Τιμωρία διαφωνούντων: Αρχιεπ. Χρυσόστομος επίλυσε το θέμα «χειροτονιών» OCU

Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος απειλεί με καθαίρεση τους διαφωνούντες επισκόπους. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Στις 26 Νοεμβρίου 2020 ο Αρχηγός της Κυπριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής εκπομπής στο κυπριακό κανάλι ΡIK δήλωσε ότι η αναγνώριση της OCU είναι υποχρεωτική για όλους τους επίσκοπους και τους λαϊκούς της Εκκλησίας της Κύπρου, και εκείνοι οι μητροπολίτες που αρνούνται να υπακούσουν στην απόφαση της Συνόδου θα τιμωρηθούν, έως και καθαίρεση.

Το θέμα είναι ότι ακόμη και πριν από τη Σύνοδο, ο Μητροπολίτης Ταμασού Ησαΐας δήλωσε ότι δεν μπορεί να συλλειτουργήσει με τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο εάν μνημονεύει τον Επιφάνιο «ή να παραστώ σε λειτουργία που μνημονεύεται αυτός διότι αυτό θα σήμαινε ότι αθετώ την απόφαση της Ιεράς Συνόδου για ουδετερότητα. Αν παραστώ οπουδήποτε και αυτός μνημονεύεται σημαίνει ότι αναγνωρίζω αυτόν και την Εκκλησία του και έτσι παραβαίνω τις εντολές της Ιεράς Συνόδου της Κύπρου».  

Αμέσως μετά τη συνεδρία της Ι. Συνόδου στις 25 Νοεμβρίου, ο Μητροπολίτης Ησαΐας σημείωσε ότι «κηδόμενοι της ενότητος της Εκκλησίας της Κύπρου και του λαού μας τη δύσκολη αυτή περίοδο και ακολουθώντας άχρι καιρού την κατ’ οικονομία πράξη που δίδαξαν και εφάρμοσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν διακόπτω τη μνημόνευση του Αρχιεπισκόπου Κύπρου, αλλά επαφίεται στην αρχιερατική συνείδηση μου η μετά του Αρχιεπισκόπου συλλειτουργία λόγω της επιμονής του να μνημονεύει τον Επιφάνιο». 

Εκτός από τον Μητροπολίτη Ησαΐα, και ο Μητροπολίτης Νικηφόρος δεν αναγνώρισε την απόφαση της Ι. Συνόδου, ο οποίος συγκεκριμένα τόνισε ότι η αναγνώριση του Ντουμένκο ως κανονικού «μητροπολίτη» δεν είναι δεσμευτική. Υπενθύμισε επίσης ότι η ιστορία της Εκκλησίας γνωρίζει περιπτώσεις όπου μεμονωμένοι ιεράρχες δεν υπάκουσαν στις αποφάσεις ολόκληρων συνόδων, αλλά στο τέλος δικαιώθηκαν. Ως παράδειγμα ο Μητροπολίτης Νικηφόρος ανέφερε τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό, ο οποίος δεν υπέγραψε την απόφαση της Συνόδου Φερράρας–Φλωρεντίας.

Αν παραστώ οπουδήποτε και αυτός μνημονεύεται σημαίνει ότι αναγνωρίζω αυτόν και την Εκκλησία του και έτσι παραβαίνω τις εντολές της Ιεράς Συνόδου της Κύπρου.

Μητροπολίτης Ταμάσου Ησαΐας

Αμέσως μετά από αυτές τις δηλώσεις, ο υποστηρικτής της αναγνώρισης της OCU, Μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος, δήλωσε ότι κατά τη γνώμη του, οι αποφάσεις της Συνόδου είναι δεσμευτικές για όλους και ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος τόνισε ότι όταν κάποιος ζητά τη σύγκληση της Συνόδου, πρέπει να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του.

