ელენსკის "ჩერნივცი-რუმინულ" თეზისებზე
მთავარმა პირმა რელიგიურ საკითხებში მისცა ინტერვიუ, სადაც მან დაამტკიცა თავისი მიკერძოება, სიმპათია მეუ-ს მიმართ და უპატივცემულობა უკრაინის კონსტიტუციისა და კანონების მიმართ. კონკრეტულად როგორ?
2025 წლის 20 მარტს Youtube-ის არხზე Suspilne Chernivtsi გამოქვეყნდა ინტერვიუ ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურის (ესთსს) ხელმძღვანელთან, ვიქტორ ელენსკისთან. წარსულში, ებრაული კლერიკალიზმისა და სიონიზმის მამხილებელი, ათეისტური ბროშურებისა და სტატიების ავტორი, კომუნისტური პარტიის ერთგული მსახური, დღეს ელენსკი არის უკრაინაში უდიდესი რელიგიური კონფესიის დევნის იდეოლოგი და ხელმძღვანელობს სახელმწიფო ორგანოს, რომელიც ახორციელებს სახელმწიფო პოლიტიკას რელიგიურ სფეროში.
ვ.ელენსკი არის საჯარო მოხელე და „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის შესაბამისად ვალდებულია „იმოქმედოს მხოლოდ უკრაინის კონსტიტუციითა და კანონებით გათვალისწინებული ნორმებით, უფლებამოსილების ფარგლებში და წესების დაცვით“ (მუხლი 8). ჩვენ ვთავაზობთ მონიტორინგს, რამდენად შეესაბამება ელენსკი კანონის ამ მოთხოვნას.
მეუ-ს ინტერესების ლობირება უცხო ქვეყნის ოფიციალური პირის წინაშე
ვ. ელენსკიმ ისაუბრა რუმინეთის რელიგიის საკითხებში სახელმწიფო მდივანთან, ციპრიან ოლინიჩისთან მის ბოლო შეხვედრაზე. ამ შეხვედრის დროს სესთს-ის ხელმძღვანელმა სთხოვა თავის რუმინელ კოლეგას, რომ რუმინეთის ეკლესიამ აღიაროს მეუ და შექმნას რუმინეთის ვიკარიატი უკრაინის ტერიტორიაზე, რომელიც დაექვემდებარება მეუ-ს ხელმძღვანელს, სერგეი (ეპიფანე) დუმენკოს. ციტატა: ”რუმინეთში არის უკრაინის ვიკარიატი რუმინეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიაში, რომელიც ექვემდებარება რუმინეთის პატრიარქ დანიელს. ჩვენ გვსურს, რომ უკრაინაშიც არსებობდეს რუმინეთის ვიკარიატი და ის დაექვემდებაროს უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესიის წინამძღვარს. <…> ეს არ არის ფორმალობის საკითხი, არამედ მეუ-ს სურს, რომ რუმინეთის მართლმადიდებლური ეკლესიამ აღიაროს იგი“.
აშკარაა ელენსკის მიერ რელიგიური კონფესიების საქმეებში ჩარევა და რელიგიური ნიშნით დისკრიმინაცია. საჯარო მოხელეს ხომ არ აქვს უფლება, აღიაროს, როგორ უნდა შექმნას თავისი შიდა სტრუქტურები და ვის უნდა დაექვემდებაროს. ეს არის მისი უფლებამოსილების უხეში და ბოროტად გამოყენება. რატომ?
პირველ რიგში, ეს არის უკრაინის კონსტიტუციის 35 მუხლის დარღვევა, სადაც ნათქვამია: „ეკლესია და რელიგიური ორგანიზაციები უკრაინაში გამოყოფილია სახელმწიფოსგან“, ისევე როგორც უკრაინის კანონის მსგავსი დებულებები „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“ და მეორეც, უკრაინის კანონის 2 მუხლი „უკრაინაში დისკრიმინაციის პრევენციისა და ბრძოლის საფუძვლების შესახებ“ ჩამოთვლილია დისკრიმინაციის აკრძალვის პრინციპები:
- „პიროვნებისა და/ან ინდივიდთა ჯგუფის უფლებებისა და თავისუფლებების თანასწორობის უზრუნველყოფა;
- თანაბარი შესაძლებლობების უზრუნველყოფა ცალკეულ პირთა და/ან ინდივიდთა ჯგუფებისთვის“.
