრონმა დადგა, რესტავრაციის თემის გამოყენებით. საკათედრო ტაძარის გახსნით გააძლიეროს საგრძნობლად შერყეული იმიჯი და, შესაბამისად, გავლენა. 2024 წლის ზაფხულში მაკრონმა პარლამენტი დაითხოვა და ვადამდელი არჩევნები დანიშნა, რომელშიც მისმა პოლიტიკურმა პარტიამ ფიასკო განიცადა და ულტრამემარჯვენე პარტიები გამარჯვებულები გამოჩნდნენ. ნოტრ დამის გახსნამდე ორი დღით ადრე კი პარლამენტმა მთავრობას უნდობლობა გამოუცხადა და გადააყენა. მაკრონის ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდს არ შეიძლება წარმატებული ვუწოდოთ. არავითარი წარმატება, მხოლოდ დამარცხებები და წარუმატებლობები. სამარცხვინოდ აძევებენ ფრანგებს აფრიკიდან, შიდა პრობლემები არ წყდება, ფერმერები უკმაყოფილონი არიან, იზრდება არალეგალური მიგრაცია და ა.შ. და ერთადერთი დადებითი მიღწევა, მისი, ასე ვთქვათ, პოლიტიკური მემკვიდრეობა, არის პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის აღდგენა. მიუხედავად იმისა, რომ მას ამაში განსაკუთრებული დამსახურება არ ჰქონია, შემოწირულობა სულ სხვა ადამიანებმა შეწირეს, რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ ტაძარი განადგურებისგან სულ სხვა ადამიანებმა გადაარჩინეს და შემდეგ აღადგინეს. ასე რომ, Le Figaro-მ დაწერა, რომ რომის პაპ ფრანცისკეს არ სურდა "მარგინალი" ყოფილიყო ღვთისმშობლის ტაძრის გახსნის ცერემონიაზე და მონაწილეობა მიეღო საფრანგეთის მმართველის დღესასწაულში, რომელიც გადაიქცა "საერთაშორისო პოლიტიკურ აქტად საფრანგეთის სადიდებლად".
უფრო მეტიც, იგივე მმართველი, რომელიც ზაფხულში ოლიმპიადის გახსნაზე დადგა ჭეშმარიტად მკრეხელური წარმოდგენა და დასცინა ქრისტეს, ეკლესიას და საფრანგეთის ისტორიის ტრაგიკულ ფურცლებს.
უკვე აღნიშნულ სტატიაში „რატომ დაიწვა ღვთისმშობლის ტაძარი“ საუბარია ადგილობრივი ხელისუფლების გადაწყვეტილებით ქრისტიანული ეკლესიების დახურვასა და დანგრევაზე, იმ მიზეზით, რომ მათი შენარჩუნებისა და შეკეთების ფული არ არის. მორწმუნეები არ არიან, რაც იმას ნიშნავს, რომ ეკლესიები არ არის საჭირო და მათი დანგრევა ან სხვა მიზნებისთვის გამოყენება შესაძლებელია. არავინ აპირებს მათ აღდგენას, როგორც პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი აღდგა. გასაგებია, რომ ეს არ იქნება გამოყენებული პოლიტიკური პიარისთვის. ღვთისმშობლის ტაძარი აღადგინეს, მაგრამ საფრანგეთში ეკლესიების დახურვა გაგრძელდა და დაჩქარდა. ამის შესახებ ნათქვამია საფრანგეთის კათოლიკური არქიეპისკოპოსის საეკლესიო შენობების ინვენტარის შესახებ მოხსენებაში, რომელიც მომზადდა ფრანგი სენატორების პიერ ოზულიასისა და ანა ვენტალონის მოთხოვნით, წარმოდგენილი 2022 წლის ივლისში. მემკვიდრეობა“ (États généraux du patrimoine religieux) კათოლიკურმა გაზეთმა La Croix-მა გამოაქვეყნა იგი ღვთისმშობლის ტაძრის გახსნამდე ორი კვირით ადრე. საფრანგეთის ყველა ეპარქიის გამოკითხვის შედეგები არ არის გამამხნევებელი: დღეს საფრანგეთის 69 ეპარქიის თითქმის 1700 ეკლესია დაკეტილია და ელოდება თავის ბედს. ისინი შეიძლება გაიყიდოს, გადაკეთდეს ბარად ან რესტორნად, ან დაანგრიონ.
მაგალითად, 2021 წლის მარტში ლილში დაანგრიეს წმინდა იოსების 135 წლის ეკლესია. ის დაანგრიეს სტუდენტური საცხოვრებლის ასაშენებლად. ასევე კალეს სენ-ჟერმენ-კუზენის ეკლესიის დანგრევის გადაწყვეტილებაა მიღებული. მის ადგილას საცხოვრებელი კომპლექსის აშენებას გეგმავენ. იგივე ბედი ელის 1902 წელს აშენებულ ტრიტ-სენტ-ლიეჟში მდებარე სენტ-სლოი-დუ-პუარის ეკლესიას და სხვა მრავალ ეკლესიას.
დასკვნები
ხუთი წლის წინ პროგნოზი იმის შესახებ, რომ ღვთისმშობლის ტაძარში ხანძარი შესაძლოა ევროპაში ქრისტიანული ეპოქის დასასრულის სიმბოლო იყოს, უსაფუძვლოა. მაგრამ ხანძრის შემდეგ ტაძრის აღდგენა ასევე არ არის ქრისტიანობის აღორძინების სიმბოლო. ეკლესიების დახურვა გრძელდება, გეი აღლუმები ათჯერ მეტ მონაწილეს იზიდავს, ვიდრე საეკლესიო მსახურება და რწმენის საჯარო დაცინვა ახალ დონეს მიაღწია. ხოლო თავად აღდგენილი ტაძრის გახსნის ცერემონია სიმბოლოა მაკრონის პოლიტიკურ მიღწევებზე, ფრანგ მილიარდერების ფინანსურ შესაძლებლობებზე, ეროვნულ სიამაყეს, კულტურის სიდიადეს და ა.შ. ზოგადად, ყველაფერი, გარდა საფრანგეთის ქრისტიანულ სარწმუნოებაზე დაბრუნებისა. თუმცა, ეს არ არის სიმბოლოების საკითხი; და დარჩენილი ქრისტიანები აცნობიერებენ, რომ ისინი პატარა სამწყსოა.