Όπως βλέπουμε, η κατάσταση στην Κύπρο είναι τεταμένη μέχρι που δεν παίρνει. Ωστόσο, αυτό δεν εμποδίζει τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο να πιστεύει ότι «στην Κυπριακή Εκκλησία δεν υπάρχει ούτε σχίσμα ούτε κρίση», αλλά «υπάρχει ένας ετσιθελισμός που θα σβήσει». Είναι σίγουρος ότι όσοι διαφωνούν με τις αποφάσεις της Συνόδου «πρακτικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα»: «Δεν τους πέφτει λόγος. Το πολύ πολύ θα πουν, δεν λειτουργούμε μαζί σου (σ.σ τον ίδιο). Λειτουργούμε όλοι μαζί μερικές φορές τον χρόνο όταν έχουμε πανηγυρικές εκδηλώσεις. Αν τους προκαλέσω σε συλλείτουργο δεν μπορούν να μην έρθουν. Όταν θα τους προσκαλέσω μπορούν να μην παρευρεθούν μόνο αν ασθενούν». Εάν επιλέξουν να μην παρευρεθούν τότε υπάρχουν τιμωρίες είπε. «Από επίπληξη μέχρι και καθαίρεση. Δεν μπορεί ο καθένας να κάμνει ό,τι θέλει μες την Εκκλησία της Κύπρου».

Με άλλα λόγια, ο Προκαθήμενος της Κυπριακής Εκκλησίας κατέστησε σαφές ότι δεν σκοπεύει να σταματήσει στο ζήτημα της προώθησης της αναγνώρισης της OCU και χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει για αυτό – από τις προσπάθειες να πείσει τους διαφωνούντες έως την απαγόρευσή τους να υπηρετούν και την καθαίρεση.

Αξίζει να τονιστεί εδώ ότι, πρώτον, η καθαίρεση είναι μια πολύ σοβαρή τιμωρία και μόνο εκείνοι που παραβιάζουν σοβαρά τους κανόνες της Εκκλησίας μπορούν να τιμωρηθούν μ’ αυτόν τον τρόπο. Δεύτερον, ο προκαθήμενος οποιασδήποτε Εκκλησίας δεν έχει το δικαίωμα μονομερώς να καθαιρέσει επίσκοπο, καθώς ο ίδιος ο προκαθήμενος είναι μόνο ο πρώτος επίσκοπος στην τιμή.

Αυτό σημαίνει ότι η καθαίρεση απαιτεί απόφαση της Ιεραρχίας της Ιεράς Συνόδου, το οποίο την υιοθετεί βάσει του συμπεράσματος του εκκλησιαστικού δικαστηρίου. Κάτι το οποίο και πάλι μας φέρνει πίσω στο ζήτημα της παραβίασης των κανόνων της Εκκλησίας. Ποιοι κανόνες λοιπόν παραβίασαν οι Κύπριοι μητροπολίτες όταν δεν συμφώνησαν με την αναγνώριση του Ντουμένκο ως «Μητροπολίτη» του Κιέβου;

Από πού ο Ντουμένκο έχει τη «χειροτονία» του;

Ας θυμηθούμε ότι το πρώτο σοβαρό, ή μάλλον, ανυπέρβλητο εμπόδιο στο ζήτημα της αναγνώρισης του Ντουμένκο ως «ιεράρχη» είναι η έλλειψη κανονικής χειροτονίας.

Ο Ντουμένκο «χειροτονήθηκε» το 2009 από τον Φιλάρετο Ντενισένκο μαζί με κάποιους «ιεράρχες» του Πατριαρχείο Κιέβου (UOC-KP) – τους Ντμίτρι Ρουντιούκ, Αλεξάντρ Ρεσετνιάκ, Μιχαήλ Ζινκέβιτς, Λαυρέντιο Μιγόβιτς, Λαυρέντιο Χαβρούκ, Ιλαρίωνα Πρότσικ και Ευστράτιο Ζοριά. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι (με εξαίρεση τον Μιγόβιτς, ο οποίος «χειροτονημένοι» στο UAOC στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στο Κίεβο) έλαβαν την «αρχιερατικό τους αξίωμα» από τα χέρια του Ντενισένκο, ο οποίος το 1992 καθαιρέθηκε και το 1997 αναθεματίστηκε από την Ιεραρχία της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας.

