Πώς θα είναι η Αλβανική Εκκλησία με τον νέο Προκαθήμενο;
Ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος ήταν επίσκοπος που έχαιρε σεβασμού και αγάπης σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Ποιος είναι ο διάδοχός του;
Στις 16 Μαρτίου 2025, κατά τη δεύτερη εβδομάδα της Σαρακοστής, πραγματοποιήθηκαν εκλογές για την ανάδειξη νέου Αρχιεπισκόπου στο Συνοδικό Κέντρο της Αλβανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στα Τίρανα.
Ως αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, ο πρώην μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης (Πελτζούσι) έγινε Προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας. Ο ιστότοπός μας έχει δώσει μεγάλη προσοχή σε αυτό το γεγονός. Και ο λόγος για τέτοια προσοχή είναι ότι εμείς, οι Ορθόδοξοι πιστοί της Ουκρανίας, ανησυχούμε για το ποια θέση θα πάρει ο επικεφαλής της Αλβανικής Εκκλησίας στο λεγόμενο ζήτημα της OCU. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να δούμε την προσωπικότητα του Μητροπολίτη Κορτσινίου Ιωάννη και να καταλάβουμε ποια πορεία θα επιλέξει για την Αλβανική Εκκλησία στο άμεσο μέλλον.
Ιστορικό πλαίσιο των εκλογών
Πριν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα ποια πορεία θα επιλέξει ο Επίσκοπος Ιωάννης, ας θυμηθούμε το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει να εκτελέσει τη διακονία του. Ας πούμε επίσης λίγα λόγια για τη σημασία του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου Αναστασίου – τόσο για την Εκκλησία όσο και για τον αλβανικό λαό γενικότερα.
Η Αλβανία είναι μια κατεξοχήν ισλαμική χώρα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της κηδείας του Προκαθήμενου της Αλβανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το κοινοβούλιο αυτής της χώρας, από σεβασμό στην προσωπικότητα του εκλιπόντος, ανέβαλε τις συνεδριάσεις του και εκπρόσωποι της ανώτατης ηγεσίας του κράτους ήταν παρόντες στην τελετή της κηδείας. Ας θυμίσουμε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι Έλληνας στην καταγωγή. Ωστόσο, στον αλβανικό Τύπο μπορούσε κανείς να βρει λέξεις που να λένε ότι «δεν έφερε την Ελλάδα στην Αλβανία, αλλά έφερε την Αλβανία στην Ελλάδα». Τι σημαίνει αυτό;
Γεγονός είναι ότι Αλβανοί και Έλληνες, που ζούσαν δίπλα-δίπλα για αιώνες, ερμηνεύουν διαφορετικά κάποια ιστορικά γεγονότα, γι' αυτό και υπάρχουν ορισμένες διαφωνίες και εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ τους. Σημειωτέον ότι για τους Έλληνες η Ορθοδοξία ήταν ανέκαθεν το σημαντικότερο κομμάτι της εθνικής τους ταυτότητας. Δεν είσαι Έλληνας αν δεν είσαι Ορθόδοξος – τέτοιες δηλώσεις μπορούν να βρεθούν συχνά στην Ελλάδα. Με τη σειρά της, για τους Αλβανούς, η θρησκεία, αν και έπαιξε σημαντικό ρόλο, έγινε αντιληπτή κάπως διαφορετικά. Άλλωστε και οι μουσουλμάνοι και οι χριστιανοί ζουν μαζί στη χώρα. Και, το πιο σημαντικό, η Ορθόδοξη κοινότητα της Αλβανίας προσπαθούσε σχεδόν πάντα να διαμορφώσει τη δική της εκκλησιαστική ταυτότητα και ανεξαρτησία από την εξωτερική επιρροή. Τέτοιες διαδικασίες είναι πολύ αντιπαθητικές στους Έλληνες, στα μάτια των οποίων η αυτοκεφαλία της Αλβανικής Εκκλησίας δύσκολα δικαιολογείται, αφού η Αλβανία βρισκόταν υπό την επιρροή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αλλά ακόμη και εντός της χώρας, το «εκκλησιαστικό ζήτημα» παραμένει πολύ οξύ. Από τη μια πλευρά, οι νότιες περιοχές της Αλβανίας φιλοξενούν μια ελληνική μειονότητα, η οποία παραδοσιακά ανήκει στην ελληνορθόδοξη κοινότητα και διατηρεί στενούς δεσμούς με την Ελλάδα (πολλοί Αλβανοί μιλούν ελληνικά, αν και γεννήθηκαν στην Αλβανία). Από την άλλη πλευρά, εκπρόσωποι του κράτους και πολιτικοί τονίζουν συνεχώς την ανάγκη διατήρησης της πλήρους ανεξαρτησίας της Αλβανικής Εκκλησίας, η οποία στα μάτια τους αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εθνικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο αυτό, οι όποιες διασυνδέσεις με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως συχνά εκλαμβάνονται ως απόπειρα επηρεασμού των εσωτερικών υποθέσεων της Αλβανικής Εκκλησίας. Αυτό προκαλεί την έντονη αντίδραση της κυβέρνησης και δημιουργεί προβλήματα σε κληρικούς και πιστούς.
