ვიქტორ ელენსკი, ვინ არის ის? ლენინისტი თუ ნაციონალისტი?

ვიქტორ ელენსკი იბრძოდა ეკლესიის წინაარმდეგ სსრკ-ს დროს, იბრძვის თავისუფალ უკრაინაშიც. ფოტო: СПЖ

ჩვენ ვცხოვრობთ დროში, როცა საბჭოთა რეჟიმის დანაშაულები და თავად კომუნისტური იდეოლოგია დაგმობილია. ქუჩებს სახელი გადაერქვა, ძეგლები იშლება, ისტორიული მოვლენებისადმი დამოკიდებულება იცვლება. ეს ასევე ეხება ეკლესიის თემას. დღეს უამრავი დოკუმენტური მტკიცებულება არსებობს, რომელიც ადასტურებს, რომ ბოლშევიკებმა აშკარა დანაშაულები ჩაიდინეს: მათ დახვრიტეს ათიათასობით სასულიერო პირი და მორწმუნე, დაანგრიეს ასობით ეკლესია და დევნიდნენ მრევლს.

ლენინი თავის ქვეშევრდომებისგან ითხოვდა „რაც შეიძლება მალე მოეღოთ ბოლო მღვდლებისა და რელიგიისთვის“. ბოლშევიკების ლიდერის გეგმის მიხედვით, სამღვდელოების წარმომადგენლები უნდა „დაპატიმრებულნი იყვნენ როგორც კონტრრევოლუციონერები და დივერსანტები, დაეხვრიტათ უმოწყალოდ და ყველგან. და რაც შეიძლება მეტი“.

და როგორც ჩანს, ახლა ყველასთვის ცნობილია ლენინისა და ბოლშევიკების დანაშაულები. მაგრამ რას იტყვით, თუ ჩვენ გამოვაცხადებთ, რომ ადამიანები, რომლებიც ავრცელებდნენ ლენინის „ეკლესიურ“ იდეებს სსრკ-ში დღეს განსაზღვრავენ სახელმწიფოს პოლიტიკას ეკლესიასთან ურთიერთობაში? მხოლოდ არა საბჭოთა სახელმწიფოს, არამედ უკრაინულის. რომ უმაღლეს პოსტებს იკავებენ. თქვენ იტყვით - აბსურდია? მაგრამ არა.

„არ შეიძლება არ გაგაოცოს ლენინის აზროვნების მასშტაბებმა და სიღრმე,, მისმა გენიალურობამ.“

„მარქსისტულ-ლენინური თეორია გვაძლევს ინსტრუმენტებს კაცობრიობის სულიერ სფეროში შეღწევის მიზნით“, - გვეუბნება ეს ადამიანი. – არ შეიძლება არ გაგაოცოს ლენინის აზრის მასშტაბებმა და სიღრმემ, მისმა გენიალურობამ.

ამ სტრიქონების ავტორია ვიქტორ ელენსკი, სახელმწიფო ეთნოპოლიტიკის სამსახურის ხელმძღვანელი. 1980-იანი წლების ბოლოს ის იყო მეცნიერული ათეისტური პროპაგანდის ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური რუპორი.

მან დაგმო ებრაელი სიონისტები, ქადაგებდა სსრკ-ში პროტესტანტების თავისუფალ ცხოვრებაზე, მაგრამ, ალბათ, მისი ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ნამუშევარია "უკრაინის სსრ-ში განკარგულება "ეკლესიის სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესახებ და სკოლების ეკლესიისგან გამოყოფის შესახებ "სოციალისტური მშენებლობის პირველ წლებში."

მასში ელენსკი ღაღადებდა ლენინის გადაწყვეტილებების პანეგირიკაზე ეკლესიის დანგრევისა და გაძარცვის,ზოგადად, და მიუხედავად იმისა, რომ ეს თეზისები დღეს ველურად გამოიყურება, ისინი, სრულად შეესაბამება იმას, რასაც ელენსკი ახორციელებს, როგორც "რელიგიის ხელმძღვანელი" უკრაინაში.

სასულიერო პირები და ბერები - იმპერიალისტების აგენტები არიან

„რევოლუციის შემდეგ რეაქციული სამღვდელოება და ბერები გახდნენ უცხოური ინტერვენციის აგენტები, ხოლო საბჭოთა ჯარების ძურგს უკან მდებარე მონასტრები გადაიქცნენ ბანდების დასაყრდენებად, პოგრომისა და ანტისემიტური აგიტაციის კერებად“, - წერს ელენსკი ეკლესიის შესახებ. მისი გზავნილი ნათელია - ეკლესიის მსახურნი არიან საბჭოთა ხელისუფლების მტრები, "კონტრა".