Υπογραμμίζουμε ότι η ορθότητα αυτού του αναθέματος αναγνωρίστηκε ολοκληρωτικώς και πλήρως από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες χωρίς εξαίρεση, συμπεριλαμβανομένου του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Το 1992 ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος στην επιστολή του στον Πατριάρχη Αλόξιο έγραψε: «Εις απάντησην στο τηλεγράφημα και την επιστολή της Μακαριώτατής Σας σχετικά με το πρόβλημα που προέκυψε στην Αγία Αδελφή – Ρωσική Ορθόδοξη Σας και οδήγησε την Ιερά Σύνοδό της, για γνωστούς σ’ αυτήν λόγους, στην καθαίρεση μέχρι πρόσφατα του σεπτού μέλους της Συνόδου, Μητροπολίτη Κιέβου Φιλαρέτου, θα θέλαμε να ενημερώσουμε αδελφικά την αγάπη Σας ότι η Αγία Οικουμενική Εκκλησία του Χριστού, αναγνωρίζοντας την πληρότητα της αποκλειστικής αρμοδιότητας της Αγίας Ρωσικής Εκκλησίας σας επί του θέματος αυτού, λαμβάνει τη Συνοδική απόφαση για τα πιο άνω». Επιπλέον, το 1993, ο ίδιος Πατριάρχης Βαρθολομαίος πίστευε ότι το ίδιο το γεγονός καθαίρεσης του Φιλαρέτου υποδηλώνει τη στέρηση του αρχιερατικού αξιώματός του. Εδώ είναι τα λόγια του, που καταγράφονται από τον αντιπρόεδρος της ουκρανικής κυβέρνησης Ν. Ζουλίνσκι: «Κανείς δεν αναγνωρίζει τον Φιλάρετο ως αρχιερέα».

Κανείς δεν αναγνωρίζει τον Φιλάρετο ως αρχιερέα.

Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Βαρθολομαίος

Από την άποψη του κανονικού δικαίου της Εκκλησίας, αυτό σημαίνει ότι όλες οι ιεροπραξίες του Φιλάρετου από τη στιγμή της καθαίρεσης θεωρούνται «σαν να μην υπήρχαν», δηλαδή άκυρες. Με άλλα λόγια, τόσο οι «χειροτονίες» των συμμετεχόντων στην «χειροτονία» του Ντουμένκο όσο και η «χειροτονία» του τελευταίου δεν έχουν καμία κανονική δύναμη. Αυτό το γεγονός συνειδητοποιούσε και συνειδητοποιεί άριστα ο Ντενισένκο.

Για παράδειγμα, σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Ημέρα» από 15 Σεπτεμβρίου 2001, δήλωσε ότι «η λύση πολλών σημαντικών ζητημάτων εξαρτάται από τη στάση απέναντι στο ανάθεμα. Όπως: "Αν έχουν δύο μη κανονικές Εκκλησίες της Ουκρανίας επισκοπάτο ή όχι;" Καθώς η μη αναγνώριση του Πατριάρχη Φιλαρέτου σημαίνει αυτομάτως τη μη αναγνώριση όλων εκείνων των επισκόπων που χειροτόνησε, και εκείνων, που με τη σειρά τους, χειροτονήθηκαν από τους επισκόπους που χειροτονήθηκαν από αυτόν. Αν με καθαιρέσουν, θα αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει σώμα της ουκρανικής ιεροσύνης (επειδή όλοι τους έχουν χειροτονηθεί από άκυρους επισκόπους)».

Και ακόμη και η μη κανονική «αφαίρεση» του αναθέματος από τον Φιλάρετο το 2018 δεν αλλάζει καθόλου την κατάσταση. Διότι, σύμφωνα με τον Ντενισένκο, «αν ο Οικουμενικός Πατριάρχης αφαίρεσε το ανάθεμα από μένα το 2018, τότε μέχρι το 2018 ήμουν υπό ανάθεμα ή όχι; Εάν ήμουν κάτω από το ανάθεμα, αυτό σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι επίσκοποι (της OCU – συντ.) είναι άκυροι. Και ο Επιφάνιος δεν είναι όχι ο μητροπολίτης, δεν είναι καν ιερέας. Εάν ο Οικουμενικός Πατριάρχης αφαίρεσε το ανάθεμα από μένα το 2018, τότε ολόκληρο το επισκοπάτο δεν είναι έγκυρο».