Ταυτόχρονα, μια σημαντική μερίδα Αλβανών εκτιμά ιδιαίτερα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού – μουσική, λογοτεχνία και τέχνη. Η ελληνική κληρονομιά εκλαμβάνεται ως μέρος της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς των Βαλκανίων.
Επιπλέον, υπάρχει πολύς κόσμος στην Αλβανία που πιστεύει ότι οι στενοί δεσμοί με τις Ελληνικές Εκκλησίες (Ελληνική και Κωνσταντινούπολη) δεν φέρνουν τίποτα κακό και μπορούν μόνο να ενισχύσουν την πνευματική ζωή. Υπάρχει όμως και μια αντίθετη άποψη, σύμφωνα με την οποία τέτοιες διασυνδέσεις, και ιδιαίτερα η ενσωμάτωση των ελληνικών παραδόσεων, γλώσσας και πολιτισμού, θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ανεξαρτησία της Αλβανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και να επηρεάσουν αρνητικά την εθνική ταυτότητα.
Αυτή η κατάσταση οδήγησε τους Αλβανούς ιεράρχες να μπορέσουν να βρουν μια λογική ισορροπία, όπου αφενός υπάρχει σεβασμός στον ελληνικό πολιτισμό και πνευματικότητα και αφετέρου η επιθυμία διατήρησης της αυτοκεφαλίας και της μοναδικότητάς τους. Και αυτή η ισορροπία είναι αξία του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Μπόρεσε να οικοδομήσει την εκκλησιαστική ζωή με τέτοιο τρόπο ώστε, ενώ διατηρούσε πολύ στενούς δεσμούς με τις Ελληνικές Εκκλησίες (αρκεί να πούμε ότι ποτέ δεν έκρυψε τη φιλία του με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και δεν σιωπούσε για την ελληνική του καταγωγή), η Αλβανική Εκκλησία διατήρησε την ελευθερία από την εξωτερική επιρροή. Ο αείμνηστος Προκαθήμενος υπερασπίστηκε με συνέπεια την ανάγκη για ισότιμο διάλογο, όπου η κάθε πλευρά σέβεται την κυριαρχία της άλλης και δεν προσπαθεί να επιβάλει το δικό της όραμα για την κατάσταση.
Αυτή η κατάσταση πραγμάτων αντικατοπτρίστηκε ιδιαίτερα καθαρά «στο ουκρανικό ζήτημα», δηλαδή στο πρόβλημα της OCU.
Ας θυμηθούμε απλώς εν συντομία ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος έγινε ένας από τους πιο ασυμβίβαστους και συνεπείς επικριτές της δημιουργίας της OCU στον ορθόδοξο κόσμο. Απαίτησε να συγκληθεί Πανορθόδοξη Σύνοδος για το θέμα αυτό και επανειλημμένα εξέφρασε την υποστήριξή του στους διωκόμενους UOC.
Επιπλέον, η Σύνοδος της Αλβανικής Εκκλησίας διατύπωσε τις πιο εύλογες αντιρρήσεις σχετικά με τη δυνατότητα αναγνώρισης της κανονικότητας των χειροτονιών και της νομιμοποίησης των Ουκρανών σχισματικών, και επίσης μίλησε επανειλημμένα υπέρ της UOC. Ούτε η φιλία με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ούτε η σεβαστή στάση απέναντι στις ελληνικές Εκκλησίες που αναγνώρισαν την OCU, ούτε η ελληνική καταγωγή του ίδιου του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου δεν επηρέασαν τη θέση αυτή. Επιπλέον, αυτοί οι παράγοντες δεν πρέπει να επηρεάζουν τη θέση του Μητροπολίτη Κορτσίνσκι Ιωάννη.
