Τι θα συμβεί εάν η Βερχόβνα Ράντα απαγορεύσει την UOC

Στο άρθρο «Γιατί οι αρχές ακόμα δεν έχουν απαγορεύσει την UOC;», αναλύσαμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αρχές όταν προσπαθούν να εγκρίνουν το νομοσχέδιο 8371 που απαγορεύει την UOC , καθώς και τι κάνουν για να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες. Για να κατανοήσετε τη λογική της εξέλιξης των γεγονότων, πρέπει να απαντήσετε στην ερώτηση: γιατί οι αρχές πρέπει να απαγορεύσουν το UOC;

Γιατί να απαγορεύσετε την UOC;
Η ασυνέπεια των επίσημων αφηγήσεων ότι η UOC υπάγεται στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και αποτελεί πέμπτη κολώνα είναι ήδη εμφανής. Ακόμη και αυτοί που με επιμονή και θέρμη ζητούν αγώνα ενάντια στους «ιερείς της Μόσχας» καταλαβαίνουν ότι τα γεγονότα έρχονται σε αντίθεση με αυτήν την αφήγηση. Οι «ιερείς της Μόσχας» δεν μπορούν να προσευχηθούν για τη διατήρηση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, δεν μπορούν να ευλογήσουν τους πιστούς να ενταχθούν στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, δεν μπορούν να συλλέξουν χρήματα για αυτοκίνητα, πυρομαχικά και άλλα πράγματα απαραίτητα για τους στρατιώτες μας στο μέτωπο.

Η UOC δεν ελέγχεται από τη Μόσχα και δέχεται επίσημα έγγραφα που έρχονται σε άμεση αντίθεση με τη θέση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτό σημαίνει ότι η θέση ότι η UOC πρέπει να απαγορευτεί για να εξαλειφθεί η επιρροή της Μόσχας είναι εσφαλμένη.

Όταν ο Π. Ποροσένκο άρχισε να δημιουργεί την OCU το 2018, οι δυνάμεις ήταν πεπεισμένες ότι θα είχαν ένα «blitzkrieg» και ότι οι αρχές, με άγαρμπες αλλά αποφασιστικές ενέργειες, θα ανάγκαζαν όλες τις Ουκρανικές ομολογίες που αυτοαποκαλούνται Ορθόδοξες να ενωθούν σε μια δομή που ελέγχεται από το κράτος και εκτελεί τη βούληση των αρχών. Αυτό όμως δεν πέτυχε. Για περισσότερα από πέντε χρόνια, η UOC, παρά τις δυσκολίες, τις πιέσεις από τις αρχές και τους ακτιβιστές, τη βία, τις απειλές και τη λάσπη στα μέσα ενημέρωσης, αρνείται πεισματικά να ενταχθεί στην OCU.

Τα επιχειρήματα της UOC ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να ενωθεί με τους σχισματικούς απλώς και μόνο για το καπρίτσιο αυτών που βρίσκονται στην εξουσία, ότι οι κανονικά χειροτονημένοι επίσκοποι δεν μπορούν να ενωθούν με τους αναθεματισμένους απατεώνες, είναι ακατανόητα για τις αρχές. Βλέπουν την Εκκλησία ως ένα είδος κοινωνικής οργάνωσης. Αλλά οι αρχές έχουν ήδη καταλάβει ότι δεν θα είναι δυνατή η ένωση της UOC με την OCU. Τα πράγματα έχουν πάει πολύ μακριά. Εκτός από τα επιχειρήματα για την κανονική αφερεγγυότητα της OCU, πολλά τραύματα, ύβρεις, κατασχέσεις εκκλησιών και άλλες αντιαισθητικές ενέργειες προκλήθηκαν από αυτή την οργάνωση.

Πολύ μίσος και οργή ξεχύθηκε στους πιστούς της UOC. Η OCU έδειξε ξεκάθαρα την ουσία της. Αυτό σημαίνει ότι η άποψη: απαγόρευση της UOC έτσι ώστε να μπορεί να ενωθεί με την OCU είναι επίσης εσφαλμένη.

