Οικουμενισμός υπό το πρόσχημα της αγάπης: πού είναι η γραμμή του συμβιβασμού;
Ακούμε όλο και περισσότερο εκκλήσεις προς όλους τους Χριστιανούς να «ενωθούν». Ο λόγος είναι η αγάπη. Αλλά τι κρύβεται πίσω από αυτές τις εκκλήσεις, και μπορούμε να μιλήσουμε για αγάπη εκεί που δεν υπάρχει Αλήθεια;
Τον Νοέμβριο του 2024, πραγματοποιήθηκε Λειτουργία στην Καθολική Εκκλησία της Επισκοπής San Cristóbal de Las Casas στο Μεξικό, συμπεριλαμβανομένων ειδωλολατρικών τελετουργιών των Μάγια. Τα κεφάλια των μοναχών και των καθολικών ιερέων ήταν στολισμένα με στεφάνια λουλουδιών και οι συμμετέχοντες στη λειτουργία μετέφεραν ένα μεγάλο καζάνι με στροβιλιζόμενο θυμίαμα κοντά στον βωμό. Πριν από μερικά χρόνια, κατά τη διάρκεια μιας χριστουγεννιάτικης συναυλίας που διοργάνωσε η Εκκλησία για την Καθολική Εκπαίδευση, έγινε μια τελετή «κατήχησης» για την Pachamama, την ειδωλολατρική θεότητα των Ίνκας. Νωρίτερα ακόμη, μια πομπή και μια ειδωλολατρική τελετή που ονομάζεται «τελετουργικό της καύσης του σοφού» πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη από αντιπροσώπους της Συνόδου των Καθολικών Επισκόπων του Αμαζονίου.
Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα τέτοιων τελετών που πραγματοποιούνται στην Καθολική Εκκλησία και σε άλλες χριστιανικές ομολογίες. Από την άλλη πλευρά, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια αυξανόμενη ενσωμάτωση της LGBT ιδεολογίας στα χριστιανικά δόγματα. Θα μπορούσε κανείς να θυμηθεί την αμφιλεγόμενη απόφαση της RCC του Dicastery for the Doctrine of the Faith (DDF), η οποία επέτρεπε την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών. Μεταξύ των Προτεσταντών, η υποστήριξη των ομοφυλοφιλικών σχέσεων έχει γίνει σχεδόν ο κανόνας. Όλα αυτά τα φαινόμενα μέσα στα χριστιανικά δόγματα εξηγούνται ως ανάγκη επίδειξης υποστήριξης, σεβασμού και αγάπης προς τον πλησίον.
Ταυτόχρονα, σε έναν κόσμο όπου ο σχετικισμός, η προσαρμοστικότητα και η απλοποίηση κυριαρχούν εδώ και καιρό, οι εκκλήσεις για ένωση όλων των Χριστιανών γίνονται όλο και πιο έντονες. Αυτές οι εκκλήσεις δεν προέρχονται μόνο από Προτεστάντες ή Καθολικούς, όπως είναι αναμενόμενο, αλλά και από ορισμένους Ορθόδοξους Χριστιανούς.
Για παράδειγμα, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν μιλά πλέον απλώς για την αναγκαιότητα (και ακόμη και το αναπόφευκτο) της ενότητας μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών. Έχει μάλιστα ορίσει ημερομηνία έναρξης αυτής της διαδικασίας – το Πάσχα του 2025. Εν τω μεταξύ, οι δογματικές διαφορές και η κανονική δομή της Ορθόδοξης Εκκλησίας απλώς αγνοούνται από αυτούς τους «ενοποιητές». Παρουσιάζουν τα δόγματα της Εκκλησίας ως κάτι παρόμοιο με τον Φαρισαϊσμό, το οποίο φαίνεται πολύ μη ελκυστικό σε σύγκριση με το δελεαστικό σύνθημα: «Το κύριο πράγμα είναι η αγάπη!»:
Και πράγματι, ο Χριστός δίδαξε και την αγάπη και την ενότητα. Αλλά πού βρίσκεται η γραμμή μεταξύ της γνήσιας προσπάθειας για ενότητα στον Χριστό και της επικίνδυνης διάλυσης των θεμελίων της πίστης, που απειλεί με πνευματική καταστροφή όποιον βλέπει το δόγμα απλώς ως ένα ιστορικό τεχνούργημα;
Αυτό δεν είναι άσκοπη εικασία. Ουσιαστικά μπορούμε να πούμε ότι αυτό το ερώτημα έχει αποκτήσει ύψιστη σημασία για κάθε Ορθόδοξο Χριστιανό προσωπικά. Άλλωστε, δεν πρόκειται για δευτερεύουσες θεολογικές «αποχρώσεις» που αφορούν, για παράδειγμα, την κατανόηση του δόγματος της Ενσάρκωσης, αλλά για το ίδιο το θεμέλιο της πίστης μας. Τελικά είναι θέμα σωτηρίας της ψυχής μας. Γι' αυτό μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μια επιφανειακή προσέγγιση στο ζήτημα της ενότητας μπορεί να οδηγήσει στις πιο σοβαρές συνέπειες – την απώλεια της Οδού, της Αλήθειας και της Ζωής.
