Επίγειο ή Ουράνιο Βασίλειο: Τι είδους πατριωτισμό κηρύττει ο επικεφαλής της ROC;
Αποκαλυπτικός διάλογος μεταξύ του Πατριάρχη της ROC και ενός ιερέα πραγματοποιήθηκε σε σύσκεψη κληρικών της Μόσχας.
Στις 11 Φεβρουαρίου 2025, σε μια συγκέντρωση του κλήρου της Μητρόπολης Μόσχας, συνέβη ένα επεισόδιο που έφερε στην επιφάνεια μια βαθιά κρίση μέσα στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο πατέρας Αλεξέι Σλιάπιν από το Μοζάισκ τόλμησε να πει στον επικεφαλής της ROC: «Ένας ιερέας πρέπει να οδηγεί τους ανθρώπους στο Βασίλειο των Ουρανών, όχι να ασχολείται με τον πατριωτισμό».
Η απάντηση του Πατριάρχη Κύριλλου ήταν: «Αλήθεια, ναι;! Πρώτη φορά το άκουσα αυτό! Πατέρα, δεν είστε, τυχαία, από τη Δυτική Ουκρανία;» Στη συνέχεια πρόσθεσε: «Πηγαίνετε, καθίστε και να σκεφτείτε σοβαρά τις ανοησίες που μόλις ξεστομίσατε».
Το πιο συγκλονιστικό είναι ο σαρκαστικός τόνος που χρησιμοποίησε ο Πατριάρχης προς έναν συνάδελφό του κληρικό. Αυτό το στυλ επικοινωνίας μοιάζει ελάχιστα με τον διάλογο μεταξύ δύο ιερέων. Αντίθετα, μοιάζει με έναν ανώτερο που ταπεινώνει έναν υφιστάμενο – σε κανέναν δεν αρέσει να «διδάσκεται» από άτομο χαμηλότερης βαθμίδας, ειδικά δημόσια.
Πολλοί θα υποστηρίξουν τώρα (και κάποιοι ήδη γράφουν) ότι ο Πατριάρχης εννοούσε κάτι εντελώς άλλο, ότι απλώς δεν εξέφρασε πλήρως τις σκέψεις του και ότι ο πατέρας Αλεξέι Σλιάπιν είναι απλώς προβοκάτορας και φιλελεύθερος (ή οπαδός του πατέρα Ντανιίλ Σισόεβ, που στη σημερινή Ρωσία ακούγεται σαν προσβολή). Θα ισχυριστούν (και ήδη ισχυρίζονται) ότι ο Πατριάρχης απάντησε σωστά γιατί ο πατριωτισμός είναι « κάτι πολύ σοβαρό για μας», και ότι έτσι ακριβώς πρέπει να απαντήσει κανείς σε όσους αμφισβητούν την αναγκαιότητα του κηρύγματός του.
Ωστόσο, τα λόγια και ο τόνος του αρχηγού της ROC έρχονται σε τόσο έντονη αντίθεση με το ευαγγελικό μήνυμα που όλα αυτά τα επιχειρήματα φαίνονται κάθε άλλο παρά πειστικά.
Αυτός ο σύντομος διάλογος όχι μόνο καταδεικνύει μισαλλοδοξία στη διαφωνία, αλλά αποκαλύπτει επίσης μια υποκατάσταση των ευαγγελικών αξιών με την ιδεολογία του πατριωτισμού (διαβάστε: η διαστρεβλωμένη έννοια του «Ρωσικού Κόσμου»), η οποία θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια την ουσία της αποστολής της Εκκλησίας.
Ο Πατριάρχης εναντίον του Ευαγγελίου: Ο Φαρισαϊσμός στον 21ο αιώνα
Η αντίδραση του Πατριάρχη Κυρίλλου στα λόγια του π. Αλεξέι μοιάζει με κλασικό παράδειγμα πνευματικού φαρισαϊσμού. Οι Φαρισαίοι της εποχής του Χριστού –όπως και οι σύγχρονοι ιδεολόγοι της ROC– αντικατέστησαν την πίστη με το τελετουργικό και αντικατέστησαν την αγάπη για τον Θεό με την εθνικιστική και πατριωτική ζέση. Περίμεναν ότι ο Μεσσίας θα φέρει την πολιτική απελευθέρωση για την Ιουδαία, όχι τη σωτηρία των ψυχών. Αλλά ο Χριστός απάντησε: «Η δική μου βασιλεία δεν προέρχεται απ' αυτόν τον κόσμο» (Ιωάννης 18:36) – που ήταν, στην ουσία, ένας από τους λόγους για τους οποίους σταυρώθηκε.
