Πατριάρχης Κύριλλος και περιοδικό Forbes France: 5 ερωτήσεις, 5 απαντήσεις

Ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Κύριλλος μίλησε για τη στάση της Εκκλησίας απέναντι στις επιχειρήσεις και την οικονομία. Φωτογραφία: ΕΟΔ

Στις 20 Νοεμβρίου 2021, ο Πατριάρχης της Ρωσικής Εκκλησίας Κύριλλος γιόρτασε τα 75α γενέθλιά του. Λίγο πριν την επέτειο, το γαλλικό πρακτορείο του περιοδικού Forbes δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον Προκαθήμενο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, στην οποία μίλησε για τη στάση της Εκκλησίας στον «έξω κόσμο»: οικονομία, ολιγάρχες, ψηφιακές τεχνολογίες κ.λπ. Προσφέρουμε ανάλυση των ερωτήσεων που έθεσε ο ανταποκριτής γνωστού επιχειρηματικού εντύπου και τις απαντήσεις του Παναγιωτάτου Πατριάρχη.

Δεν θα παραθέσουμε το κείμενο των ερωτήσεων και απαντήσεων κατά γράμμα, αλλά θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το νόημά τους στο πλαίσιο της σημερινής κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στον τομέα της επικοινωνίας της Εκκλησίας με την εκκοσμικευμένη κοινωνία. Η ρωσική μετάφραση της συνέντευξης βρίσκεται στον επίσημο ιστότοπο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Περιοδικό Forbes, σύντομες πληροφορίες

Το περιοδικό Forbes ιδρύθηκε από τον Bertie Forbes το 1917 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα είναι ένα από τα πιο έγκυρα οικονομικά και χρηματοοικονομικά έντυπα στον κόσμο με κυκλοφορία πάνω από 650 χιλιάδες αντίτυπα και συνολικό κοινό 6,3 εκατομμυρίων ατόμων. Είναι ένα από τα φερέφωνα του καπιταλισμού ως παγκόσμιας ιδεολογίας. Το μότο του περιοδικού είναι ακριβώς αυτό: «The Capitalist Tool» «(Το Καπιταλιστικό Εργαλείο)».

Η συνομιλία μεταξύ του ανταποκριτή του Forbes France Basil Marin και του Παναγιωτάτου Πατριάρχη ήταν ένας διάλογος μεταξύ ενός ανθρώπου που θεωρείται ως παράδειγμα του καπιταλισμού και του ανθρώπου μιας διαφορετικής, θρησκευτικής συνείδησης.

Ερώτηση 1: Στην Εκκλησία καλείται να διαμορφώσει ένα οικονομικό μοντέλο

Στην πρώτη του ερώτηση, ο Basile Marin κάλεσε ουσιαστικά τον Πατριάρχη Κύριλλο να διαμορφώσει ένα νέο οικονομικό μοντέλο, διαφορετικό τόσο από το καπιταλιστικό όσο και από αυτό που ονόμασε «επαναστατικό μαρξισμό». Ο ανταποκριτής του Forbes France αποκάλεσε την εκκλησιαστική διδασκαλία στον κοινωνικοοικονομικό τομέα «αλτρουιστική καλοσύνη». Το ίδιο το ερώτημα διατυπώθηκε ως εξής:

«Η οικονομική επιστήμη διακηρύσσει τον φυσιολογικό εγωϊσμό του ανθρώπου, ο οποίος επιδιώκει μόνον την κατά το μέγιστο δυνατό ατομική απόλαυση, ενίοτε μέσω της αμαρτίας. Πώς η αλτρουιστική καλή προαίρεση δύναται να προτείνει μία τρίτη οδό μεταξύ του υπερυλιστικού καπιταλισμού και του επαναστατικού μαρξισμού;»