Η θέση, η οποία λογικά προκύπτει από τις δύο προηγούμενες, ότι η UOC πρέπει να απαγορευτεί για την εδραίωση της ουκρανικής κοινωνίας, είναι επίσης εσφαλμένη. Τα τελευταία χρόνια, είναι ήδη σαφές ότι η δίωξη κατά της UOC δεν ενώνει, αλλά διχάζει την κοινωνία.

Τι μένει τότε; Γιατί οι αρχές εξακολουθούν να επιδιώκουν την απαγόρευση του UOC;

Πρώτον, υπάρχει η αδράνεια των κυβερνητικών αποφάσεων και η απροθυμία ή η αδυναμία των αρχών να παραδεχτούν τα λάθη τους. Ίσως, αν το 2018 οι αρχές γνώριζαν ότι ένα «blitzkrieg» για να ενωθούν οι ομολογίες δεν θα λειτουργούσε, αυτό θα οδηγούσε σε αυτό που βλέπουμε τώρα, και το πιο σημαντικό, ότι ο Π. Ποροσένκο δεν θα μπορούσε να κερδίσει τις εκλογές οδηγώντας το θέμα εκκλησίας, τότε αυτοί δεν θα έπαιζαν αυτό το χαρτί. Αλλά έχοντας πει «α», είναι ήδη πολύ δύσκολο να μην πουν «β». Δεν συνηθίζεται να παραδέχεται κάποιος τα πολιτικά του λάθη· η κληρονομιά της Σοβιετικής Ένωσης δεν έχει ακόμη εξαλειφθεί. Το κράτος πιέζει και πιέζει την Εκκλησία, παρά το μάταιο αυτών των προσπαθειών. Αλλά αυτό δεν είναι το κύριο πράγμα.

Δεύτερον, οι αρχές δεν χρειάζονται αποτέλεσμα, αλλά διαδικασία. Επιπλέον, είναι μια διαδικασία που μπορεί να ενεργοποιηθεί ή να επιβραδυνθεί. Ο αγώνας ενάντια στο μεγαλύτερο δόγμα της χώρας είναι μια ροή πληροφοριών που μπορεί να επισκιάσει άλλες ειδήσεις και να μετατοπίσει την προσοχή του κοινού από κάποια άλλα προβλήματα στον αγώνα ενάντια στους «ιερείς της Μόσχας».

Από τη μια πλευρά, η Εκκλησία είναι αρκετά ανυπεράσπιστη (τουλάχιστον αυτό πιστεύουν οι αρχές) ώστε να προβάλει ισχυρή αντίσταση, πράγμα που σημαίνει ότι μπορείτε να την πολεμήσει κάποιος ατιμώρητα. Από την άλλη πλευρά, είναι πολυάριθμη και αρκετά επιδραστική ώστε να δείχνει πραγματικά μεγάλης κλίμακας.

Ως εκ τούτου, οι αρχές θα προωθήσουν το θέμα της εκκλησίας για να κρύψουν τις δικές τους αποτυχίες στην οικονομία, στην εσωτερική πολιτική ή στο μέτωπο πίσω από αυτή τη ροή ειδήσεων.

Ένας άλλος πιθανός λόγος για μια άλλη επίθεση στην Εκκλησία είναι μια πιθανή εκεχειρία στον πόλεμο, στην οποία η Ουκρανία ωθείται από ισχυρές δυνάμεις στη Δύση, και με την οποία μέρος της ουκρανικής κοινωνίας, και το πιο ενεργό μέρος, διαφωνεί κατηγορηματικά. Εάν οι αρχές διαπραγματευτούν μια εκεχειρία, θα πρέπει να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού και να ανακατευθύνουν τη δυσαρέσκειά του σε άλλη κατεύθυνση. Η εκκλησία είναι ιδανική για αυτό.