Αν με καθαιρέσουν, θα αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει σώμα της ουκρανικής ιεροσύνης (επειδή όλοι τους έχουν χειροτονηθεί από άκυρους επισκόπους).

Φιλάρετος Ντενισένκο

Αυτό επισημάνθηκε επίσης στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης από εκπροσώπους σχεδόν όλων των Τοπικών Εκκλησιών – όλες οι «χειροτονίες» του Ντενισένκο τελεσμένες μετά από την καθαίρεση, και ακόμη περισσότερο μετά το ανάθεμα, είναι άκυρες. Και αυτή δεν είναι η προσωπική γνώμη των Συνόδων ή των μεμονωμένων ιεραρχών, αλλά η κανονική θέση της Εκκλησίας – ο Σεργκέι Ντουμένκο, ο οποίος «χειροτονήθηκε» από ένα πρόσωπο που αποκηρύχτηκε από την Εκκλησία, δεν μπορούσε να γίνει κανονικός επίσκοπος. Και ακόμη και η πλειοψηφία των ψήφων της Κυπριακής Συνόδου, κατά τη γνώμη του Μητροπολίτη Μόρφου Νεοφύτου, δεν τον έκανε έτσι αυτόματα.

Στάση απέναντι στις «χειροτονίες» της OCU της Ι. Συνόδου της Κυπριακής Εκκλησίας

Το ανακοινωθέν της Ιεράς Συνόδου της Κυπριακής Εκκλησίας από 18 Φεβρουαρίου 2019 λέει ξεκάθαρα και ξεκάθαρα για τις «χειροτονίες» της OCU: «Η εμπειρία ολόκληρης της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας δίνει λόγο να αμφισβητήσουμε τη δυνατότητα νομιμοποίησης "αναδρομικά" εκείνων των χειροτονιών που πραγματοποιήθηκαν από τους απαγορευμένους, αφορισμένους και αναθεματισμένους επισκόπους. Η απαγόρευση, τον αφορισμό και το ανάθεμα των μεμονωμένων προσώπων που ξεκίνησαν την κρίση της Ουκρανίας αναγνωρίστηκαν από όλους τους ορθόδοξους».

Να υπενθυμίσουμε ότι αυτό το συνοδικό διάταγμα εγκρίθηκε ομόφωνα (σε αντίθεση με την απόφαση «να μην εναντιωθούν» στην μνημόνευση του Ντουμένκο), πράγμα που σημαίνει ότι υπογράφηκε και από τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, ο οποίος τον Φεβρουάριο του 2019 δεν θεωρούσε τον Σεργκέι Ντουμένκο αρχιερέα.

Πιο κάτω στο ίδιο ανακοινωθέν διαβάζουμε: «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο πρέπει και πάλι να βρει έναν τρόπο να ηρεμήσει τη συνείδηση των πιστών σχετικά με την εγκυρότητα των χειροτονιών και μυστηρίων τελούμενων από αυτή την ηγεσία (της OCU – συντ.)».

Έχει βρεθεί ένας τέτοιος τρόπος;

Δικαιολογώντας τη θέση του σχετικά με την αναγνώριση του Ντουμένκο, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος αναφέρει ως επιχειρήματα την προσωπική συνομιλία με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και δήθεν πρωτότυπα έγγραφα που είδε στο Φανάρι. Από αυτά τα έγγραφα, είπε ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος στους συνοδικούς, «έμαθε όλη την αλήθεια για την Ουκρανία» και αυτά υποδεικνύουν «ποιος έχει δίκιο».

Πιθανόν ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος μιλά για κάποιο είδος «μυστικών» εγγράφων που μαρτυρούν τη χειροτονία του Ντουμένκο; Όχι. Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος δήλωσε ότι η ουσία αυτών των εγγράφων έγκειται στο γεγονός ότι «στον Τόμο Αυτοκεφαλίας, που παραχωρήθηκε στη Ρωσία, υπήρχε προϋπόθεση ότι η Εκκλησία της Ουκρανίας πρέπει πρώτα να μνημονεύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως τοπική κεφαλή και στη συνέχεια τον Πατριάρχη Μόσχας».

