Βατικανό και ομόφυλα ζευγάρια: είναι ευλογημένα ή όχι;

Με την ευκαιρία της «Ιουλιανής» γιορτής του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού, ο Πάπας Φραγκίσκος ενέκρινε τη Δογματική Διακήρυξη Fiducia supplicans, που συντάχθηκε από τη Διεύθυνση του Δόγματος της Πίστης. Στον πρόλογο του εγγράφου, αναφέρεται ότι γράφτηκε στο πλαίσιο της απάντησης της Κουρίας στην «dubia», δηλαδή ερωτήσεις σχετικά με την ευλογία των ενώσεων του ιδίου φύλου, την οποία δημοσίευσε η Κουρία το 2021. Το 2023, ο Πάπας Φραγκίσκος δημοσίευσε μια απάντηση στις επόμενες «dubia» που ζήτησαν ορισμένοι καρδινάλιοι από τον Πάπα. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με αυτές τις «dubias» στο άρθρο «Οι πέντε αμφιβολίες και οι πέντε απαντήσεις του Πάπα Φραγκίσκου». Μία από αυτές τις «dubia» αφορούσε τη δυνατότητα ευλογίας των ομοφυλοφιλικών ενώσεων. Ο Παπάς απάντησε υπεκφεύγοντας. Από τη μία πλευρά, δήλωσε το αμετάβλητο της παραδοσιακής άποψης του γάμου και, από την άλλη πλευρά, ξεκίνησε επιχειρήματα στο στυλ του «ποιοι είμαστε εμείς για να κρίνουμε;» Αυτή η προσέγγιση κατοχυρώνεται τώρα στη Διακήρυξη των Fiducia supplicans.

Το ζήτημα των ενώσεων μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου δεν είναι το κύριο θέμα αυτής της Διακήρυξης. Είναι αφιερωμένο στη μελέτη της έννοιας της «ευλογίας» ως τέτοιας. Αναλύονται διάφορες πτυχές, μορφές, έννοιες, τελετουργίες, λειτουργικές έννοιες και ούτω καθεξής. Και σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρεται το ζήτημα της ευλογίας των ομόφυλων ζευγαριών.

Η δήλωση της Διακήρυξης των Fiducia supplicans είναι αρκετά σαφής και ξεκάθαρη σχετικά με τη δέσμευσή της στην παραδοσιακή άποψη του γάμου. «Η Εκκλησία δεν έχει τη δύναμη να ευλογήσει μια ένωση μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου», λέει η παράγραφος 5 της Διακήρυξης. Και αυτή δεν είναι η μόνη τέτοια δήλωση. Οι παράγραφοι 4-6 δηλώνουν ότι «τελετουργίες και προσευχές που μπορεί να δημιουργήσουν σύγχυση μεταξύ του τι συνιστά γάμο» και «τι είναι αντίθετο με αυτόν» δεν επιτρέπονται. Καμία πράξη ιερέα δεν μπορεί να ερμηνευθεί με τέτοιο τρόπο ώστε «αυτό που δεν είναι γάμος να αναγνωρίζεται ως γάμος». Δηλώνει επίσης ότι σύμφωνα με το «αιώνιο καθολικό δόγμα», μόνο οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας στο πλαίσιο του γάμου μπορούν να είναι νόμιμες. Δηλαδή, η Διακήρυξη των Fiducia supplicans δηλώνει σαφώς ότι μόνο μια νομική ένωση μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας μπορεί να θεωρηθεί γάμος.

Υπάρχουν διάφορα είδη ευλογιών
Ένα σημαντικό μέρος της Διακήρυξης είναι αφιερωμένο στην αποσαφήνιση του τι είναι λειτουργική ευλογία. Και εδώ πάλι βλέπουμε τον ισχυρισμό ότι οι ενώσεις του ιδίου φύλου δεν μπορούν να λάβουν μια τέτοια ευλογία.