Βιογραφία
Ο νεοεκλεγείς Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης, πρώην Μητροπολίτης Κορυτσάς, γεννήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 1956 στα Τίρανα. Από την πρώιμη νεότητά του, σε μια περίοδο σκληρών θρησκευτικών διώξεων, βαφτίστηκε κρυφά από έναν ιερέα – ένας από τους πρώτους που εντάχθηκαν στην υπόγεια Εκκλησία σε συνθήκες ολοκληρωτικού αθεϊσμού και κρατικών διώξεων. Μεταξύ 1979 και 1990, ο Γιάννης εργάστηκε σε ένα ψυχιατρείο στα Τίρανα και το 1990 αποφάσισε να φύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες για να λάβει θεολογική εκπαίδευση. Η Vladyka αποφοίτησε με άριστα από τη Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη, λαμβάνοντας πτυχίο Master of Theological Studies το 1993. Ήδη το 1992, ορμώμενος από την επιθυμία να συμβάλει στην αποκατάσταση της κατεστραμμένης εκκλησιαστικής ζωής στην Αλβανία, δημιούργησε επαφή με τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο και αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ο Ιωάννης επέστρεψε στην Αλβανία, όπου άρχισε να διδάσκει στη Θεολογική Ακαδημία της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1994 χειροτονήθηκε διάκονος και στις 4 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους ιερέας. Το 1995 πήγε ξανά στις Ηνωμένες Πολιτείες για να συνεχίσει τις σπουδές του και το 1996 αναδείχθηκε στο βαθμό του αρχιμανδρίτη. Για τις υψηλές επιδόσεις του την ακαδημαϊκή περίοδο 1995-1996, συμπεριλήφθηκε στη λίστα The National Dean's List, μια λίστα που περιλαμβάνει τα ονόματα των καλύτερων φοιτητών από όλα τα πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Επιστρέφοντας στην Αλβανία έγινε κοσμήτορας της Θεολογικής Ακαδημίας, όπου εργάστηκε μέχρι το 1998, ενώ στη συνέχεια εξελέγη Μητροπολίτης Κορυτσάς.
Από το 1998, ο Ιωάννης συνέχισε την υπηρεσία του ως μητροπολίτης, συνδυάζοντας το ποιμαντικό έργο με τη διδασκαλία, τη μετάφραση και την επιστημονική έρευνα. Ετοίμασε το κείμενο της Δογματικής, της πρώτης θεολογικής έκδοσης στην αλβανική γλώσσα, μετέφρασε πολλά έργα Πατέρων της Εκκλησίας και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας ενιαίας φιλοσοφικής και θρησκευτικής ορολογίας στην αλβανική θεολογική γραμματεία. Εκτός από τη μητρική του αλβανική γλώσσα, μιλάει άπταιστα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ελληνικά, λατινικά και εβραϊκά.
Το 2000 ίδρυσε το περιοδικό Tempulli, το οποίο γρήγορα καθιερώθηκε ως ένα από τα κορυφαία επιστημονικά και πολιτιστικά περιοδικά της χώρας. Το περιοδικό συγκεντρώνει στις σελίδες του έργα διάσημων διανοουμένων, ερευνητών και αλβανολόγων, τόσο από την Αλβανία όσο και από χώρες του εξωτερικού. Ο Επίσκοπος Ιωάννης δεν είναι μόνο ο αρχισυντάκτης αυτής της έκδοσης, αλλά συμμετέχει ενεργά και στη δημιουργία επιστημονικών άρθρων αφιερωμένων σε θέματα πολιτισμού, ιστορίας, αρχαιολογίας, φιλοσοφίας και θεολογίας.
Στα χρόνια της υπηρεσίας του, εκπροσώπησε επανειλημμένα την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας σε διεθνή συνέδρια, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των εργασιών του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών και σε διάλογο με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Θα συνεχίσει ο νέος Προκαθήμενος το έργο του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου;
Πιστεύεται ότι ο Μητροπολίτης Ιωάννης δεν ήταν μόνο μαθητής του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, αλλά και μόνιμος βοηθός του για πολλά χρόνια. Είναι πολύ πιθανό ότι τα κείμενα της Αλβανικής Εκκλησίας, που ετοιμάστηκαν και δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, δημιουργήθηκαν όχι χωρίς τη βοήθεια του επισκόπου Ιωάννη. Και έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε ότι όχι μόνο οι συνοδικοί, που υπέγραψαν δήλωση πριν από σχεδόν 5 χρόνια για τις αμφίβολες ενέργειες του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στο έδαφος της Ουκρανίας, δεν άλλαξαν γνώμη, αλλά ούτε ο νέος Προκαθήμενος της Αλβανικής Εκκλησίας το έκανε.
Επιπλέον, στην πρώτη ομιλία του, που διαβάστηκε από τον άμβωνα του Ναού της Αναστάσεως του Χριστού στα Τίρανα, ο επίσκοπος υποσχέθηκε «να τηρήσει τους ιερούς κανόνες και την Ιερά Παράδοση και να αγωνιστεί με όλες του τις δυνάμεις για την προστασία των δικαιωμάτων της Εκκλησίας».
Και αυτό περιμένουμε από τον Προκαθήμενο, όχι μόνο από εμάς, αλλά και από εκείνους τους ανθρώπους των οποίων έχει γίνει βοσκός. Όπως πολύ σωστά είπε ο Αλβανός ιερέας Ilija Mazniku, «ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας έχει πολλές ευθύνες, αλλά η πιο σημαντική που περιμένουμε όλοι είναι να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο με τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο».