Σε κάθε περίπτωση, οι αρχές επιδεικνύουν καταναλωτική στάση απέναντι στην Εκκλησία, πιστεύοντας ότι μπορούν να λύσουν τα προβλήματά τους σε βάρος της. Όμως η Εκκλησία στο σύνολό της και κάθε πιστός χωριστά πρέπει να διατηρήσει στη συνείδησή του μια διαφορετική άποψη για την Εκκλησία: είναι το Σώμα του Χριστού, στο οποίο ενωνόμενος μπορεί κανείς να επιτύχει την αιώνια Βασιλεία των Ουρανών με τον Θεό.

Ας εξετάσουμε τώρα ποιες επιλογές υπάρχουν για περαιτέρω εξέλιξη της κατάστασης εάν οι αρχές αποφασίσουν παρόλα αυτά να υιοθετήσουν το νομοσχέδιο 8371 για την απαγόρευση του UOC. Ας ξεκινήσουμε με τα λιγότερο πιθανά.

Επιλογή № 1: Η UOC θα απομακρυνθεί από την επίθεση
Δεν υπάρχει καμία αναφορά για την UOC στο νομοσχέδιο 8371. Το σχέδιο απαγόρευσής της στο πλαίσιο αυτού του νομοσχεδίου περιγράφεται λεπτομερώς στο άρθρο «Το νομοσχέδιο του Σμίγαλ: απαγόρευση UOC σε 4 κινήσεις» Εν ολίγοις, το σχέδιο συνοψίζεται στην απαγόρευση στην Ουκρανία των δραστηριοτήτων θρησκευτικών οργανώσεων των οποίων το κέντρο ηγεσίας βρίσκεται στη Ρωσική Ομοσπονδία και στη συνέχεια στην αναγνώριση της UOC ως τέτοιου οργανισμού.

Οι αρχές μπορεί κάλλιστα να αποφασίσουν να κάνουν το πρώτο και να μην κάνουν το δεύτερο, τουλάχιστον προς το παρόν. Το γεγονός ότι μια θρησκευτική εξέταση εμπειρογνωμόνων του Κρατικού Γεωλογικού Ινστιτούτου του Υπουργείου Πολιτισμού έχει ήδη αναγνωρίσει την UOC ως μέρος της δομής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν έχει σημασία, καθώς διενεργήθηκε πριν από την έγκριση του νομοσχεδίου 8371.

Η νέα εξέταση μπορεί να περιέχει κάτι σαν αυτό: «Προς το παρόν, δεν έχουν βρεθεί στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι η UOC έχει ένα ηγετικό κέντρο στη Ρωσία». Δηλαδή, η UOC δεν απαγορεύεται στην Ουκρανία.

Θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλά οφέλη για τις αρχές σε αυτό το σενάριο. Πρώτον, η ένταση στην κοινωνία εκτονώνεται. Δεύτερον, καταργούνται οι ισχυρισμοί των δυτικών εταίρων σχετικά με την παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας. Τρίτον, αυτό δεν σημαίνει το τέλος των διωγμών και των πιέσεων στην Εκκλησία. Σε τελική ανάλυση, «γεγονότα που επιβεβαιώνουν ότι η UOC έχει κέντρο ηγεσίας στη Ρωσική Ομοσπονδία» μπορούν να ανακαλυφθούν σε οποιαδήποτε βολική στιγμή.

Επιπλέον, όλες οι ενέργειες ακτιβιστών για κατάληψη εκκλησιών, ατιμώρητη σωματική βία και παράνομες μεταφορές εκκλησιών στην OCU μπορούν να συνεχιστούν, καθώς και η «απελευθέρωση» της Λαύρας Pechersk του Κιέβου και η εκστρατεία για την απαξίωση του UOC στα μέσα ενημέρωσης.