Σήμερα, ο Πατριάρχης, καταγγέλλοντας τους «εχθρούς της Ρωσίας» και αποκαλώντας τον πατριωτισμό «ιερό καθήκον», επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος: τοποθετεί την υπηρεσία στο κράτος πάνω από την υπηρεσία στον Θεό.
Σκεφτείτε τη δήλωση του Πατριάρχη Κύριλλου για τον πατριωτισμό από το βιβλίο του: «Η υπεράσπιση της πατρίδας είναι το μεγαλύτερο καθήκον».
Οποιοσδήποτε Φαρισαίος από την εποχή του Χριστού θα συμφωνούσε με αυτά τα λόγια, αλλά ο ίδιος ο Χριστός κάλεσε να αγαπάμε τους εχθρούς μας (δείτε - Ματθαίος 5:44).
Η αποστολή της Εκκλησίας: Η Βασιλεία των Ουρανών ή πατριωτισμός;
Ο π. Αλεξέι Σλέμαν υπενθύμισε σε όλους την πρωταρχική αποστολή της Εκκλησίας: «Μετανοήστε, γιατί πλησιάζει η Βασιλεία των Ουρανών!».
Όταν ο Χριστός έστειλε τους αποστόλους να κηρύξουν το Ευαγγέλιο (Δείτε - Μάρκο 16:15), δεν εννοούσε το κήρυγμα του «πατριωτισμού» – εννοούσε το κήρυγμα της Βασιλείας των Ουρανών, που είναι μέσα μας.
Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας, από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο μέχρι τον Σεραφείμ του Σάρωφ, έβλεπαν ως στόχο της ποιμαντικής υπηρεσίας τη σωτηρία των ψυχών και όχι την ενίσχυση της κρατικής εξουσίας.
Ωστόσο, ο Πατριάρχης Κύριλλος, απαιτώντας προσευχές για τις αρχές και δικαιολογώντας τον πόλεμο ως «ιερή πράξη», μετατρέπει την Εκκλησία σε ιδεολογικό εργαλείο.
Ο ισχυρισμός του ότι «ο πατριωτισμός είναι πίστη στο θείο σχέδιο» έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τη διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου: «είμαστε πολίτες του ουρανού» (Φιλιππησίους 3:20).
Σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, η Εκκλησία καλείται να είναι «το αλάτι για την τροφή» (Δείτε - Ματθαίος 5:13) – να διατηρήσει τις ηθικές αρχές, ακόμη και όταν αμφισβητούν την εξουσία.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Πατριάρχη Κύριλλο, η Εκκλησία πρέπει «να κινητοποιηθεί στο πλευρό του στρατού», μετατρέποντάς την σε συμμετέχοντα στις πολιτικές συγκρούσεις και όχι σε πνευματική δύναμη που υψώνεται πάνω από αυτές.
Πνευματικές συνέπειες: όταν η πίστη γίνεται ιδεολογία
Ο Πατριάρχης Κύριλλος έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι «ο Ρωσικός Κόσμος είναι μια κοινότητα ιερών». Ωστόσο, στην πραγματικότητα, αυτά τα λόγια κρύβουν τη δικαιολόγηση του πολέμου και την ιδεολογική βάση όλων όσων έχει κάνει η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (ROC). Διότι εάν η Ρωσία και η Ουκρανία μοιράζονται τα ίδια άδυτα, τότε θα πρέπει να είναι απαράδεκτο να βομβαρδίζονται (τα παραδείγματα των οποίων υπάρχουν πολλά). Και εάν τέτοιοι ιεροί τόποι καταστράφηκαν, θα ήταν σκόπιμο να καταδικαστεί αυτό ως απαράδεκτο.
Είπε τίποτα ο Πατριάρχης για την καταστροφή του καθεδρικού ναού στην Οδησσό; Οχι.
Ανέφερε κάποια από τις εκατοντάδες κατεστραμμένες εκκλησίες της UOC; Δεν τον ακούσαμε να λέει λέξη για αυτό.
Από την άλλη πλευρά, τα λόγια του Πατριάρχη προς τον πατέρα Αλεξέι («Είστε τυχαία από τη Δυτική Ουκρανία;») δείχνουν ότι στην πραγματικότητα δεν σκέφτεται με όρους κοινών αγίων – την ίδια την έννοια του «Ρωσικού Κόσμου» που ισχυρίζεται ότι κηρύττει.