Δηλαδή, πιστεύει ότι η Ουκρανία είναι το κανονικό έδαφος του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Τέλος. Πώς τότε η αναγνώριση αυτού του γεγονότος επηρεάζει την παρουσία αποστολικής διαδοχής στους σχισματικούς της Ουκρανίας; Ίσως επειδή το Φανάρι έχει έγγραφο της σειράς μνημόνευσης των πατριαρχών, η OCU λαμβάνει αυτόματα τη χάρη; Όχι. Με άλλα λόγια, οι σχισματικοί παρέμειναν σχισματικοί, χωρίς χειροτονίες, χωρίς μυστήρια, χωρίς Ευχαριστία. Ανεξάρτητα από τα έγγραφα με τα οποία ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος προσπαθεί να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά του, τίποτε από τα παραπάνω δεν θα έχουν στη διάθεσή τους.

Τι λένε οι κανόνες για συλλείτουργο με σχισματικούς;

Ο ίδιος ο Προκαθήμενος της Κυπριακής Εκκλησίας, καθώς και εκείνοι που αναγνωρίζουν τον Ντουμένκο ως κανονικό αρχιερέα, στην ουσία, εισέρχονται σε κοινωνία με σχισματικούς και παραβιάζουν τους Αποστολικούς κανόνες. Σύμφωνα με αυτούς, όποιος εισέλθει στην Ευχαριστιακή, και με το γράμμα, ακόμη και σε οποιαδήποτε επικοινωνία προσευχής με σχισματικούς, ο ίδιος γίνεται σχισματικός.

Στον Ι´ Κανόνα των Αγίων Αποστόλων διαβάζουμε: «Εἴ τις ἀκοινωνήτῳ κἄν ἐν οἴκῳ συνεύξηται, οὗτος ἀφοριζέσθω». 

Κανὼν ΙΑ´: «Εἴ τις καθῃρημένῳ κληρικὸς ὤν κληρικῷ συνεύξηται, καθαιρείσθω καὶ αὐτός».

«Εἴ τις ἀκοινωνήτῳ κἄν ἐν οἴκῳ συνεύξηται, οὗτος ἀφοριζέσθω».
Κανὼν Ι´ Αγίων Αποστόλων

Έτσι, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, έχοντας εισέλθει σε συμπροσευχή με το σχισματικό, έγινε ο ίδιος σχισματικός. Είναι αδύνατο να αμφισβητηθεί αυτή η διατριβή από κανονική άποψη. Κάτι το οποίο, κατά πάσα πιθανότητα, καταλαβαίνει ο ίδιος ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου. Και γι’ αυτόν τον λόγο καταφεύγει σε κοινές απειλές και εκφοβισμούς, με βάση όχι τους κανόνες της Εκκλησίας, αλλά τη θέση που ο Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος χαρακτήρισε πολύ καλά – «είμαι ο προκαθήμενος και κάνω ό,τι θέλω».

Όμως, σημείωσε περαιτέρω ο Σεβασμιώτατος Νεόφυτος, «η Ορθοδοξία δεν είναι συνηθισμένη σε τέτοιου είδους παπισμό. Η δομή της είναι συνοδικότητα, αυτό ζηλεύουν από εμάς και φοβούνται οι παπικοί, ώστε να μην πέσουμε στην αμαρτία του παπισμού». Αποδεικνύεται λοιπόν ότι οι επίσκοποι της Εκκλησίας της Κύπρου, διαφωνούντες με την μνημόνευση των σχισματικών από το προκαθήμενό τους, σε προκειμένη περίπτωση ακολουθούν τους κανόνες της Εκκλησίας και την ομόφωνη (!) απόφαση της Συνόδου τους. Δεν υπάρχει ούτε σεβασμός ούτε περιφρόνηση για τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο σε αυτήν την περίπτωση. Υπάρχει μόνο η επιθυμία να ακολουθήσουν τους κανόνες της Εκκλησίας και να διατηρήσουν τη συνοδική της δομή. Μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η θέση τους είναι η θέση των ομολογητών, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο από ανθρώπους που δεν αναζητούν τίποτα εκτός από τον Χριστό σε αυτήν τη ζωή.