ერთი რელიგიური კონფესიის – მეუ–ს ინტერესების ლობირებით ვ. ელენსკი ღიად არღვევს დისკრიმინაციის აკრძალვის პრინციპებს. უფრო მეტიც, ის იმდენად დარწმუნებულია თავის პოლიტიკურ საფარში, რომ ამის ღიად განცხადების არც ეშინია.
უკრაინის მოქალაქეების დაყოფა მისაღებად და მიუღებელებად
ფაქტობრივად, მეუ-ში რუმინეთის ვიკარიატი შეიქმნა თითქმის 6 წლის წინ, 2019 წლის 27 ივნისს, მაგრამ, რამდენადაც ვიცით, დღემდე, ეთნიკური რუმინელების არც ერთი მართლმადიდებლური საზოგადოება არ გადასულა იქ. 2024 წლის აპრილში, მეუ-ს ზოგიერთმა „ეპისკოპოსმაც“ განაცხადა ეს. «Суспільне Чернівці»-ს ჟურნალისტის სიტყვებზე საპასუხოდ, რომ მეუ-ს რუმინეთის ვიკარიატში არც ერთი მრევლი არ არის, ვ. ელენსკიმ უპასუხა: „ასეთი თემები უკვე არსებობს. და საუბარია ასეთ ბიუროკრატიულ, ალბათ, რეგისტრაციაზე. არც ისე რთულია“. მაგრამ აქ იბადება კითხვა: თუ საქმე მხოლოდ ფორმალობებს ეხება და არ არის რთული სამრევლოების რეგისტრაცია, მაშინ რატომ არ გაკეთებულა ეს 6 წლის განმავლობაში? და რატომ აღნიშნავს ამ შემთხვევაში ინტერვიუში სხვა ადგილას: „ამჟამად ვმუშაობთ ამ ვიკარიატის შევსებაზე. ამისთვის გვჭირდება სამრევლოები და რუმინულენოვანი მღვდლები“. გამოდის, რომ დღეს ისინი რეალურად არ არსებობენ.
მაგრამ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის სახელმწიფო საბჭოს მეთაური ცდილობდა დაეყოლიებინა თავისი რუმინელი კოლეგა, რომ მართლმადიდებლური რუმინელები შეუერთდნენ OCU-ს: ”უკრაინა გარანტიას აძლევს რუმინელებს ვიკარიატში ყველა შესაძლო უფლებას, შეინარჩუნონ და განავითარონ თავიანთი კულტურული, რელიგიური იდენტობა, მათი ლიტურგიული და რიტუალური ადათები გამოხატეთ რელიგიური გრძნობები“.
ცინიზმი მდგომარეობს იმაში, რომ რუმინელებისთვის უკრაინის ხელისუფლება ყველანაირად ცდილობს მათი უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველყოფას, რადგან ისინი „ჩვენი მოქალაქეები“ არიან. ამავე დროს, ხელისუფლება დემონსტრაციულად არღვევს უმე-ის მილიონობით მორწმუნის უფლებებს. ისინი „ჩვენი მოქალაქეები“ არ არიან? ყველა რუმინული სამრევლო დღეს არის უმე-ს შემადგენლობაში. ვინ უშლის მათ უკრაინის ხელისუფლების გარდა „სულიერი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებასა და რელიგიური გრძნობების გამოხატვაში“? კითხვა რიტორიკულია.
ვ. იელენსკიმ კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ უკრაინის ამჟამინდელი ხელისუფლებისთვის მოქალაქეები იყოფა სასურველად და არასასურველად, სწორებად და არასწორებად. ვინც სასურველი და სწორია (ჩათვალეთ მეუ-ის მხარდამჭერები) ექნებათ უფლებები დაცული ხელისუფლების მიერ და ლობირებაც კი უცხო სახელმწიფოების წინაშე. ვინც აპროტესტებს, მეორეხარისხოვანია, მათი უფლებები შეიძლება დაირღვეს, ეკლესიები წაართვან, ქონება წაართვან და გაყალბებული ბრალდებებით დააპატიმრონ კიდეც. ამავდროულად ღიად თქვათ: გადადით მეუ-ში - და ყველა თქვენი პრობლემა მოგვარდება.
აშკარა ტყუილი
კითხვაზე, თუ როგორ აფასებს ვ. ელენსკი ბუკოვინაში რელიგიური უფლებების დაცვას, მან უპასუხა, რომ ყველაფერი ძალიან კარგად არის და დასძინა: „ჩვენ არ გვაქვს შემთხვევა ან თუნდაც ფიქრი, რომ ვინმემ გვიკარნახოს რომელ ენაზე აღვასრულოთ ღვთისმსახურება და რომელი ლიტურგიული ენა ავირჩიოთ. ეს ეხება ყველა რელიგიურ ორგანიზაციას გამონაკლისის გარეშე“.