Να σημειωθεί εδώ ότι στον Προκαθήμενο της Τοπικής Εκκλησίας τίθεται ένα ερώτημα που δεν περιλαμβάνεται καθόλου στη σφαίρα της εκκλησιαστικής δραστηριότητας στον επίγειο κόσμο μας. Η Εκκλησία ενώνει τους ανθρώπους με τον Χριστό, δείχνει στους ανθρώπους τον δρόμο προς τη Βασιλεία των Ουρανών και δεν πρόκειται καθόλου να προσφέρει στον κόσμο τρίτο, τέταρτο ή δέκατο τρόπο οικονομικής ανάπτυξης. Η σωτηρία ενός ανθρώπου και η ζωή του σύμφωνα με τις ευαγγελικές εντολές είναι δυνατή με οποιοδήποτε οικονομικό μοντέλο και οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης. Με την ρώτησή του ο ανταποκριτής επιβάλλει στον Πατριάρχη διάλογο στο δικό του σύστημα συντεταγμένων. Όμως ο Παναγιώτατος Πατριάρχης προσπαθεί να εξηγήσει σε αυτόν και στους αναγνώστες του περιοδικού με την εννοιολογική γλώσσα του Βασιλείου ότι η κοσμοθεωρία της Εκκλησίας είναι τελείως διαφορετική. Λέει: «Άραγε δεν είναι η ηθική κατάπτωση της άθεης κοινωνίας, που γεννά την αχαλίνωτη επιδίωξη κατοχής υλικών αγαθών, τον πλουτισμό με κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένης της απάτης, της διαφθοράς, του εγκλήματος, της άδικης κατανομής των υπερκερδών και αποτελεί την πηγή της κρίσεως, που πλήττει επώδυνα εκατομμύρια από τους πλέον ευάλωτους ανθρώπους;»

Δηλαδή, οι λόγοι της οικονομικής κρίσης, στην οποία ο κόσμος σήμερα βυθίζεται όλο και περισσότερο, είναι η άρνηση της ανθρωπότητας να πιστέψει στον Θεό και, κατά συνέπεια, η ηθική υποβάθμιση, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε εκείνα τα αρνητικά κοινωνικά φαινόμενα που απαρίθμησε ο Πατριάρχης Κύριλλος. . Η Εκκλησία δεν μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία έναν «τρίτο δρόμο», αλλά, σύμφωνα με τον Παναγιώτατο Πατριάρχη, «καθήκον της Εκκλησίας είναι να καλέσει εκείνους, στα χέρια των οποίων είναι οι μοχλοί της οικονομικής εξουσίας, να συνειδητοποιήσουν την ευθύνη τους έναντι του Θεού, της Δημιουργίας Του και των ανθρώπων και να το αποδείξουν αυτό μέσω της πραγματικής φροντίδας για την ευημερία των εργαζομένων». Στο πλαίσιο του οικονομικού μοντέλου που θα γίνει αυτό, η Εκκλησία δεν μπορεί να πει, αλλά η Εκκλησία μπορεί να προσφέρει τα θεμέλια πάνω στα οποία μπορεί να οικοδομηθεί και ένα αποτελεσματικό οικονομικό μοντέλο και μια αρμονική κοινωνία.

Υπάρχει μόνον ένας αποτελεσματικός τρόπος να υπερκερασθεί το σύγχρονο κοινωνικό και οικονομικό αδιέξοδο – να έχουμε ως γνώμονα τον λόγο του Θεού παντού, όπου ο άνθρωπος έχει επιλογή ή όπου πρέπει να την υπερασπισθεί.

Πατριάρχης Κύριλλος

«Η Εκκλησία απευθύνεται στον άνθρωπο, είτε είναι επιχειρηματίας ή τραπεζίτης, είτε εργάτης ή αγρότης, βασιζόμενη όχι στη μια ή την άλλη πολιτικο-οικονομική πλατφόρμα, αλλά στο Ευαγγέλιο. Υπάρχει μόνον ένας αποτελεσματικός τρόπος να υπερκερασθεί το σύγχρονο κοινωνικό και οικονομικό αδιέξοδο – να έχουμε ως γνώμονα τον λόγο του Θεού παντού, όπου ο άνθρωπος έχει επιλογή ή όπου πρέπει να την υπερασπισθεί», είπε ο Πατριάρχης Κύριλλος.