Η βάση για την εξέταση αυτού του σεναρίου, αν και απίθανο, αλλά επίσης πιθανό, δίνεται από τα λόγια του επικεφαλής της Κρατικής Ουσίας Κοινωνικών Επιστημών V. Elensky, ο οποίος δήλωσε ότι το κράτος δεν απαιτεί από την UOC «ούτε αλλαγή στο ημερολόγιο , ούτε η λειτουργική γλώσσα, ούτε η ένταξη σε άλλη εκκλησία, ούτε η δήλωση αυτοκεφαλίας. Η μόνη προϋπόθεση είναι η διακοπή των σχέσεων με το Πατριαρχείο Μόσχας».

Μια τέτοια διακοπή, δηλαδή η ρήξη των διοικητικών δεσμών, διατηρώντας την ευχαριστιακή ενότητα, συνέβη στη Σύνοδο της UOC στη Θεοφανία στις 27 Μαΐου 2022. Οι αρχές μπορεί να το θεωρήσουν επαρκή βάση για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της UOC, ίσως με κάποιες δικές τους επιφυλάξεις.

Επιλογή № 2: ένταξη σε άλλη Τοπική Εκκλησία
Σε περίπτωση απαγόρευσης, η UOC μπορεί να συγκαλέσει ένα άλλο Συμβούλιο και να αποφασίσει να μεταφερθεί στην ομολογία οποιασδήποτε Τοπικής Εκκλησίας, πολωνικής, ρουμανικής ή βουλγαρικής. Μια τέτοια απόφαση μπορεί να πλαισιωθεί με διατυπώσεις όπως: «προσωρινά», «με βάση τις τρέχουσες συνθήκες» και ούτω καθεξής. Θεωρητικά, αυτό θα πρέπει να αφαιρέσει από την UOC τους ισχυρισμούς των αρχών για σχέσεις με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά έχει ήδη ειπωθεί παραπάνω ότι αυτοί οι ισχυρισμοί δεν είναι ο πραγματικός λόγος δίωξης.

Αυτό το σενάριο είναι τόσο απίθανο όσο και το προηγούμενο. Πρώτον, αυτό μπορεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη κανονική σύγχυση. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία σαφώς δεν θα δώσει τη συγκατάθεσή της σε αυτήν την επιλογή, πράγμα που σημαίνει ότι η Τοπική Εκκλησία που δέχεται το UOC υπό το ωμοφόρι της μπορεί να αντιμετωπίσει διακοπή της ευχαριστιακής κοινωνίας και άλλα προβλήματα. Μερικές Τοπικές Εκκλησίες μπορεί να το αναγνωρίσουν αυτό, αλλά άλλες όχι.

Δεύτερον, κατά συνέπεια, αυτό θα περιπλέξει τον συνολικό πανορθόδοξο διάλογο, τον οποίο προσπαθούν (μέχρι στιγμής ανεπιτυχώς) να εγκαθιδρύσουν το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και οι έγκυροι ιεράρχες από άλλες Τοπικές Εκκλησίες.

Τρίτον, αυτό μπορεί να εισάγει διαίρεση εντός της ίδιας της UOC. Κάποιοι θα συμφωνήσουν με μια τέτοια μετάβαση, άλλοι όμως όχι.

Τέταρτον, οι επισκοπές της UOC σε ορισμένες περιοχές μπορεί να δηλώσουν ότι «πήγαν σε λάθος μέρος». Για παράδειγμα, εάν μετακομίσετε στην Πολωνική Εκκλησία, τότε οι ρουμανικές κοινότητες της επισκοπής Chernivtsi-Bukovina μπορούν να δηλώσουν ότι θέλουν να ενταχθούν στη ρουμανική.

Αλλά εάν η UOC αντιμετωπίζει μια εναλλακτική λύση: είτε πλήρη απαγόρευση, εκδίωξη από όλες τις εκκλησίες και μοναστήρια, στέρηση περιουσίας και μετάβαση σε παράνομο καθεστώς με την απειλή ποινικής δίωξης είτε μετάβαση υπό την ομολογία της Τοπικής Εκκλησίας με όλους τους κινδύνους που περιγράφονται παραπάνω, τότε ένα τέτοιο σενάριο μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί.