როგორ თუ "ფიქრადაც არ მოსდით", თუ სხვადასხვა რანგის უკრაინელი ჩინოვნიკები მუდმივად ამბობენ, რომ ჩვენს ეკლესიებში უკრაინული ენა უნდა ისმოდეს? აი, მაგალითად, პრეზიდენტის აპარატის უფროსის, მიხეილ პოდოლიაკის მრჩეველის განცხადება 2023 წლის 10 იანვარს ჟურნალისტ ვასილი გოლოვანოვთან ინტერვიუში: „ჩვენ გვექნება ერთი ადგილობრივი მართლმადიდებლური ეკლესია, ჩვენი პეჩერსკის ლავრა მთლიანად უკრაინული უნდა იყოს, ღვთისმსახურება უნდა ჩატარდეს ჩვენს ენაზე, უკრაინულად - ეს არის ძირითადი ელემენტები.''
აქ ჩვენ გვაქვს რელიგიური ორგანიზაციების შიდა საქმეებში ჩარევა (რადგან ხელისუფლების წარმომადგენლებს არ აქვთ უფლება უკარნახონ, როგორი უნდა იყოს ადგილობრივი ეკლესია), და მუქარა კიევ-პეჩერის ლავრის წართმევით და ლოცვის მოთხოვნა ზუსტად ისე, როგორც პრეზიდენტის ოფისი მოითხოვს.
ან კიდევ ერთი, სრულიად გასაკვირი ფრაზა ვ. ელენსკისგან: „უკრაინის პოლიტიკა რელიგიურ სფეროში არ არის ეკლესიების წართმევა მოსკოვის საპატრიარქოს მრევლისთვის“. და რისგან შედგება, თუ ასობით ეკლესია, უკრაინის კანონმდებლობის საწინააღმდეგოდ, ართმევენ რელიგიურ თემებს და გადაჰყავთ მეუ-ში, სადაც ძირითადად ცარიელია ტაძრები, მსახურებაზე დასწრების მსურველთა სიმცირის გამო? აქ მაგალითების მოყვანაც კი არ არის საჭირო, თქვენ უბრალოდ უნდა გახსნათ ახალი ამბების წყარო და წაიკითხოთ, თუ როგორ გადაჰყავთ თითქმის ყოველდღე სადღაც ეკლესია მეუ-ში მრევლის ნების საწინააღმდეგოდ.
კიდევ ერთი მომენტი, რომელიც შეიძლება კლასიფიცირდეს როგორც აშკარა სიცრუე. ვ. ელენსკი ცხადყოფს, რომ მისი უნეტარესი მიტროპოლიტი ონოფრე არის რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის სინოდის წევრი: „მაგალითად, ჩვენ განვსაზღვრავთ, რომ გარკვეული ორგანიზაცია არის რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის ნაწილი, რადგან მისი ლიდერი ან თავმჯდომარე არის რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის სინოდის წევრი. ჩვენ გავცემთ ბრძანებას, რომელშიც ვთხოვთ: "თქვენო უწმინდესობავ, თქვენი რელიგიური ორგანიზაციის რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან კავშირში მდგომარეობს იმაში, რომ თქვენ ხართ მისი მმართველი ორგანოს წევრი. გთხოვთ დატოვოთ ეს ორგანო."
ცხადია, აქ გაანგარიშებულია, რომ «Суспільне Чернівці»-ის ჟურნალისტმა არ იცის ყველა გარემოება და ადვილად წამოეგება მინიშნებას, რომ უმე-ის წინამძღვარს, თითქოსდა, არ სურს რმე-ის სინოდის დატოვება. მაგრამ თავად ვ.ელენსკიმ კარგად იცის, რომ მისი უნეტარესი ონოფრე არ არის რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის სინოდის წევრი 2022 წლის შემდეგ, რის შესახებაც მან აცნობა სახელმწიფო საერო ეთიკის კომიტეტს 2022 წლის 1 ივნისს. იქ არის მიტროპოლიტი ონოფრეს შემდეგი კომენტარი: ”ახლა რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის საბჭოების გადაწყვეტილებები არ არის საფუძველი უმე-ის ეპისკოპოსთა საბჭოს საქმიანობისთვის. კიევისა და სრულიად უკრაინის მიტროპოლიტმა შეწყვიტა წევრობა რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის წმინდა სინოდში“.