Ερώτηση 2: η τοκογλυφία και η απληστία των ολιγαρχικών

Ο Basile Marin φαίνεται να έχει καταλάβει ότι η Εκκλησία δεν είναι ένας θεσμός από τον οποίο είναι σκόπιμο να απαιτηθεί η διατύπωση οικονομικών θεωριών, γι' αυτό προλογίζει τη δεύτερη ερώτησή του με την παρατήρηση ότι «οι χριστιανοί ηγέτες δεν είναι επαγγελματίες οικονομολόγοι», αλλά στη συνέχεια ζητάει από τον Πατριάρχη Κύριλλο να εκφράσει την άποψή του για την καταστροφή στην οικονομία της δεκαετίας του '90 και τη μετέπειτα ανάκαμψή της. Το ερώτημα ήταν: «Μπορείτε να πείτε ότι το οικονομικό και κοινωνικό χάος στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 προκλήθηκε από την υπερβολική απληστία των Ρώσων ολιγαρχών (οι οποίοι λήστεψαν το ρωσικό κράτος) και των δυτικών τραπεζιτών (οι οποίοι οδήγησαν αυτό στη χρεωκοπία);

Ένας εκπληκτικά ακριβής ορισμός του τι συνέβη!

Η ίδια η διατύπωση της ερώτησης δείχνει ότι ο ανταποκριτής έχει ήδη αρχίσει να συνδέει την οικονομική κατάσταση με τις ηθικές ιδιότητες των ανθρώπων από τους οποίους εξαρτιόταν αυτή η κατάσταση. Αλλά ο Παναγιώτατος Πατριάρχης πηγαίνει τον Basil Marin ακόμη παραπέρα και του δείχνει ότι είναι απαραίτητο να κοιτάξουμε όχι τόσο την οικονομική καταστροφή της δεκαετίας του '90, όσο τους λόγους για τη διόρθωση της κατάστασης που και πάλι βρίσκονται στο πνευματικό πεδίο. «Το ρωσικό κράτος κατάφερε εν πολλοίς να υπερκεράσει τις συνέπειες της οικονομικής και κοινωνικής κατάρρευσης της δεκαετίας του 1990 και πιστεύω ότι τούτο δεν θα ήταν δυνατό χωρίς το έλεος του Θεού έναντι του λαού μας, ο οποίος διήλθε μέσω διωγμών λόγω θρησκευτικής πίστεως. Άλλωστε η καταστροφή του τρόπου ζωής, που διαμορφώθηκε κατά τα σοβιετικά χρόνια < ... > γινόταν παράλληλα με τη δημιουργία της εκκλησιαστικής ζωής, την επιστροφή στις πνευματικές παραδόσεις. Είμαι πεπεισμένος ότι οι διαδικασίες της αναγέννησης του λαού μας, που ωρίμασαν τη δεκαετία του 1990, ήταν που έθεσαν τη βάση των θετικών φαινομένων στην οικονομία και την κοινωνική ζωή της δεκαετίας του 2000».

Ο Πατριάρχης Κύριλλος συμφώνησε ότι «Ναι μεν, η δεκαετία του 1990 ήταν στη Ρωσία μια εποχή εκλύσεως ηθών, συμπεριλαμβανομένης και της αχαλίνωτης απληστίας. Ο πλουτισμός εθεωρείτο η μόνη αξία, για την επίτευξη της οποίας ο σκοπός αγίαζε τα μέσα». Αλλά την ίδια στιγμή, ήταν στη δεκαετία του '90 που χιλιάδες εκκλησίες, εκατοντάδες μοναστήρια αναστηλώθηκαν, ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων ήρθε στην Ορθόδοξη πίστη και αυτό, και τίποτα άλλο, έγινε ο πραγματικός λόγος που η οικονομική κατάσταση άρχισε να βελτιώσει.

Όσον αφορά την είσπραξη των τραπεζικών τόκων, ο Πατριάρχης επέστησε την προσοχή μόνο στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από τις δραστηριότητες οργανισμών μικροχρηματοδότησης που δανείζουν χρήματα για μικρό χρονικό διάστημα και με τεράστιο τόκο, αλλά δεν είπε τίποτα για την ίδια την αρχή της τοκογλυφίας. Η Γραφή της Παλαιάς Διαθήκης απαντά σε αυτό το ερώτημα ως εξής: «Μη δίνεις στον αδερφό σου ούτε ασήμι, ούτε ψωμί, ούτε οτιδήποτε άλλο [μπορεί] να δοθεί για ανάπτυξη. Δώσε σε ξένο σε ανάπτυξη, αλλά μη δίνεις στον αδελφό σου σε ανάπτυξη, για να σε ευλογήσει ο Κύριος ο Θεός σου» (Δευτερ. 23:19?20). Το πώς μπορεί να εφαρμοστεί αυτή η καθοδήγηση σήμερα είναι ένα ξεχωριστό και άκρως αμφιλεγόμενο ζήτημα που ξεφεύγει πολύ από το πεδίο ανάλυσης αυτής της συνέντευξης. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι μουσουλμάνοι τραπεζίτες εξακολουθούν να καταφέρνουν να εκπληρώσουν αυτή τη συνταγή στην πράξη.