«Όταν, μέσω μιας ειδικής λειτουργικής τελετουργίας, γίνεται επίκληση μιας ευλογίας σε ορισμένες ανθρώπινες σχέσεις, είναι απαραίτητο το αντικείμενο της ευλογίας να μπορεί να αντιστοιχεί στους σκοπούς του Θεού, καθορισμένους  στη Δημιουργία και πλήρως αποκαλυφθέντες από τον Χριστό τον Κύριο. Για το λόγο αυτό, δεδομένου ότι η Εκκλησία θεωρούσε πάντοτε ηθικά επιτρεπτές μόνο τις σεξουαλικές σχέσεις που λαμβάνουν χώρα εντός του γάμου, δεν έχει την εξουσία να επικαλεστεί τη λειτουργική ευλογία της, όταν μπορεί με κάποιο τρόπο να οδηγήσει σε κάποια ηθική νομιμοποίηση μιας ένωσης που αξιώνει γάμο ή εξωσυζυγικών σεξουαλικών πρακτικών», αναφέρει η παράγραφος 11.

Και τότε, στις καλύτερες παραδόσεις του λατινικού σχολαστικισμού, αποδεικνύεται ότι εκτός από τη λειτουργική ευλογία, μπορεί επίσης να υπάρξει θεολογική και ποιμαντική ευλογία. Και εδώ αρχίζει η πλάκα. Αποδεικνύεται ότι είναι άλλο πράγμα να ευλογείς ως μέρος μιας λειτουργικής τελετουργίας και άλλο είναι απλώς να ευλογείς εκείνους που δείχνουν ότι «χρειάζονται τη σωτήρια παρουσία του Θεού». Και αυτός ο «άλλος» εκφράζει «μια έκκληση για τη βοήθεια του Θεού, ένα κάλεσμα να ζήσουμε καλύτερα». Και η Διακήρυξη, χωρίς την παραμικρή αμηχανία, δηλώνει ότι αυτή η ευλογία είναι «έξω από το λειτουργικό πλαίσιο» και ως εκ τούτου μπορεί να θεωρηθεί «στη σφαίρα του μεγαλύτερου αυθορμητισμού και ελευθερίας».

Οι συντάκτες της Διακήρυξης λένε ότι μπορεί να υπάρξει μια απλή ευλογία ως πράξη θρησκευτικής ηθικής, ως παράδειγμα «λαϊκής ευσέβειας». Υπάρχουν «αρκετές περιπτώσεις όπου οι άνθρωποι ζητούν αυθόρμητα μια ευλογία, είτε κατά τη διάρκεια ενός προσκυνήματος, σε ιερά ή ακόμα και στο δρόμο όταν συναντούν έναν ιερέα, και αυτές οι ευλογίες είναι για όλους. Κανείς δεν μπορεί να αποκλειστεί από αυτές».

Ας φανταστούμε μια κατάσταση: ένας ιερέας περπατά στο δρόμο, δύο νέοι άνδρες του ίδιου φύλου έρχονται σε αυτόν, ταπεινά σκύβουν τα κεφάλια τους, διπλώνουν τα χέρια τους και λένε: Ευλογείτε, πάτερ.

Φυσικά, ο πατέρας θα κάνει το σημείο του σταυρού πάνω τους με τον καθολικό τρόπο, και ίσως ακόμη και να πει μια σύντομη προσευχή. Φυσικά, πριν από αυτό, δεν θα τους κάνει μια ερώτηση: δεν είσαι γκέι, έτσι δεν είναι, αγαπητέ; Επίσης, δεν θα ανακαλύψει την ηθική τους κατάσταση και την παρουσία άλλων αμαρτωλών στιγμών στη ζωή τους. Κατανοώντας όλα αυτά τα σημεία, οι συντάκτες της Διακήρυξης των Fiducia supplicans λένε ότι μια τέτοια ευλογία «προσφέρεται σε όλους χωρίς να ζητηθεί τίποτα» και ότι η χορήγηση μιας τέτοιας ευλογίας «δεν πρέπει να απαιτεί την προηγούμενη ηθική τελειότητα» του αιτούντος την ευλογία ως προϋπόθεση.