Ενότητα εν Χριστώ
Ας θυμηθούμε ότι ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός προσευχήθηκε για την ενότητα των μαθητών Του: «ώστε να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι ενωμένος μ’ εμένα κι εγώ μ’ εσένα. Να είναι κι αυτοί ενωμένοι μ’ εμάς, κι έτσι ο κόσμος να πιστέψει ότι μ’ έστειλες εσύ» (Ιωάννης 17:21). Όμως, αυτή η ενότητα δεν είναι μια απρόσωπη ομοιομορφία, δεν είναι η διαγραφή της ατομικότητας, αλλά η ενότητα στην Αλήθεια, η ενότητα στην πίστη που μας παρέδωσαν οι άγιοι απόστολοι και διατηρήθηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Υπό αυτή την έννοια, η ενότητα στην πλάνη δεν είναι ένας δρόμος προς τον Θεό, αλλά ένας δρόμος μακριά από Αυτόν, στην άβυσσο. Αυτό είναι σημαντικό να το κατανοήσουμε, καθώς η προσπάθεια για ψεύτικη ενότητα μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση από την αλήθεια.
Όπως ακριβώς η προσπάθεια να θεραπεύσει όλους τους «διχασμούς» όχι μέσω της διόρθωσης των στρεβλώσεων αλλά με την ισοπέδωση των νοημάτων. Δηλαδή, όταν οι άνθρωποι μιλούν για «ενότητα» μεταξύ όλων των Χριστιανών, συχνά παραμελούν το γεγονός ότι αληθινοί Χριστιανοί μπορούν να είναι μόνο αυτοί που ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να μιλά για ενότητα με όσους δεν έχουν σχέση με την Εκκλησία. Μπορούν μόνο να ενωθούν μαζί της.
Από την άλλη, όσοι μιλούν για την αγάπη ως τον μοναδικό λόγο της «ενότητας» ξεχνούν ότι ο Χριστός δεν κήρυξε την αγάπη σε σχέση με το ψέμα. Θυμηθείτε τα λόγια Του: «Δεν ήρθα για να φέρω ειρήνη, αλλά σπαθί». Τι εννοούν; Ότι ο Κύριος διαχωρίζει την Αλήθεια από το ψέμα αντί να προσπαθεί να τα ενώσει. Ο Απόστολος Παύλος είναι σαφέστατος επ' αυτού: «Ποία συννενόησις και συμφωνία μεταξύ Χριστού και διαβόλου; Τι κοινόν ημπορεί να έχη ένας πιστός με έναν άπιστον;». (2 Κορ. 6:15). Αυτό είναι το ερώτημα που πρέπει να κάνουμε και εμείς στον εαυτό μας.
Πού είναι η Εκκλησία του Χριστού;
Να θυμίσουμε ότι ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος, γνωστός για τη σοφία και τη βαθιά κατανόηση της Παράδοσης, προειδοποίησε για τον κίνδυνο να αποκαλούνται «εκκλησίες» οι ετερόδοξες ομολογίες. Για τον λόγο αυτό αρνήθηκε να υπογράψει το τελικό κείμενο του εγγράφου του Συμβουλίου Κρήτης με τίτλο «Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο».
«Η Ορθόδοξη Εκκλησία, προσευχόμενη διαρκώς για την «ενότητα όλων», έχει κατά νου την επιστροφή και την ενότητά μας με όλους εκείνους που αποκόπηκαν και χωρίστηκαν από αυτήν – αιρετικούς και σχισματικούς, που την αφήνουν και επιστρέφουν με μετάνοια, έγραψε ο Μητροπολίτης το 2016. Η Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού δεν κατέστρεψε ποτέ την «ενότητα της πίστης και της κοινωνίας στο Άγιο Πνεύμα» και δεν αποδέχεται τη θεωρία της αποκατάστασης της ενότητας των «πιστών στον Χριστό», γιατί πιστεύει ότι η ενότητα των πιστών στον Χριστό υπάρχει ήδη στην ενότητα όλων των βαπτισμένων παιδιών μεταξύ τους και με τον Χριστό στην αληθινή μας πίστη, την οποία δεν έχουν οι αιρετικοί και οι σχισματικοί, επομένως η Εκκλησία προσεύχεται για μετάνοια και επιστροφή τους στην Ορθοδοξία».