Ερώτηση 3: Είναι δυνατή μια «εικονική εκκλησία» και η ορθόδοξη επιχειρηματικότητα;

Ερώτηση του Basile Marin: «Πολλοί ιερείς κατά την επιδημιολογική απομόνωση στη Γαλλία άρχισαν να τελούν διαδικτυακές θείες λειτουργίες, κάτι που οι προτεστάντες τηλεοπτικοί κήρυκες έκαναν επί χρόνια. Ενθαρρύνετε άραγε τέτοιες πρωτοβουλίες στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία, ως γνωστόν, είναι αρκετά συντηρητική στα θέματα της Θείας Λειτουργίας; Τι χρειάζεται για τη δημιουργία μιας αληθινά ορθόδοξης επιχειρηματικότητας; Μπορούμε να συμφιλιώσουμε τις παραδόσεις με τις καινοτομίες;».

Έγιναν πολλές ερωτήσεις ταυτόχρονα και ο Πατριάρχης Κύριλλος απάντησε σε όλες. Είπε ότι η καινοτομία δεν είναι το ίδιο πράγμα. Η Εκκλησία μπορεί να υιοθετήσει μερικά από αυτά, αλλά απολύτως όχι. «Η Εκκλησία πάντοτε προθύμως κατέφευγε στις νέες τεχνολογίες στον τομέα της εκτυπώσεως βιβλίων ή της αρχιτεκτονικής και σήμερα χρησιμοποιεί την ηλεκτρονική τεχνολογία για το κήρυγμα του λόγου του Θεού, με τον πλέον δραστήριο τρόπο αναπτύσσεται η κοινότητα των ιερέων-μπλόγκερ, δημιουργούνται και εφαρμογές για κινητά με ιεραποστολική κατεύθυνση» - αναφέρει ο προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ωστόσο, όσον αφορά την «εικονική εκκλησία», τότε η κατάσταση είναι διαφορετική. «Για εμάς η «εικονική εκκλησία» είναι υποκατάστατο, το οποίο δεν μπορεί να χωρέσει όλο το πλήρωμα της ανθρώπινης και της κοινωνίας με τον Θεό…», είπε ο Πατριάρχης Κύριλλος. Είναι αδύνατο να τελέσουμε τα Μυστήρια στον εικονικό χώρο και η πλήρης προσευχή, σε γενικές γραμμές, είναι αδύνατη, αν και, κατά τη γνώμη του Παναγιωτάτου Πατριάρχη, η παρακολούθηση μιας διαδικτυακής ή τηλεοπτικής εκπομπής μιας πραγματικής λειτουργίας είναι ακόμα καλύτερη από τίποτα.

 Για εμάς η «εικονική εκκλησία» είναι υποκατάστατο, το οποίο δεν μπορεί να χωρέσει όλο το πλήρωμα της ανθρώπινης και της κοινωνίας με τον Θεό

Πατριάρχης Κύριλλος

Η ορθόδοξη επιχειρηματικότητα είναι δυνατή, όπως κάθε άλλη εργασιακή δραστηριότητα, εάν είναι συμβατή με τη διδασκαλία του Ευαγγελίου. Ο Πατριάρχης Κύριλλος είπε στον ανταποκριτή ότι υπάρχει μια «Ένωση Ορθοδόξων Επιχειρηματιών» στη Ρωσία και ο «Ηθικός Κώδικας Ορθοδόξων Επιχειρηματιών» έχει εγκριθεί στο πλαίσιο αυτής της οργάνωσης. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε για τα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτού του κώδικα, αν και φυσικά και αυτό είναι εκτός του πεδίου της συνέντευξης.

Ερώτηση 4: ασκητισμός και περιοριστικές ανάγκες

Ερώτηση του Basile Marin: «Ποιον ασκητισμό ή πειθαρχία θα συμβουλεύατε σε έναν Ρώσο ορθόδοξο χριστιανό επιχειρηματία, ο οποίος είναι έτοιμος να υπηρετήσει την κοινωνία;».

Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα, ο Πατριάρχης Κύριλλος έδωσε έναν ενδιαφέροντα ορισμό του ασκητισμού: «Ο χριστιανικός ασκητισμός είναι η τέχνη να συνδυάζεις τη μεγάλη εσωτερική ένταση, που οφείλεται στην επιδίωξη εφαρμογής των εντολών του Χριστού, με την πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής».

Υπάρχει κάτι να σκεφτούμε εδώ. Πολλοί πιστοί, έχοντας εξοικειωθεί με τα δημιουργήματα των μεγάλων χριστιανών ασκητών: του Αντωνίου, του Μακαρίου, του Πίμεν, τον οποίο η Εκκλησία αποκάλεσε «Μέγα», καθώς και άλλους πατέρες, ήρθαν στο μπερδεμένο ερώτημα: πώς μπορούν να εφαρμοστούν οι διδασκαλίες τους στη σύγχρονη ζωή; Τα λόγια του Παναγιωτάτου Πατριάρχη Κυρίλλου βοηθούν να βρεθεί η απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Πρώτον, λέει ότι ο ασκητισμός είναι τέχνη, όχι τυφλή αντιγραφή. Δεύτερον, αυτή είναι μια εσωτερική πνευματική ένταση, μια συγκεκριμένη κατάσταση του νου όταν δεν χαλαρώνει και καθησυχάζει από την τρέχουσα κατάσταση, αλλά αντίθετα, προσπαθεί για κάτι, θέλει να πετύχει κάτι και είναι έτοιμος να κάνει ορισμένες προσπάθειες για αυτό. Τρίτον, αυτό για το οποίο πρέπει να αγωνίζεται η ψυχή είναι η εκπλήρωση των εντολών του Χριστού, ως εκδήλωση αγάπης προς τον Θεό. «Εάν με αγαπάτε, τις εντολές μου να τηρείτε» (Ιωάν. 14:15), είπε ο Κύριος. Και τέταρτον, οι συγκεκριμένες μορφές ασκητισμού εξαρτώνται από την πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής. Διαφέρουν, φυσικά, από εκείνη των αγίων πατέρων, επομένως οι μορφές της σύγχρονης ασκητικότητας θα διαφέρουν, ενώ θα παραμείνει ίδια, η εκπλήρωση της εντολής του Χριστού περί αγάπης προς τον Θεό και τον πλησίον.

Δεδομένου ότι το ερώτημα τέθηκε στο πλαίσιο της επιχειρηματικότητας, ο Παναγιώτατος Πατριάρχης δίνει πρακτικές οδηγίες για το πώς μπορεί κάποιος που ασχολείται με τις επιχειρήσεις να ξεκινήσει αυτή την ασκητική δραστηριότητα: «Κάθε δρόμος αρχίζει με το πρώτο βήμα. Αυτό το πρώτο βήμα για τον επιχειρηματία ας γίνει η ευσυνείδητη βοήθεια στον πλησιέστερο ναό, ορφανοτροφείο ή στέγη γερόντων, σε ένα κέντρο βοήθειας στις νέες μητέρες και άλλους ανθρώπους, οι οποίοι ευρίσκονται σε μια στιγμή και κατάσταση της ζωής, που απέχει από το κανονικό».

Και αυτό που ήταν ίσως το πιο εκπληκτικό για τον ανταποκριτή του Forbes France  ήταν το γεγονός ότι ο Σεβασμιώτατος επέστησε την προσοχή του στο γεγονός ότι ο ασκητισμός από μόνος του δεν έχει καμία αξία: «Πρέπει να ενθυμούμαστε ότι η ασκητική διάθεση είναι μόνον μέσο, που διαπαιδαγωγεί στον άνθρωπο την αγάπη του πλησίον. Εάν η άσκηση υπάρχει, ενώ λείπουν η αγάπη και η επιθυμία να βοηθάς τον πλησίον, οι αυτοπεριορισμοί στερούνται νοήματος». Επιπλέον, ο ασκητισμός χωρίς αγάπη μπορεί να γίνει δρόμος προς την καταστροφή: «Υπάρχουν και εκείνοι, για τους οποίους ο προσωπικός ασκητισμός καθίσταται ένα είδος αυτοσκοπού, έκφραση υπεροψίας».