Δηλαδή, ο πιο σκληρός αμαρτωλός μπορεί να ζητήσει μια τέτοια ευλογία και να τη λάβει. Αυτό δεν θα θεωρηθεί ως επικύρωση από την εκκλησία των πιθανών αμαρτιών και κακιών του.

Όλα αυτά φαίνεται να είναι σωστά, αλλά ένας προσεκτικός αναγνώστης της Διακήρυξης μπορεί ήδη να καταλάβει σε αυτό το στάδιο πού πηγαίνουν όλα. Στην αρχή, είπαν ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια λειτουργική ευλογία όταν η εκκλησία εγκρίνει κατηγορηματικά κάτι. Τότε είπαν ότι μπορεί να υπάρξει ποιμαντική ευλογία, όταν ο ηθικός χαρακτήρας ενός ανθρώπου δεν διευκρινίζεται, αλλά απλώς ευλογείται για όλα τα καλά πράγματα. Και τότε γίνεται το επόμενο βήμα: τι γίνεται αν οι άνθρωποι ζητήσουν μια τέτοια ποιμαντική ευλογία, αλλά ταυτόχρονα δηλώσουν ότι είναι ζευγάρι του ιδίου φύλου; Τι πρέπει να κάνει ένας ιερέας; Να αρνηθεί, να τραβήξει πίσω το χέρι που υψώθηκε για το σημείο του σταυρού; Να πει ότι επειδή είσαι έτσι, δεν υπάρχει καθόλου ευλογία για σένα; Λοιπόν, φυσικά, το συμπέρασμα είναι ότι δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Εξάλλου, αυτό δεν είναι κάποιο είδος ιεροτελεστίας, ειδικά λειτουργικής. Έτσι, μια απλή εκδήλωση της ευσέβειας των ανθρώπων.

Ταυτόχρονα, οι επιδέξιοι ψυχολόγοι του Βατικανού σκιαγραφούν μια ειδυλλιακή εικόνα ενός τέτοιου ομόφυλου ζευγαριού που «αν και βρίσκονται σε μια ένωση που δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να συγκριθεί με το γάμο, είναι πρόθυμοι να εμπιστευτούν τον εαυτό τους στον Κύριο και το έλεός Του για να Τον καλέσουν για βοήθεια και να οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση του σχεδίου αγάπης και αλήθειας Του».

Δεν είναι όμορφο; Είμαστε φτωχοί αδύναμοι αμαρτωλοί, δεν προσποιούμαστε τίποτα, αλλά επιθυμούμε να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας στον Κύριο και στο έλεός Του, θα μας απορρίψετε;

Οι ακόλουθες παράγραφοι της δήλωσης ασκούν ακόμη μεγαλύτερη πίεση στο έλεος.

Μέχρι δακρύων. Έτσι, στις παραγράφους 31-41 λέγεται ότι μια τέτοια ποιμαντική ευλογία ανοίγει τη δυνατότητα ελέους και ουράνιων ευλογιών σε τέτοια ζευγάρια, είναι ένα σημάδι για εκείνους που, «αναγνωρίζοντας τους εαυτούς τους ως άπορους που χρειάζονται τη βοήθειά Του, δεν ισχυρίζονται ότι νομιμοποιούν τη δική τους κατάσταση, αλλά ζητούν να εμπλουτιστούν με όλα όσα είναι αληθινά, καλά και ανθρωπίνως πολύτιμα στη ζωή και τις σχέσεις τους. Θεραπεύονται και εξυψώνονται από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος».