დაახლოებით იგივე, თუმცა უფრო დიპლომატიურად (მოვალეობა ავალდებულებს), ელენსკი დღესაც საუბრობს ეკლესიაზე: „ყველა თანამშრომელი-მღვდელი სწორედ ამ გარემოდან მოდის, სწორედ ამ ეკლესიიდან. მაგრამ კიდევ ერთხელ, ეს პრობლემა არ არის მთავარი. და რაც მთავარია, ეკლესია დიდი ხანია წამლავს გონებას“.

დღეს ყველას კარგად ესმის, რომ 100 წლის წინ უკრაინაში ეკლესია არ იყო „ინტერვენციონისტების კერა“. ეჭვგარეშეა, რომ გარკვეული პერიოდის შემდეგ ყველა დარწმუნდება იმაში, რომ უმე არ იყო თანამშრომელი.

თვით მორწმუნეებს სურდათ ეკლესიის დანგრევა

„იუსტიციის სახალხო კომისარიატში შეიქმნა ლიკვიდაციის განყოფილება. პარტიული ორგანიზაციები, საბჭოთა კავშირი თავიანთ პრაქტიკულ საქმიანობაში ლენინის ბრძანებულების განსახორციელებლად "ეკლესიის სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესახებ" ეყრდნობოდა მუშათა ანტიკლირიკულ მოძრაობას, რომლებიც უმეტესწილად მას თანხმდებოდნენ. 1921 წელს სასულიერო პირებიც კი იძულებულნი გახდნენ ეღიარებინათ, რომ ეკლესიის სახელმწიფოსგან გამოყოფის იდეა უკრაინის მართლმადიდებელმა მოსახლეობამ მორჩილად მიიღო“, - წერს ვიქტორ ელენსკი 1988 წელს.

ანუ, ეთნოპოლიტიკის სამსახურის ამჟამინდელი ხელმძღვანელის მტკიცებით, ხალხს თავად სურდა ეკლესიის განადგურება. ხოლო მღვდლების ლიკვიდაცია, ეკლესიების ნგრევა (აი რითაც სალიკვიდაციო განყოფილება იყო დაკავებული) მშრომელი ხალხის მოთხოვნით ბოლშევიკებმა განახორციელეს.

არაფერი არ მოგაგონებთ დღევანდელ რეალობას? ასეთ კომენტარს აკეთებს ელენსკი დღეს უმე-ის ეკლესიებში SBU-ს მასობრივ ჩხრეკაზე: ”მე ვფიქრობ, რომ ეს ჩხრეკა, უპირველეს ყოვლისა, არის შედეგი იმ უზარმაზარი აღშფოთებისა, რომელიც გამოწვეულია უმე-ის პოზიციით. პოზიცია მოსკოვის საპატრიარქო საზოგადოებაში, რომელსაც იგი 2014 წლიდან იკავებს“. სხვა ინტერვიუში ის ამბობს: „საზოგადოებაში არის მოთხოვნა, რომ არ იყოს მოსკოვთან დაკავშირებული სტრუქტურები“.

ელენსკის რიტორიკაში მხოლოდ ისტორიული პეიზაჟები შეიცვალა. პრინციპი იგივე რჩება: სახელმწიფო სამართლიანად ანგრევს ეკლესიას - ვითომ ეს თავად ხალხს სურს.

საეკლესიო მოღვაწეებს არტელების მიბაძვის გამბედაობა ჰქონდათ

ისტორიიდან ვიცით, რომ მონასტრების დანგრევის შემდეგ ბევრი ბერი ცდილობდა ბოლშევიკურ რეალობას მორგებოდა და კომუნებად და მოხალისედ დარეგისტრირდა. ისინი მუშაობდნენ პატიოსნად და, რა თქმა უნდა, სახელმწიფოს არავითარ საფრთხეს არ უქმნიდნენ და ვერც შეუქმნიდნენ. მაგრამ ელენსკი, ლენინისტი, ასე არ ფიქრობდა.

იმ დროს ძალიან გავრცელებული იყო მღვდლებისა და ბერების მიერ შექმნილი „კომუნები“ და „მოხალისეები“. ფაქტობრივად, მათ არა მხოლოდ შეინარჩუნეს მონასტრების სტრუქტურა, არამედ იქცნენ კონტრრევოლუციური, ბანდიტური ელემენტების თავშესაფრად. საბჭოთა ხელისუფლების ორგანოებს უნდა მიეღოთ გადამწყვეტი ზომები ამ ფსევდო-კომუნების დასაპირისპირებლად“, - წერს ელენსკი.