Θα μπορούσε αυτή η σκέψη να συνεχιστεί και να ειπωθεί με τα λόγια του μοναχού Σεραφείμ του Σάρωφ: «Η προσευχή, η νηστεία, η αγρυπνία και όλες οι άλλες χριστιανικές πράξεις, όσο καλές κι αν είναι αυτές καθαυτές, ωστόσο ο σκοπός της χριστιανικής μας ζωής δεν είναι μόνο να τις κάνουμε, αν και χρησιμεύουν ως απαραίτητα μέσα για την επίτευξή του. Ο αληθινός στόχος της χριστιανικής μας ζωής είναι να αποκτήσουμε το Άγιο Πνεύμα του Θεού»; Ο πατριάρχης δεν μίλησε γι' αυτό και, ίσως, θα ήταν πολύ υψηλό για έναν ανταποκριτή μιας επαγγελματικής έκδοσης.

Πρέπει να ενθυμούμαστε ότι η ασκητική διάθεση είναι μόνον μέσο, που διαπαιδαγωγεί στον άνθρωπο την αγάπη του πλησίον. Εάν η άσκηση υπάρχει, ενώ λείπουν η αγάπη και η επιθυμία να βοηθάς τον πλησίον, οι αυτοπεριορισμοί στερούνται νοήματος.

Πατριάρχης Κύριλλος

Ερώτηση 5: Καπιταλισμός και οικογένεια

Η ερώτηση έγινε με τόσο ενδιαφέροντα τρόπο που είναι λογικό να την παραθέσουμε πλήρως.

Ο Basile Marin: «Εάν μέχρι το 1970 ο δυτικός καπιταλισμός παρήγαγε προϊόντα για οικογενειακή χρήση, όπως ταινίες για την οικογένεια, οικογενειακά διαμερίσματα, επιτραπέζια παιχνίδια για οικογένειες, τα τελευταία σαράντα χρόνια εμφανίσθηκε ο καταναλωτισμός και για πιο εξατομικευμένα πρότυπα καταναλώσεως. Μικρότερα διαμερίσματα, οι ιστοσελίδες γνωριμίας εξυπηρετούν ασταθείς μοναχικούς ανθρώπους, ενώ το «έξυπνο» κινητό, σύμβολο της τελευταίας δεκαετίας, αποτελεί το πλέον ουσιώδες προσωπικό αντικείμενο. Αυτή η τάση ήταν ακόμη πιο βάναυση στη μετακομουνιστική Ρωσία, μάλιστα όλη η εξέλιξη αναπτύχθηκε μόλις στα τελευταία είκοσι χρόνια. Είναι αυτού του είδους η ανάπτυξη αναπόφευκτη; Πώς να συμφιλιωθεί ο καπιταλισμός και η οικογένεια;»

Ο Παναγιώτατος Πατριάρχης συμφώνησε με αυτή τη διατύπωση της ερώτησης, σημειώνοντας ότι σε μια οικογένεια ο άνθρωπος πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τη γνώμη των γειτόνων του, με κάποιο τρόπο να τα παρατάει, θυσιάζοντας παράλληλα κάποιες από τις επιθυμίες και τις προτεραιότητές του και με εξατομικευμένη κατανάλωση να μπορεί να ικανοποιεί πλήρως τις επιθυμίες και τις ιδιοτροπίες του χωρίς να δίνει σημασία στις ανάγκες των άλλων. Ένας τέτοιος παρασιτισμός των επιχειρήσεων με την αίσθηση του εγωισμού φέρνει μέγιστο κέρδος σήμερα, αλλά μακροπρόθεσμα, αυτό είναι ένα αδιέξοδο μονοπάτι ανάπτυξης. Και ο Παναγιώτατος Πατριάρχης το εξήγησε πολύ απλά: «Αλλά υπάρχει για τον καπιταλισμό ένα «μικρό» πρόβλημα: οι εγωιστές δεν αναπαράγονται. Δεν έχουν ουδεμία τέτοια ανάγκη. Ο αριθμός των καταναλωτών μειώνεται σταθερά, άλλωστε και με το πλέον υψηλό βιοτικό επίπεδο ο άνθρωπος είναι θνητός. Επομένως, ο καπιταλισμός, ο οποίος δεν γνωρίζει «να παράγει ανθρώπους», ενθαρρύνοντας τις οικογενειακές αξίες, αναγκάζεται να μεταφέρει νέους καταναλωτές έξωθεν. Από εκείνες τις περιοχές, όπου λειτουργούν άλλα πρότυπα συμπεριφοράς. Έστω και από αυτούς να εισπραχθεί κάποιος τζίρος. Αυτή είναι μια καθοδικής πορείας σπείρα, η οποία αναποφεύκτως θα καταλήξει σε καταστροφή».