Και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η Διακήρυξη των Fiducia supplicans καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι δυνατόν να ευλογηθούν τα ομόφυλα ζευγάρια, μπορεί κανείς ακόμη και να προσευχηθεί γι' αυτούς, αρκεί να μην ερμηνεύεται ως λειτουργική ευλογία. «Στη σύντομη προσευχή που προηγείται αυτής της αυθόρμητης ευλογίας, ο χειροτονημένος διάκονος μπορεί να ζητήσει από τους ανθρώπους να έχουν ειρήνη, υγεία, πνεύμα υπομονής, διαλόγου και αμοιβαίας βοήθειας, αλλά και το φως του Θεού και τη δύναμη να κάνουν πλήρως το θέλημά Του», λέει η παράγραφος 38. Και στην επόμενη παράγραφο, υπάρχει και πάλι μια προειδοποίηση ότι αυτή η ευλογία «δεν πρέπει ποτέ να δίνεται ταυτόχρονα με, ή ακόμη και σε σχέση με, τελετές συμφώνου συμβίωσης. Επίσης, δεν πρέπει να γίνεται με τη χρήση ρούχων, χειρονομιών ή λέξεων κατάλληλων για έναν γάμο». Δηλαδή, αν ένα γκέι ζευγάρι έρχεται με συνηθισμένα ρούχα, τότε η ευλογία μπορεί να δοθεί, αλλά αν είναι με νυφικά ή κοστούμια, τότε δεν είναι.

Οι τελευταίες παράγραφοι της Διακήρυξης δηλώνουν ότι «ακόμη και όταν η σχέση ενός ατόμου με τον Θεό αμαυρώνεται από την αμαρτία, μπορεί πάντα να ζητήσει ευλογία απλώνοντας το χέρι του στον Θεό».

Τι συμβαίνει με τη Διακήρυξη
Ποια είναι η παραπλάνηση αυτής της προσέγγισης;

Σε μια μάλλον λεπτή αντικατάσταση των εννοιών. Μια ένωση ομοφυλοφίλων δεν πρέπει να ευλογείται, καθώς έρχεται σε αντίθεση με το καθολικό δόγμα του γάμου. Αλλά ένα ομόφυλο ζευγάρι μπορεί να ευλογηθεί, επειδή είναι μια εκδήλωση ελέους στον αμαρτωλό και στο άτομο γενικά. Εάν η Απάντηση του 2021 στην Καταδίκη του Δόγματος της Πίστης μιλά για την αδυναμία ευλογίας των ενώσεων του ιδίου φύλου (των ενώσεων ατόμων του ίδιου φύλου), τότε η τρέχουσα Δήλωση   της Διακήρυξης των Fiducia supplicans, χωρίς να έρχεται επίσημα σε αντίθεση με αυτόν τον ορισμό, δηλώνει τη δυνατότητα ευλογίας ζευγαριών του ιδίου φύλου. Αλλά ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός ζευγαριού και μιας ένωσης;

Γιατί η Διακήρυξη δεν λέει ότι τα άτομα σε μια σοδομιστική σχέση μπορούν να έρθουν κάτω από την ευλογία ως δύο μόνο άτομα και να λάβουν την ευλογία όλων όσων είναι καλά; Γιατί η Διακήρυξη τονίζει ότι πρόκειται για ζευγάρι; Επειδή το καθήκον της είναι να καταστήσει δυνατή την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών ως τέτοια, και όχι μόνο ατόμων μη παραδοσιακού προσανατολισμού. Αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια καλοπροαίρετη στάση απέναντι στις σχέσεις του ιδίου φύλου, μόνο με διαφορετική διατύπωση.