Ο Μητροπολίτης Αθανάσιος σημειώνει ότι η φράση «αποκατάσταση της χριστιανικής ενότητας» στα έγγραφα της Συνόδου είναι λάθος, γιατί η Εκκλησία ποτέ δεν έχασε την ενότητά της με τον Κύριο και επομένως δεν χρειάζεται να επιδιώκει αυτήν την ενότητα.
Με άλλα λόγια, εμείς, όντας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, είμαστε ήδη ενωμένοι με τον Θεό. Μεταλαμβάνουμε τα Ιερά Μυστήρια του Χριστού, εξομολογούμαστε και συμμετέχουμε σε άλλα μυστήρια. Τι όφελος θα μας φέρει η ενότητα με εκείνους που κάποτε έφυγαν από την Αλήθεια;
Ας μας αποκαλούν αλαζονικούς «Φαρισαίους», ας λένε ότι η θέση μας είναι εγωιστική, ότι μας λείπει η αγάπη κ.λπ. Δεν είναι όμως αληθινός εγωισμός να απορρίπτουμε την εμπειρία των δύο χιλιάδων ετών της Εκκλησίας, την εμπειρία των αγίων πατέρων, το αίμα των μαρτύρων; Απλώς ζούμε όσα οι γενιές πριν από εμάς έζησαν, όσα έζησαν οι Χριστιανοί τους οποίους η Εκκλησία δόξασε μεταξύ των αγίων. Ήταν όλοι Φαρισαίοι, εγωιστές και αγνοούντες την αγάπη;
Το στοίχημα του Πασκάλ
Ο διάσημος Γάλλος μαθηματικός Blaise Pascal, από τον οποίο ονομάζεται η μονάδα πίεσης και μία από τις γλώσσες προγραμματισμού, ήταν ένας βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος και χριστιανός στοχαστής. Στο έργο του «Σκέψεις για τη θρησκεία και άλλα θέματα», υπάρχει μια ενότητα με τίτλο «Είναι πιο σοφό να πιστεύεις από το να μην πιστεύεις σε όσα διδάσκει η χριστιανική θρησκεία», που αργότερα έγινε γνωστό ως «Το στοίχημα του Πασκάλ». Σε αυτό, ο μαθηματικός με τη βοήθεια του λογικού συλλογισμού αποδεικνύει ότι η ζωή σύμφωνα με τους κανόνες της πίστης, αν και πιο δύσκολη (από τη ζωή ενός αλλόπιστου) λόγω νηστειών και άλλων περιορισμών, αλλά το πιθανό «κέρδος» σε περίπτωση η ύπαρξη του Θεού, είναι απείρως μεγάλη – σωτηρία της ψυχής, αιώνια ζωή.
«Τι διακινδυνεύετε κάνοντας αυτή την επιλογή; (ζώντας στην Εκκλησία – Εκδ.)» γράφει ο Πασκάλ. «Θα γίνεις πιστός, ειλικρινής, ταπεινός, ευγνώμων, καλός άνθρωπος, ικανός για ειλικρινή, αληθινή φιλία. Ναι, φυσικά, οι χαμηλές απολαύσεις - φήμη, αισθησιασμός - θα σου στερηθούν, αλλά δεν θα κερδίσεις τίποτα σε αντάλλαγμα; να σου πω, θα κερδίσεις πολλά ακόμα και σε αυτή τη ζωή, και με κάθε βήμα στο επιλεγμένο μονοπάτι, το κέρδος σου θα γίνεται όλο και πιο σίγουρο, και όλα αυτά στα οποία εναντιώθηκες θα φαίνονται όλο και πιο ασήμαντα σε σύγκριση με τα βέβαια και άπειρο κέρδος που έχεις πετύχει».
Ταυτόχρονα, η ζωή χωρίς πίστη, σύμφωνα με τον Πασκάλ, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, καθώς η πιθανή «απώλεια» στην περίπτωση που υπάρχει ο Θεός είναι απείρως μεγάλη – αιώνιο μαρτύριο.