ეკლესიების და საეკლესიო ფასეულობების ჩამორთმევა - ბოლშევიკების სწორი ქმედებაა

მრავალი სამეცნიერო ნაშრომი დაიწერა იმის შესახებ, თუ როგორ იძარცვებოდა ტაძრები XX საუკუნის 20-იან წლებში. ახლა უკვე ხელმისაწვდომია დოკუმენტური კადრები, სადაც წითელი არმიის ჯარისკაცები სამსხვერპლოებიდან იღებენ თასებს და ჯვრებს, ხატებს და ა.შ. შემდეგ ბოლშევიკები ამ ყველაფერს მშიერთა დახმარების აუცილებლობით ხსნიდნენ. ახლა უკვე ცნობილია, რომ ეს სიცრუეა. გაჭირვებულთა დასახმარებლად თანხები თავად ეკლესიამ შეაგროვა, მაგრამ საბჭოთა ამოცანა სხვა იყო - მისი სრული განადგურება. ლენინმა შეატყობინა ცენტრალურ კომიტეტს: „ჩვენ შევიძენთ უამრავ ძვირფას ნივთს, დიდ კაპიტალს, რომელიც სასწრაფოდ გვჭირდება და ამავე დროს გავაღვივებთ სიძულვილს, მორწმუნეთა რიგებში განხეთქილებას, მათ წაქეზებას, დავიწყებთ რეპრესიებს, ჩვენ წინააღმდეგობას გავანადგურებთ“.

ახლა კი დავუბრუნდეთ ელენსკის.

აი მისი ციტატები: „სასულიერო პირები განსაკუთრებით გულმოდგინედ ეწინააღმდეგებოდნენ მიწებისა და ქონების ჩამორთმევას. საეკლესიო ფასეულობების ჩამორთმევის წინააღმდეგ ბრძოლამ ყველაზე ნათლად გამოავლინა რუსული მართლმადიდებლობის მწვერვალის ანტიხალხური ხასიათი... შიმშილის საჭიროებისთვის საეკლესიო ფასეულობების ჩამორთმევისადმი წინააღმდეგობის არსებითად არაადამიანურმა აქტმა გამოიწვია მუშების იმედგაცრუება რუსული მართლმადიდებლობის იდეებით“.

„ეკლესიის წინამძღოლებმა შეიმუშავეს განკარგულების (ლენინის - რედ.) ფართომასშტაბიანი წინააღმდეგობის პროგრამა, რომელიც სრულად ჯდებოდა კონტრრევოლუციის გეგმებში, რომელიც მიზნად ისახავდა საბჭოთა ხელისუფლების განადგურებას.

ანუ ელენსკიმ ეკლესია დაადანაშაულა იმაში, რომ იგი არ ეთანხმებოდა სახელმწიფოს მიერ ძარცვას, მის განდევნას საკუთარი ეკლესიებიდან და მონასტრებიდან. სწორედ ამაში მან დაინახა ეკლესიის "დანაშაული".
დავფიქრდეთ, ახლაც იგივე არ ხდება? განა ბოლშევიკებმა არ განდევნეს უკრაინის ხელისუფლება კიევ-პეჩორისა და პოჩაევის ლავრიდან? არ წყვეტენ სხვა ეკლესიებთან ხელშეკრულებებს, რომლებიც ბოლშევიკებმა 100 წლის წინ წაართვეს? და იგივე ლავრას ბერების უარი თავიანთი საკურთხევლის დატოვებაზე საზოგადოებაში არ არის წარმოჩენილი როგორც „წინააღმდეგობის არაადამიანური აქტი“? მათ შორის ვიქტორ ელენსკის დახმარებით.
არ ვიცი სხვა ქვეყანა, სადაც ადამიანი ასე თავისუფლად სუნთქავდეს

ბოლშევიკების რეპრესიები ეკლესიის წინააღმდეგ ყველასთვის აშკარაა. ამის დასტურია ათიათასობით ფაქტი. და მათი ნაწილი მაინც ხელმისაწვდომი იყო 1988 წელს როგორც სამეცნიერო პარტიის მუშაკისთვის, ასევე ელენსკისთვის. მაგრამ აი, რას წერს იგი ამ შემთხვევაში: „ბარბაროსული ნგრევის“ ზღაპრები, „ეკლესიების დახურვის“ და ასე შემდეგ უკვე უარყვეს საბჭოთა ქვეყნის პროგრესულმა მოღვაწეებმა (20-30-იან წლებში - რედ.).