Επιλογή № 3: συνέχιση αντίστασης = εξομολόγηση
Αν θυμηθούμε τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, τότε κατά τη διάρκεια των διωγμών η Εκκλησία δεν είχε την ευκαιρία να μπει στο ωμοφόριο κάποιου ή να αποδείξει μέσω θρησκευτικής εξέτασης ότι σε καμία περίπτωση δεν απειλούσε την εθνική ασφάλεια της τότε Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Εκκλησία είχε μόνο μία επιλογή: να πάψει να υπάρχει ή να συνεχίζει να ζει, στηριζόμενη στο θέλημα του Θεού.

Η εκκλησία δεν επινόησε στρατηγικές για να βγει από την κατάσταση, δεν ασχολήθηκε με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, απλώς ζούσε μέρα με τη μέρα.

Κάθε μέρα υπέφερε κακουχίες, κάποιος αιχμαλωτιζόταν και πετιόταν στη φυλακή, κάποιος βασανιζόταν μέχρι θανάτου, κάποιος τιμωρούνταν με στέρηση περιουσίας κ.λπ. Αλλά οι υπόλοιποι Χριστιανοί έζησαν, πίστευαν στον Ιησού Χριστό, συγκεντρώνονταν για θείες υπηρεσίες και εκπλήρωναν τις εντολές του Θεού. Και ήρθε η μέρα που σταμάτησε η δίωξη.

Σήμερα, αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο. Η απαγόρευση της UOC είναι μια πολύ μακρά διαδικασία, που αποτελείται από πολλά στάδια. Πρώτα, πρέπει να εγκριθεί το νομοσχέδιο 8371, στη συνέχεια να γίνει μια θρησκευτική εξέταση και να δηλωθεί ότι η UOC ελέγχεται από τη Μόσχα, στη συνέχεια να απαιτηθεί από την UOC να το εξαλείψει, στη συνέχεια να μεταφερθεί η υπόθεση στο δικαστήριο και ούτω καθεξής. Επιπλέον, αυτό θα χρειαστεί να γίνει σε σχέση με κάθε εκκλησιαστική κοινότητα, κάθε μοναστήρι και εκπαιδευτικό ίδρυμα. Και σε κάθε στάδιο θα υπάρχουν προσφυγές, δικαστικές διαφορές, προσφυγές στα δικαστήρια και τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Για κάθε προσπάθεια κατάληψης του ναού, θα γίνεται προσπάθεια από πιστούς να τον υπερασπιστούν.

Όλα αυτά θα συνοδεύονται από έκκληση προς τις διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προσπάθειες να αποδειχθεί στην κοινωνία ότι η Εκκλησία δεν απειλεί την εθνική ασφάλεια, αλλά μάλλον την ενισχύει. Η Εκκλησία θα ζήσει και θα αντισταθεί σε παράνομες και άδικες ενέργειες εναντίον της μέσα στο πλαίσιο του νόμου, αλλά με όλα τα διαθέσιμα μέσα.

Κατά τους διωγμούς στα αρχαία χρόνια, η Εκκλησία, παρά την προκατειλημμένη στάση της κοινωνίας της εποχής, τόσο των απλών όσο και των ελίτ, προσπαθούσε συνεχώς να αποδείξει την αθωότητά της. Οι απολογητές της Εκκλησίας έγραψαν φιλοσοφικές πραγματείες και επιστολές στον αυτοκράτορα, στις οποίες εξηγούσαν την πίστη τους και το δικαίωμά τους να την ομολογούν. Στο επίπεδο της διαπροσωπικής επικοινωνίας οι ειδωλολάτρες είδαν την ευσεβή ζωή των χριστιανών και σιγά σιγά εγκατέλειψαν τις προκαταλήψεις τους.