Όταν η Σύνοδος για το Δόγμα της Πίστης εξέδωσε ένα έγγραφο το 2021 σχετικά με την αδυναμία ευλογίας των ενώσεων του ιδίου φύλου, θεωρήθηκε ως νίκη για τους συντηρητικούς κύκλους στο Βατικανό που αντιτίθενται στον Πάπα Φραγκίσκο και τους φιλελεύθερους υποστηρικτές του. Οι αντιδράσεις σε αυτό το έγγραφο στον καθολικό κόσμο ήταν ανάμεικτες. Κάποιοι το δέχτηκαν θετικά, ενώ άλλοι απογοητεύτηκαν. Φαινόταν στους τελευταίους ότι οι ελπίδες τους να αλλάξουν την καθολική διδασκαλία στον τομέα του γάμου προς την κατεύθυνση της επιθυμητής φιλελευθεροποίησης μπορεί να ήταν μάταιες βραχυπρόθεσμα. Η δήλωση της Διακήρυξης των Fiducia supplicans έχει ως στόχο να κατευνάσει αυτά τα συναισθήματα, να δείξει στους LGBT υποστηρικτές ότι η Καθολική Εκκλησία δεν τους απορρίπτει και κινείται προς τη «σωστή» κατεύθυνση.

Σήμερα, στην Καθολική Εκκλησία, υπάρχει μια έντονη μάχη μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών. Κάποιοι λένε ότι έχει έρθει η ώρα για κάθε είδους φιλελευθεροποίηση, ότι χωρίς την αναγνώριση των ΛΟΑΤ ατόμων, τη γυναικεία ιεροσύνη, την άδεια για άμβλωση, ευθανασία και άλλα πράγματα, ο καθολικισμός απειλείται με πλήρη εξαφάνιση, αφού δεν θα ανταποκριθεί στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Άλλοι λένε ότι η Καθολική Εκκλησία πρέπει να παραμείνει πιστή στην ηθική διδασκαλία της, ότι η φιλελευθεροποίηση δεν θα βοηθήσει στην αποτροπή της διαδικασίας εκκοσμίκευσης της κοινωνίας, αλλά θα κάνει μόνο την Εκκλησία ένα υπάκουο όργανο του δημόσιου αισθήματος. Αυτός ο αγώνας μπορεί ακόμη και να απειλήσει την ενότητα της Καθολικής Εκκλησίας μακροπρόθεσμα. Διαβάστε περισσότερα σχετικά με αυτό στο άρθρο «Θα συμβεί η διάσπαση του Καθολικισμού το 2023;». Το άρθρο γράφτηκε το 2021 και υποδηλώνει ότι το 2023 το Βατικανό θα αναγκαστεί να επιλέξει ένα από τα δύο πράγματα: είτε να αναγνωρίσει τον γάμο ομοφυλοφίλων, είτε να απορρίψει μια τέτοια πιθανότητα. Η έλευση της Διακήρυξης Fiducia supplicans είναι μια απελπισμένη προσπάθεια να καθίσουν σε δύο καρέκλες, για να ικανοποιήσουν τόσο τους συντηρητικούς όσο και τους υποστηρικτές των ΛΟΑΤ.

Μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτή η προσπάθεια θα είναι ανεπιτυχής. Οι συντηρητικοί εύλογα θα ρωτήσουν ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός ζευγαριού και μιας ένωσης και θα κατηγορήσουν το Βατικανό ότι προωθεί την αναγνώριση των ενώσεων / ζευγαριών του ιδίου φύλου με αυτόν τον τρόπο. Και οι φιλελεύθεροι θα εξοργιστούν από τη μεσοβέζικες λύσεις και θα απαιτήσουν από το Βατικανό να αναγνωρίσει πλήρως τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στον γάμο. Επιπλέον, κατά κανόνα, είναι πολύ ευαίσθητοι σε διάφορες «παραβιάσεις» των δικαιωμάτων τους και επομένως δεν θα ικανοποιηθούν με μια κατάσταση όπου τα παραδοσιακά ζευγάρια λαμβάνουν λειτουργική ευλογία, ενώ τα ομόφυλα ζευγάρια λαμβάνουν μόνο θεολογική και ποιμαντική ευλογία. Σε κάθε περίπτωση, το Βατικανό αργά ή γρήγορα θα πρέπει να κάνει μια ξεκάθαρη επιλογή.