უარყო, კარლ!

ვიქტორ ევგენიევიჩმა გაბრაზებულმა გაკიცხა დამპალი დასავლეთის ის წარმომადგენლები, რომლებმაც გაბედეს ეჭვი შეიტანეს საბჭოთა კავშირის დროს რელიგიურ თავისუფლებაში: "რა ხერხი არ აჩვენეს სიცრუის დამცველებმა "სსრკ-ში რწმენის გამო დევნის" შესახებ, რა სიცრუე არ აჩვენეს ანტისაბჭოურებმა!"
რამე შეიცვალა ახლა ელენსკის რიტორიკაში? სრულიად არაფერი. მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინაში უკვე არსებობს უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ რეპრესიების მრავალი აშკარა ფაქტი, სახელმწიფო ეტნოპოლიტიკის ხელმძღვანელი მათ „ვერ ხედავს“. ის აცხადებს, რომ უკრაინა დღეს არის "ქვეყანა, რომელსაც აქვს უდიდესი რელიგიური თავისუფლება ევროპაში". შესაბამისად, ისინი, ვინც პირიქით ამბობენ, ანტისაბჭოთა რუსული პროპაგანდაზე მუშაობენ.
განმაახლებლები სწორი ბიჭები არიან, მათ მხარი დაუჭირეს რევოლუციას
როგორც „სახელმწიფო“ აზროვნების მფლობელი, ელენსკი დიდი მოწონებით საუბრობდა განმაახლებლებზე. და ზუსტად იმისთვის, რისთვისაც მართებულად აკრიტიკებენ ეკლესიაში - განხეთქილებისა და მიმთვისებლობის გამო.
„მართლმადიდებლობაში გაჩნდა განმაახლებელი მოძრაობა. უკრაინაში მან მორწმუნეების მნიშვნელოვანი მხარდაჭერა ჰპოვა. აღდგენის პერიოდის ბოლოს ყველა მართლმადიდებლური თემის 17,2% რეფორმატორი იყო. რეფორმატორები ცდილობდნენ ეკლესიის გადარჩენას მისი პოლიტიკური და სოციალური ორიენტაციის გადახედვით, საბჭოთა ხელისუფლებასთან ნორმალური ურთიერთობის დამყარებით“, - აქებს რეფორმატორებს ელენსკი.
ეჭვგარეშეა, რომ ვიქტორ ევგენიევიჩი იმ დროს რელიგიის ხელმძღვანელად რომ ყოფილიყო, იგი მთელი ძალით დააწინაურებდა რეფორმატორებს, როგორც "სწორ" კონფესიას. დაახლოებით ისე, როგორც დღეს აწინაურებს მეუ-ს.
ავტოკეფალურები - არიან ბურჟუაზიული მლიქვნელები

პოსტსაბჭოთა უკრაინაში ბევრი მაგალითი ვიცით, როდესაც გადაბირებული ბოლშევიკები და ნაციონალისტი მებრძოლები მყისიერად გახდნენ მგზნებარე პატრიოტები. ალბათ ყველაზე ნათელი მაგალითია ფილარეტ დენისენკო. მაგრამ არც ვიქტორ ელენსკი ჩამორჩებოდა.

ახლა ის თავს წარმოაჩენს ავტოკეფალური ეროვნული ეკლესიის დამაჯერებელ მხარდამჭერად. მაგრამ ყოველთვის ასე როდი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს მან ისეთივე ენერგიით დაგმო ავტოკეფალისტები, როგორც ფილარეტი.

აი რამდენიმე ციტატა: ”შექმნილი ბურჟუაზიული ნაციონალისტური მლიქვნელების მიერ, უამე კონტრრევოლუციის დამარცხების შემდეგ გადაიქცა ცენტრად, რომლის ირგვლივ კონსოლიდირებულია საბჭოთა ხელისუფლებისადმი მტრული ნაციონალისტური ელემენტები”.

„ათასობით გლეხის თვალში უამე იქცა ნაციონალისტური ყვითელ-ლურჯი კონტრრევოლუციის ლეგალურ უჯრედად, რომელიც ათწლეულის მანძილზე წამლავს მათ გრძნობებსა და განწყობას. სწორედ ამან და არა კანონების დაუდევრობამ გამოიწვია უამე-ის დაშლა“.