ცნებების ჩანაცვლება ვ. ელენსკის მიერ
სუსპილნე ჩერნივცის ჟურნალისტმა ვ. ელენსკის ჰკითხა, რა არის რელიგიური საზოგადოება. კითხვა დაისვა იმ კონტექსტში, რომ მეუ-ში გადასვლის კენჭისყრაში მონაწილეობენ შემთხვევითი ადამიანები, რომლებიც არ არიან საზოგადოების წევრები.
უკრაინის კანონის მე-8 მუხლი „სინდისის თავისუფლებისა და რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ“ მოითხოვს, რომ საზოგადოების კანონიკური დაქვემდებარების შეცვლის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღონ თავად ამ თემის წევრებმა, ანუ მოქალაქეებმა, რომლებიც გაერთიანდნენ რწმენის ერთიანობის საფუძველზე „რელიგიური საჭიროებების ერთობლივი დაკმაყოფილებისთვის“.
ვ.ელენსკიმ ასევე ახსენა კანონის ეს მუხლი, მაგრამ შემდეგ რეალურად დაიწყო იმის მტკიცება, რომ ხშირ შემთხვევაში რელიგიური თემის ცნება იცვლება ტერიტორიული თემის ცნებით, ანუ დასახლებული უბნის მაცხოვრებლებით.
„საზოგადოებების უმეტესობა გადადის სოფლებში, რადგან იქ ტერიტორიული თემი ხშირად ემთხვევა რელიგიურს და ყველამ იცის, რომელი ადამიანი არ არის მართლმადიდებელი, მაგრამ, მაგალითად, პროტესტანტი. ახლა კი მართლმადიდებლები იკრიბებიან და იწყებენ კენჭისყრას“, - განაცხადა ეთნოპოლიტიკისა და სინდისის თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურის უფროსმა.
ვ. ელენსკი თავის უკანონო მტკიცებას, რომ ტერიტორიული თემი ემთხვევა რელიგიურს, ლეღვის ფოთლის მსგავსად, ფარავს იმ სიტყვებით, რომ მართლმადიდებლური საეკლესიო თემების წესდებათა უმრავლესობა არ აკონკრეტებს წევრობის კრიტერიუმებს.
მართლაც, ბევრ საზოგადოებაში წევრობის კრიტერიუმების საკითხებს ადრე არ ექცეოდა საკმარისი ყურადღება, მაგრამ, როგორც წესი, უმე-ის საზოგადოების ყოველი წესდება შეიცავს მოთხოვნას მსახურებაზე, ზიარებასა და აღსარებაში რეგულარული მონაწილეობის შესახებ. ამის ნაცვლად, ვ.ელენსკი სხვა კრიტერიუმებს გვთავაზობს. ის აყალიბებს ჰიპოთეტურ სიტუაციას მე-ში გადასვლის კენჭისყრის დროს: „ადამიანი ამბობს, რომ ჩვენ არ უნდა ვიყოთ რუსეთის ეკლესიის შემადგენლობაში. საზოგადოების ყველაზე აქტიური წევრები საუბრობენ და ხმას აძლევენ მეუ-ში გადასვლას. შემდეგ კი მღვდელი ეუბნება: "ვასილი, ხმის მიცემის უფლება არ გაქვს, დამავიწყდა ბოლოს როდის გნახე ეკლესიაში, შენ ჩვენი საზოგადოების წევრი არ ხარ". და ის პასუხობს: "როგორ არ ვარ ამ თემის წევრი? აქ მოვინათლე, დავოჯახდი, მშობლები დავმარხე, ეკლესიას ვაძლევ შემოწირულობას წელიწადში ორჯერ, კვირაობით კი ეკლესიაში არ დავდივარ, დუბნოში ვმუშაობ. პენსიაზე რომ გავალ, თქვენზე ხშირად ვივლი".
და აქ ელენსკიმ აღწერა ტიპიური "ვიზიტორი", რომლის მთელი რელიგიურობა მოიცავს მონათვლას, დაქორწინებას და მშობლებისთვის წესის აგებას. და ასევე რამდენჯერმე ჩააგდე შესაწირში ხურდა - ნათლისღებაზე და აღდგომაზე, ასე უნდა გაიგო. მერე ასეთ ადამიანს აქვს უფლება გადაწყვიტოს საზოგადოების ბედი? სხვათა შორის, სასაცილოა, რომ დუბნოში მუშაობის ამბავი ეკლესიაში არ წასვლის არგუმენტს ჰგავს. ბოლოს და ბოლოს, კვირა დასვენების დღეა.
