გაეროს ანგარიში: უკრაინამ არ დაადასტურა უმე-ის აკრძალვის კანონიერება

გაეროს შტაბ-ბინა ჟენევაში. ფოტო: iStock/SanderStock

უკრაინამ ვერ გაამართლა რელიგიური ორგანიზაციების, მათ შორის უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის დაშლისკენ მიმართული ღონისძიებების აუცილებლობა და პროპორციულობა. ამის შესახებ ნათქვამია გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისის (OHCHR) 31 დეკემბრის ანგარიშში უკრაინაში ვითარების შესახებ 2024 წლის სექტემბრიდან ნოემბრის ჩათვლით პერიოდში.

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ 2024 წლის 23 სექტემბერს უკრაინაში ძალაში შევიდა ცვლილებები რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ კანონში, რამაც შეშფოთება გამოიწვია გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისის მხრიდან. დოკუმენტში ნათქვამია, რომ კანონში მოხსენიებულია „ეროვნული (ან საზოგადოებრივი) უსაფრთხოება“, როგორც რელიგიის ან რწმენის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი. თუმცა, როგორც გაერო ხაზს უსვამს, „არც სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტი (სპუსპ) და არც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია არ შეიცავს ეროვნულ უსაფრთხოებას ამგვარი შეზღუდვების დასაშვებ საფუძვლებს შორის“.

ცვლილებები ითვალისწინებს მნიშვნელოვან შეზღუდვებს, მათ შორის აკრძალავს უცხოური რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობას, რომლებიც დაფუძნებულია სახელმწიფოებში, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან უკრაინის წინააღმდეგ შეიარაღებულ აგრესიაზე, ასევე მათ უკრაინელ პარტნიორებზე. კერძოდ, დოკუმენტი პირდაპირ კრძალავს რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის საქმიანობას. „თუ სასამართლო დაადგენს, რომ უკრაინული რელიგიური ორგანიზაცია ასოცირდება აკრძალულ უცხოურ ორგანიზაციასთან, მას შეუძლია მისი დაშლის ბრძანება“, - ნათქვამია ანგარიშში.

გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისი ხაზს უსვამს, რომ რელიგიური ორგანიზაციის დაშლა არის სერიოზული შეზღუდვა, რომელიც მოითხოვს დამაჯერებელ დასაბუთებას. ”დაშლა გავლენას ახდენს ინდივიდების უნარზე, გამოიყენონ თავიანთი რელიგია ან მრწამსი სხვებთან ერთად და საფრთხეს უქმნის საზოგადოების სიცოცხლისუნარიანობას”, - აცხადებენ ექსპერტები. თუმცა, როგორც დოკუმენტშია ნათქვამი, „უკრაინას არ აჩვენა ამ ღონისძიების აუცილებლობა და პროპორციულობა, მაგალითად, არ განუმარტა, რატომ იქნება არასაკმარისი ნაკლებად შემზღუდველი მიდგომები, როგორიცაა მხოლოდ კონკრეტული პირების მიმართ მიმართული ზომები“.

ცვლილებებში ფორმულირების ბუნდოვანება განსაკუთრებულ შეშფოთებას იწვევს. მაგალითად, კანონი მოითხოვს ორგანიზაციების დაშლას, თუ მათი „უფლებამოსილი პირები“ დამნაშავედ ცნობენ დანაშაულში, მათ შორის ეროვნული უსაფრთხოების საფრთხეს, ან თუ ისინი მონაწილეობენ „რუსული სამყაროს იდეოლოგიის პროპაგანდის“ გავრცელების „განმეორებით შემთხვევებში“. „ასეთი ბუნდოვანი ენა აბნელებს კანონის მოთხოვნებს და შესაძლოა მთელ რელიგიურ თემებს პასუხისმგებლობა დაეკისროს ცალკეულ პირთა ქმედებებზე“, - ნათქვამია მოხსენებაში.

გარდა ამისა, დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ ცვლილებები ითვალისწინებს სასამართლო პროცესის დაწყებამდე ადმინისტრაციული გადაწყვეტილების საფუძველზე რელიგიური ობიექტების იჯარის ხელშეკრულებების გაუქმებას. გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისი აღნიშნავს, რომ ამან შეიძლება გამოიწვიოს ისტორიული ეკლესიის შენობების ხელმისაწვდომობის დაკარგვა, რაც „განსაკუთრებით პრობლემურია თემებისთვის, სადაც მცირე რაოდენობის სალოცავებია, რადგან ის ზღუდავს რელიგიის თავისუფლებას და ხელს უწყობს სოციალურ დაძაბულობას“.

როგორც მართლმადიდებელ ჟურნალისტთა კავშირი იუწყება, მეუ-ს ხელმძღვანელმა ეპიფანე დუმენკომ განაცხადა, რომ უკრაინაში რელიგიის თავისუფლება მაღალ დონეზეა, რასაც სოციოლოგიური კვლევები ადასტურებს.