მკაცრი კრიტიკაა, არა? მაგრამ სსრკ დაინგრა და ვიქტორ ევგენევიჩის რწმენამ მკვეთრი ცვლილებები განიცადა. წავიდა აშშ-ში სტაჟირებაზე, გახდა ფულბრაიტ უკრაინის პროგრამის სტიპენდიანტი. და 10 წლის შემდეგ ელენსკიმ დაიწყო სტატიების წერა იმის შესახებ, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია უკრაინისთვის ავტოკეფალიის მინიჭება. მას დაავიწყდა, რომ ავტოკეფალური ხალხი "ნაციონალისტი მლიქვნელებია", რომ "წამლავენ ხალხის გრძნობებს".
ათეიზმი, როგორც სულიერი მდგომარეობა

ვიქტორ ელენსკის, როგორც „ლენინიზმის“ ასევე „ნაციონალიზმის“ ასეთი განსხვავებული ინტერპრეტირება არ იწვევს გაკვირვებას - როდის იყო ის ნამდვილი?

პროტესტანტების შესახებ ერთ-ერთ ნაშრომში ვიქტორ ელენსკი აცხადებს თავის ცხოვრებისეულ კრედოს: „ჩვენ ათეისტებს მიგვაჩნია, რომ ადამიანის მეცნიერულ-მატერიალისტური მსოფლმხედველობა ხელს უწყობს ამ თვისებების ჩამოყალიბებას, რადგან ის ათავისუფლებს მის არსებით ძალებს, შესაძლებელს ხდის ადეკვატურად აღიქვას გარემომცველი სამყარო, მასში სწორად ორიენტირდეს“.

ელენსკის დღევანდელი სიტყვების მოსმენისას ვერსად ვერ ვხედავთ გამოცხადებულს, რომ მან მრწამსი შეიცვალა, რომ ის სხვა გახდა.

რწმენა და პრინციპები, რაც ადამიანმა თავიდანვე შეითვისა, არ იცვლება მის მომავალ ცხოვრებაში, ისინი უბრალოდ შეიძლება გამოიხატოს სხვადასხვა გზით, მიიღონ სხვადასხვა ფორმები, მაგრამ არსებითად იგივე რჩება. ამავდროულად, საგნები, რომლებზეც ეს პრინციპები გამოიყენება, შეიძლება რადიკალურად შეიცვალოს. ვ.ელენსკის შემთხვევაში აშკარად ჩანს, რომ ის მუშაობდა იმ იდეოლოგიისთვის, იმ პროპაგანდასთვის, იმ ძალებისთვის, რომლებიც ხელისუფლებაში იყვნენ. ეს პრინციპია.

თუ მანამდე კომუნისტები იყვნენ ხელისუფლებაში, ის ამართლებდა კომუნისტურ იდეოლოგიას, რაც არ უნდა ამაზრზენი და მიზანთროპული ყოფილიყო. ახლა ის მონაწილეობს უმე-ის დევნაში. მაგრამ თუ ხვალ მოულოდნელად ხელისუფლება შეცვლის თვალსაზრისს და, მაგალითად, შეეცდება დადოს ფსონი უმე-ზე, როგორც სახელმწიფო რელიგიურ სტრუქტურაზე (ყოველ შემთხვევაში, იმიტომ, რომ ის უფრო მრავალრიცხოვანია), მაშინ, სავარაუდოდ, ვ. ელენსკი იგივე მონდომებით, იგივე სამეცნიერო არგუმენტაციის გამოყენებით, ხელს შეუწყობს ამ პროექტს.

                                                                   ***

ყოველივე ზემოთქმულიდან დასკვნა საკმაოდ მარტივია: საბჭოთა ათეისტი ნომენკლატორები საბჭოთა ათეისტ ნომენკლატორებად რჩებიან. მათ შეუძლიათ მხოლოდ „კანის“ შეცვლა, პარტიულ ხაზთან ერთად მერყეობა. და ჩვენ არ გვაქვს უფლება დავგმოთ ისინი ამის გამო.

თუმცა, ყურადღება უნდა მივაქციოთ ერთ რამეს. უკრაინაში მიღებულია შესაბამისი კანონები დეკომუნიზაციისა და საბჭოთა ტოტალიტარული მემკვიდრეობის უარყოფის შესახებ. ამასთან დაკავშირებით სრულიად ლოგიკურია დავსვათ კითხვა: რატომ განსაზღვრავენ უკრაინის პოლიტიკას რელიგიურ სფეროში დღეს მარქსიზმ-ლენინიზმის ერთგული მსახურები, რომლებმაც ეს ერთგულება მრავალი სამეცნიერო ნაშრომით დაამტკიცეს?