Μερικοί θεολόγοι επικρίνουν τον μαθηματικό ότι υπεραπλουστεύει, μειώνοντας ένα ζήτημα καθολικής κλίμακας στο επίπεδο «κέρδους/απώλειας». Δεν είναι όμως ο πραγματισμός η κύρια κινητήρια δύναμη του σύγχρονου κόσμου μας; Και δεν μπορούμε να προβάλουμε το Στοίχημα του Πασκάλ στο θέμα της ένωσης/μη ένωσης της Εκκλησίας με «τον υπόλοιπο κόσμο»;
Τι κερδίζει ένας Ορθόδοξος Χριστιανός αρνούμενος τη μηχανική ένωση με άλλα δόγματα, τα οποία κάποτε ξέφυγαν από την Εκκλησία; Τίποτα στη ζωή του δεν θα αλλάξει. Θα συνεχίσει να υπηρετεί τον Θεό όπως πολλές γενιές πριν από αυτόν. Και αν ακολουθήσει όσα διδάσκει η Εκκλησία, θα λάβει αιώνια ζωή μετά τον φυσικό θάνατο. Τι χάνει; Οι «απώλειες» μπορεί να περιλαμβάνουν καταδίκη και κριτική από άλλα δόγματα, καθώς και, πιθανότατα, από τον κοσμικό κόσμο.
Τι κερδίζει ένας Ορθόδοξος Χριστιανός συμφωνώντας στην ένωση; Τη θερμή έγκριση του κοσμικού κόσμου. Τι χάνει; Την Αλήθεια για την οποία πολλοί μάρτυρες έδωσαν τη ζωή τους χωρίς δισταγμό. Μπορεί να είναι σίγουρος ότι σε μια τέτοια «μεταρρυθμισμένη» Εκκλησία, θα μπορέσει να λάβει τη σωτηρία της ψυχής του; Όχι, δεν μπορεί. Επιπλέον, μετά την ενοποίηση, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί θα κληρονομήσουν ολόκληρο το «παρασκήνιο» του υπόλοιπου χριστιανικού κόσμου: παγανιστικές τελετουργίες στις εκκλησίες, «γάμους» ομοφυλόφιλων και γυναικών «ιερέων», καθώς και βαθιά εξάρτηση από τον κοσμικό κόσμο.
Με άλλα λόγια, δεν κερδίζουμε τίποτα. Όμως χάνουμε πολλά.
Συμπεράσματα
Ας σημειωθεί ότι όλα τα επιχειρήματα που παρουσιάζονται εδώ δεν αποτελούν έκκληση για εχθρότητα ή αντιπαλότητα προς τους μη Ορθόδοξους Χριστιανούς. Ο Απόστολος Παύλος διδάσκει: «Όσο εξαρτάται από σας, να ζείτε ειρηνικά με όλους» (Ρωμαίους 12:18). Αντίθετα, επιθυμούμε πολύ την ενότητα. Ενότητα όμως εν Χριστώ, όχι στα πάθη αυτού του κόσμου. Γιατί, κατά την κατανόησή μας, η αληθινή αγάπη δεν μπορεί να είναι χωρίς αρχές ή αδιάφορη για την Αλήθεια. Δεν μπορεί να βασίζεται στην αποκήρυξη των δογμάτων της πίστης και των ηθικών αρχών για χάρη ενός φευγαλέου «πολιτικού παραδείγματος». Η αληθινή χριστιανική αγάπη δεν προσπαθεί να διαγράψει τα όρια μεταξύ Αλήθειας και λάθους, αλλά να οδηγήσει όσους βρίσκονται σε πλάνη στη γνώση της Αλήθειας, στην κοινωνία με τον Θεό. Το καθήκον μας δεν είναι να συμβιβαζόμαστε με το ψέμα, αλλά να δίνουμε μαρτυρία για τον Χριστό και την αλήθεια Του.
Επομένως, δεν πρέπει να ακολουθούμε τυφλά ψεύτικες εκκλήσεις για ενότητα με οποιοδήποτε κόστος, αλλά να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να επαναφέρουμε αυτούς που έχουν απομακρυνθεί από την ενότητα της πίστης στον οίκο της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Η ενότητα δεν πρέπει να είναι σε συμφιλίωση με το ψέμα, αλλά σε συμφιλίωση με τον Θεό. Σε αυτό –στην πίστη στην αλήθεια, και όχι στον απερίσκεπτο συμβιβασμό– βρίσκεται το αληθινό πνευματικό όφελος, η εγγύηση της σωτηρίας μας και η πορεία προς την αληθινή εν Χριστώ ενότητα.