Με νομικούς όρους, οι χριστιανοί προσπάθησαν επίσης να προσφύγουν στο δικαστικό και διοικητικό σύστημα του ρωμαϊκού κράτους.

Παρεμπιπτόντως, μεγάλη βοήθεια για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων κάποιου ήταν η διάταξη της ρωμαϊκής νομοθεσίας, σύμφωνα με την οποία ο κατήγορος, εάν ήταν αδύνατο να αποδείξει την κατηγορία του, λάμβανε την ίδια τιμωρία που προβλεπόταν για τις κατηγορίες που προέβαλε.

Αν μόνο τώρα για την αδυναμία να αποδείξουν κατηγορίες εναντίον της UOC για συνεργασία με τη FSB, οι κατήγοροι θα λάμβαναν ποινή σύμφωνα με το άρθρο «προδοσία». Τέτοιες κατηγορίες θα εξαφανίζονταν αμέσως.

Περίπου με τον ίδιο τρόπο θα λειτουργήσει και σήμερα η Εκκλησία. Ο Απόστολος Πέτρος έδωσε τις εξής οδηγίες στους Χριστιανούς που διώχθηκαν άδικα: «Γιατί ποιος μπορεί να σας βλάψει, όταν επιδιώκετε με κάθε τρόπο το καλό; Αλλά, κι αν χρειαστεί να υποφέρετε επειδή κάνατε αυτό που είναι δίκαιο, να μακαρίζετε τον εαυτό σας. Μη φοβάστε τις απειλές τους και μην ταράζεστε. Να τιμάτε τον Κύριο, το Θεό, μ’ όλη σας την καρδιά. Να είστε πάντοτε έτοιμοι να δώσετε τη σωστή απάντηση σ’ όλους όσοι ζητούν να τους δικαιολογήσετε τη χριστιανική σας ελπίδα. Αυτό όμως να το κάνετε με πραότητα και φόβο Θεού, έχοντας καθαρή τη συνείδησή σας. Έτσι, αυτοί που δυσφημούν την καλή σας χριστιανική συμπεριφορά θα καταντροπιαστούν γι’ αυτά που σας κατηγορούν. Είναι καλύτερα να υποφέρετε –αν αυτό είναι το θέλημα του Θεού– επειδή κάνατε το καλό, παρά επειδή κάνατε το κακό....» (Α' Πέτρου 3:13-17).

Αξίζει να προσέξουμε ιδιαίτερα τα λόγια ότι πρέπει να απαντήσει με πραότητα ο καθένας που ζητά λογαριασμό από εμάς (τους Χριστιανούς). Αυτό λέγεται όχι τόσο για όσους ενδιαφέρονται για τον Χριστιανισμό, αλλά για όσους ισχυρίζονται εναντίον της Εκκλησίας, δηλαδή για τους εχθρούς της. Ο Απόστολος Πέτρος λέει ότι πρέπει επίσης να εξηγήσουν ήρεμα και ικανά ποια είναι η πίστη μας και γιατί συμπεριφερόμαστε όπως συμπεριφερόμαστε. Η θέση: «είναι ανώφελο να τους πεις κάτι και να αποδείξεις κάτι» είναι ανθρωπίνως κατανοητή, αλλά δεν τη συμμερίζεται ούτε η Αγία Γραφή ούτε η εμπειρία της αρχαίας Εκκλησίας. Είμαστε λοιπόν καταδικασμένοι να απαντάμε σε κακόβουλες επιθέσεις με μια ήρεμη εξήγηση της θέσης μας και να απαντάμε στο κακό με καλοσύνη και προσευχή.

Η κύρια δύναμή μας είναι στην πίστη στον Θεό και στην ενότητα της Εκκλησίας. Όσο είμαστε ενωμένοι, όσο οι εχθροί μας δεν έχουν καταφέρει να μας χωρίσουν σε αντιμαχόμενα μέρη, όσο αναγνωρίζουμε τους εαυτούς μας ως την πραγματική Τοπική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, είναι αδύνατο να μας νικήσουν.