Εξ ου και το συμπέρασμα - η μόνη διέξοδος τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για το κοινωνικό σύνολο είναι «κατανόηση ότι η οικογένεια είναι η βασική αξία και όχι το εμπόρευμα ή μια υπηρεσία. Πρέπει να επενδύουμε πόρους σε αυτήν, οικονομικούς, ηθικούς, πρέπει να την προστατεύουμε και να την υποστηρίζουμε. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι και στις χώρες της Δύσεως, συνειδητοποιώντας ότι χωρίς την παραδοσιακή οικογένεια είναι αδύνατο το μέλλον της ανθρωπότητας». Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί τέτοιοι άνθρωποι στη Δύση, ακόμη και στις χώρες μας, ώστε να μπορέσουν να κάνουν κυρίαρχο τον θεσμό της οικογένειας και άλλες παραδοσιακές αξίες στην κοινωνία. Αντιθέτως, βλέπουμε πώς ο θεσμός της οικογένειας καταστρέφεται συστηματικά, αντικαθίσταται από κάθε είδους υποκατάστατα και διαστροφές, αλλά θα θέλαμε να πιστεύουμε ότι στο άμεσο μέλλον τα λόγια του Πατριάρχη Κύριλλου θα αποδειχθούν να είναι προφητικά και η ανθρωπότητα θα επιστρέψει στον παραδοσιακό τρόπο ζωής της και στις πραγματικές της αξίες.

Χωρίς την παραδοσιακή οικογένεια είναι αδύνατο το μέλλον της ανθρωπότητας

Πατριάρχης Κύριλλος

Μερικά γενικά συμπεράσματα

Πρώτον, σχετικά με τα ερωτήματα που τέθηκαν στον Παναγιώτατο Πατριάρχη Κύριλλο, βλέπουμε ότι η δυτική κοινωνία ενδιαφέρεται για την Ορθοδοξία. Από τον αρχηγό της μεγαλύτερης Τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το κοινό ενός από τα κορυφαία οικονομικά περιοδικά θέλει να μάθει πώς σχετίζεται η Εκκλησία με θεμελιώδη οικονομικά φαινόμενα: τοκογλυφία, κατανάλωση, κερδοφορία κ.λπ. Θέλουν μάλιστα να ακούσουν από τον Πατριάρχη ποιο οικονομικό μοντέλο πρέπει να υιοθετήσει η ανθρωπότητα.

Δεύτερον, εκπρόσωποι της σύγχρονης κοσμικής κοινωνίας και άνθρωποι με θρησκευτική κοσμοθεωρία μιλούν διαφορετικές γλώσσες, με την έννοια ότι έχουν διαφορετικές αξίες, διαφορετικές ιδέες για τους νόμους της ύπαρξης και διαφορετική άποψη για τους στόχους της ανθρώπινης ύπαρξης. Από τη μια, αυτό είναι ένα εμπόδιο στην επικοινωνία, αλλά από την άλλη, είναι η δυνατότητα κηρύγματος του Χριστιανισμού.

Τρίτον, είναι δυνατό και απαραίτητο να συνομιλήσουμε με εκπροσώπους της δυτικής κοινωνίας και φορείς της δυτικής φιλελεύθερης νοοτροπίας. Εξηγήστε τους τις θεμελιώδεις αρχές του Χριστιανισμού, αποκαλύψτε τους τις ευαγγελικές αλήθειες και ταυτόχρονα μην ασχοληθείτε με αυτό που το Ευαγγέλιο αποκαλεί «ρίχνοντας μαργαριτάρια μπροστά στα γουρούνια». Ναι, αυτό απαιτεί μια ορισμένη ικανότητα, αλλά τελικά, το ιεραποστολικό έργο δεν ήταν ποτέ εύκολο πράγμα.