Εξάλλου, στον κλασικό του ορισμό, ο «Ρωσικός Κόσμος» δεν έχει κρατικά σύνορα. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, αποδεικνύεται ότι η Ορθοδοξία στη Δυτική Ουκρανία διαφέρει από την αντίστοιχη της Μόσχας – και αυτό δεν είναι δικός μας ισχυρισμός, αλλά του ίδιου του Πατριάρχη.
Εάν η Ορθοδοξία νοείται ως κήρυγμα της Βασιλείας των Ουρανών, τότε ναι, ο Πατριάρχης είπε την αλήθεια: στη Δυτική Ουκρανία, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί βλέπουν την αποστολή της Εκκλησίας διαφορετικά από ό,τι στη Ρωσία.
Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο από την ερώτηση ενός ιερέα
Η όλη κατάσταση με την ερώτηση του πατέρα Alexei Shliapin και την αντίδραση του Πατριάρχη και του συγκεντρωμένου κλήρου (γέλια και χειροκροτήματα προς επιδοκιμασία του αρχηγού ROC) δεν είναι απλώς αγένεια ή αλαζονεία – είναι σύμπτωμα συστημικού προβλήματος.
Με άλλα λόγια, η θέση του Πατριάρχη ευθυγραμμίζεται με την πλειοψηφία του κλήρου της Μόσχας, κάτι που είναι και τρομακτικό και απογοητευτικό. Φυσικά, δεν σκέφτονται όλοι έτσι, αλλά… υποστήριξαν τα λόγια του Πατριάρχη απλώς και μόνο επειδή δεν θέλουν να φέρουν απέναντι τους «ορισμένες αρχές» ή την οργή του αρχιεπισκόπου που κυβερνά.
Ωστόσο, η ιστορία έχει γνωρίσει ανθρώπους με αντίθετες απόψεις. Το πνευματικό τους κατόρθωμα ήταν ότι έλεγαν αυτό που πίστευαν – ειδικά όταν οι πεποιθήσεις τους ευθυγραμμίζονταν με το Ευαγγέλιο.
Αρκεί να θυμηθούμε τον Άγιο Φίλιππο της Μόσχας, τη μνήμη του οποίου τιμάει η ROC. Αυτός ο πάστορας πέθανε καταγγέλλοντας την αιματηρή τυραννία του Τσάρου Ιωάννη του Τρομερού.
Ωστόσο, ο Πατριάρχης Κύριλλος, ενώ αποκαλεί τον πόλεμο «αδελφοκτόνο» και «εσωτερική διαμάχη», τον υποστηρίζει ενεργά – ενεργώντας όχι ως ποιμένας, αλλά ως πολιτικός.
Η Εκκλησία σε ένα σταυροδρόμι
Ο Προκαθήμενος της ROC ουσιαστικά χλεύασε έναν ιερέα που του θύμιζε τη Βασιλεία των Ουρανών.
Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να ερμηνεύσει τα λόγια του ότι «ένας απλός κληρικός δεν πρέπει να κάνει διάλεξη στον Πατριάρχη». Αλλά σε αυτή την περίπτωση, θα περιμέναμε από τον ίδιο τον Πατριάρχη να μιλήσει ανοιχτά κατά της προτεραιότητας του επίγειου πατριωτισμού έναντι της ουράνιας αλήθειας.
Αλλά δεν το έκανε.
Και αυτό είναι τρομακτικό.
Δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον, αλλά είναι ήδη προφανές ότι η ρητορική του Πατριάρχη Κυρίλλου δεν διχάζει μόνο τα έθνη αλλά και την ίδια την Εκκλησία – μετατρέποντας τις εκκλησίες σε όργανα προπαγάνδας και όχι σε οίκους του Θεού.
Η αποστολή της Εκκλησίας δεν είναι να πολεμήσει για τον «Ρωσικό Κόσμο» (ή για τον Ουκρανικό, ή για οποιοδήποτε άλλο). Το καθήκον του είναι να είναι το φως του κόσμου – ακόμα κι αν αυτό το φως καίει και προσβάλλει κάποιον.
Ως Χριστιανοί, πρέπει «να υπακούμε στον Θεό όχι στους ανθρώπους» (Πράξεις 5:29).
Και όσο η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό την ηγεσία του Πατριάρχη Κύριλλου επιλέγει τον Καίσαρα, κινδυνεύει να χάσει τον Θεό.