ხმის მიცემა ჩერნივცის საკათედრო ტაძარში
ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე აშკარა უკანონობა უკრაინის ეკლესიის დევნის თანამედროვე ისტორიაში. 2025 წლის 16 თებერვალს ხალხის ჯგუფი დროშებით შეიკრიბა უმე-ის საკათედრო ტაძრის გალავანთან და შეძახილებით "დიდება ერს - სიკვდილი მტრებს!" ხმა მისცა ქალაქის სამი ეკლესიის მეუ-სთვის გადაცემას: სულიწმინდის საკათედრო ტაძარი, წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია და პეტრესა და პავლეს ეკლესია. აშკარა შეუსაბამობა ამ შესრულებასა და უკრაინის კონსტიტუციასა და კანონებს შორის იმდენად აშკარაა, რომ ამ უკანონობის გამართლების მცდელობები მხოლოდ მწარე ღიმილს იწვევს. მიუხედავად ამისა, ელენსკი ამტკიცებს, რომ ყველაფერი კარგადაა.
«Суспільне Чернівці»-ის ჟურნალისტი: „წელს ჩერნივცში ერთ შეხვედრაზე ხმა მისცეს სამი ეკლესიის მეუ-ში გადასვლას. როცა ქალაქის მაცხოვრებლები კენჭს უყრიან, შეიძლება ჩაითვალოს ასეთი შეხვედრა სამართლებრივად?
თავად კითხვა უკვე გამოხატავს გაკვირვებას: როგორ შეიძლება ასეთი აღშფოთება რეალური იყოს? მაგრამ ელენსკი თვალის დახუჭვის გარეშე ამბობს: ადვილია!
ვ.ელენსკი: „ეს დამოკიდებულია წესდებაზე. ადვილია, თუ არსებობს საზოგადოების წევრების სია. ვიცი, რომ ახლა ქალაქებში ასეთი სიები მტკიცდება და თემის წევრებს ეკლესიაში გარკვეული უფლებები და მოვალეობები აქვთ“.
ანუ, ეს სახელმწიფო მოხელე სერიოზულად ამტკიცებს, რომ ადამიანებმა, რომლებიც ჩამოთვლილნი არიან საზოგადოების წევრებად, ხმა მისცეს სამი ეკლესიის მეუ-ში გადასვლას. როგორ შეიძლება ასე იყოს, თუ ასეთი სიები დამტკიცებულია თავად თემის მიერ და დალუქულია მოძღვარის ხელმოწერითა და ბეჭდით? ეს იმისდა მიუხედავად, რომ მოძღვარმაც და რეალურმა საზოგადოებამ, ერთდროულად „გალავანთან“ გამართეს კანონიერი შეხვედრა და ხმა მისცეს უმე-ის ერთგულებას.
და შემდგომი კითხვების თავიდან აცილების მიზნით, ვ. ელენსკი მაშინვე ცვლის თემას: ”ჩვენ არ ვსაუბრობთ ამაზე, არამედ კანონზე, რომელიც კრძალავს რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის, როგორც უცხოური ორგანიზაციის საქმიანობას. კანონი განმარტავს, რატომ კრძალავს რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიას“. რა შუაშია რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის მიერ ჩერნოვცის ეკლესიების აკრძალვა? ამ ქალაქში, ისევე როგორც ბევრ სხვა ქალაქში, უკრაინის მოქალაქეებს სურთ ისარგებლონ რელიგიის თავისუფლებით და უკრაინის ხელისუფლება ართმევს მათ ამ უფლებას ეკლესიებთან და საეკლესიო ქონებასთან ერთად.
ბოლოსიტყვაობა
სამწუხაროდ, ინტერვიუ უკრაინის რელიგიის წინამძღოლთან, ვ. ელენსკისთან, ვარაუდობს, რომ ხელისუფლება არ აპირებს ეკლესიის დევნის კამპანიის დასრულებას, მაგრამ განაგრძობს საზოგადოების დარწმუნებას, რომ ეს დევნა კანონიერია. თუმცა, იმისთვის, რომ დარწმუნდეთ ამ ადამიანების მიკერძოებულობაში, დისკრიმინაციასა და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებაში, უბრალოდ საჭიროა მათი სიტყვების და საქმეების უკრაინის კონსტიტუციასთან და კანონებთან შედარება.