Το ουκρανικό πλαίσιο
Θα ευλογήσουν οι Ουκρανοί Ρωμαιοκαθολικοί και οι Ελληνοκαθολικοί τα ομόφυλα ζευγάρια;

Ο Oleksandr Yazlovetsky, βοηθός επίσκοπος της επισκοπής Kyiv-Zhytomyr της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην Ουκρανία, δήλωσε ότι εάν ένα ζευγάρι του ιδίου φύλου ζητήσει μια ευλογία «για να αποφασίσει να αλλάξει ριζικά την αμαρτωλή ζωή του», θα τη λάβει και πρόσθεσε ότι «το έχουμε κάνει μέχρι στιγμής». Αλλά αν αυτό έχει γίνει πριν, τότε ποιο είναι το νόημα της Διακήρυξης των Fiducia supplicans; Είναι πιθανό ότι ο Alexander Yazlovetsky απλά δεν διάβασε προσεκτικά τη Διακήρυξη, επειδή δεν υπάρχουν προϋποθέσεις ότι μια ευλογία απαιτεί μια απόφαση για να αλλάξει ριζικά την αμαρτωλή ζωή κάποιου, πράγμα που πιθανώς σημαίνει την απόφαση να σταματήσει να εμπλέκεται στην αμαρτία του σοδομισμού.

Αλλά τότε δύο σοδομίτες δεν θα είναι πλέον ζευγάρι, θα είναι μόνο δύο άνθρωποι, και η Διακήρυξη μιλά για ομόφυλα ζευγάρια. Για όσους δεν το έχουν καταλάβει ακόμα:

Η δήλωση της Διακήρυξης των Fiducia supplicans μιλά για τη δυνατότητα ευλογίας ενός ζευγαριού σοδομιτών (ομόφυλων ζευγαριών) που δεν σκοπεύουν να τερματίσουν τη σχέση τους.

Εάν ένα γκέι ζευγάρι έρθει στον Alexander Yazlovetsky και ζητήσει μια ευλογία, θα τεθεί σε μια πολύ δύσκολη θέση. Οι εκπρόσωποι των Ουνιτών δεν έχουν ακόμη μιλήσει, αλλά η Διακήρυξη που εγκρίθηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο είναι δεσμευτική για όλους τους Καθολικούς, και επομένως και για αυτούς.

Στην ουσία, βλέπουμε τη διαδικασία ανοίγματος του παραθύρου Overton. Στην αρχή, μόνο λόγια έγκρισης για τα ΛΟΑΤ άτομα, στη συνέχεια μια ποιμαντική ευλογία, τότε, πιθανότατα, θα υπάρξει λειτουργική, πρώτα με την προϋπόθεση «σε εξαιρετικές περιπτώσεις», στη συνέχεια χωρίς αυτήν και ούτω καθεξής. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι στον καθολικισμό η διαδικασία κινείται προς την πλήρη αναγνώριση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ατόμων. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί θα πρέπει να το γνωρίζουν αυτό και θα πρέπει να εξαχθούν συμπεράσματα στο πλαίσιο των εκκλήσεων για ένωση με τους Ελληνοκαθολικούς που προέρχονται από το στόμα ορισμένων εκπροσώπων των αρχών.

Λένε ότι θα είναι καλό αν όλοι είναι ενωμένοι. Αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αυτή η ενότητα στο μέλλον θα σημαίνει επίσης την αναγνώριση των ΛΟΑΤ ατόμων. Εάν οι «ενοποιητές» δεν ντρέπονται για αυτό, δεν υπάρχει πρόβλημα. Αλλά ένας χριστιανός, που βρίσκεται μέσα στο σωτήριο φράχτη της Εκκλησίας, δεν θα μπορέσει να δεχτεί κάτι τέτοιο με οποιοδήποτε πρόσχημα.